Frjáls verslun - 01.02.1960, Blaðsíða 17

Guðlaugur Gíslason, alþingismaður:
Vestmannaeyjar
Með lögum, sem út voru gefin hinn 22. nóv.
1918, öðluðust Vestmannaeyjar kaupstaðarréttindi.
Að vísu höfðu Vestmannaeyjar áður, með tilskipun
frá 17. nóv. 1780, fengið þessi réttindi, en voru
aftur teknar úr tölu kaupstaða árið 1807. Astæðan
fyrir því, að ekki kom til kaupstaðarstofnunar sam-
kvæmt þessari tilskipun, mun hafa verið sú, fyrst
og fremst, að einmitt um þessar mundir voru hér
hin mestu harðindaár. Samkvæmt lögunum frá
1918, var kosið í fyrsta sinn til bæjarstjórnar í
Vestmannaeyjuin hinn 16. jan. 1919. Kaupstaður-
inn er því til þess að gera ungur, eða aðeins rúm-
lega 40 ára. Saga Vestmannaeyja að fornu og nýju
cr hins vegar að mörgu leyti sérstæð.
Segja má, að allt frá því að Eyjarnar fyrst byggð-
ust, liafi fiskveiðar verið höfuðatvinnuvegur þeirra,
sem hér hafa búið, enda eru í kringum Vest-
mannaeyjar einhver beztu og fjölbreyttustu fiski-
mið hér við land. Búskapur, bæði nautgripa- og
sauðfjárrækt, hefur að vísu verið stundaður frá
fyrstu tíð, en aldrei getað talizt atvinnuvegur út
af fyrir sig, en öllu frekar hlunnindi þeirra, sem jarð-
irnar sitja. Vestmannaeyjum hefur um langan ald-
ur verið skipt niður í 48 jarðir, og helzt sú skipan
að nafninu til enn. Iíelztu hlunnindi þessara jarða,
voru ítök þeirra til eggjatöku og fuglaveiða á
Heimaey og eyjunum í kringum hana. Var þetta
fyrr á tímum mikið búsílag fyrir þá, sem réttinda
þessara nutu, enda stundað af miklu kappi og
nytjað til hins ýtrasta þann tíma árs, sem lög
heimiluðu að veiðarnar væru stundaðar. Má segja,
að afkoma manna væri nokkuð undir því komin
hvernig „útnytjar“ þessar, eins og það var nefnt,
nýttust. Allt fram að árinu 1927 liöfðu vart aðrir
aðstöðu til að stunda búskap en jarðabændur, þ. e.
a. s. þeir, sem byggingu höfðu fyrir einhverri af
hinurn 48 jörðum. En það ár varð á þessu sú breyt-
ing, að bændur gáfu eftir afnotarétt sinn af ákveðn-
um hluta al' lendum sínum á Ileimaey, og v.ar því
landi úthlutað til þeirra, sem engin jarðarafnot
höfðu. Ilóst þá ræktun hér í stórum stíl, sem varð
til þess að Vestmannaeyingar voru um nokkurra
ára bil sjálfum sér nógir um framleiðslu mjólkur,
enda í ekkert hús að venda í þessum efnum, eins
og samgöngum var þá háttað við Eyjar.
Eins og ég gat um fyrr, hafa fiskveiðarnir frá
fyrstu tíð verið höfuðatvinnuvegur Vestmannaey-
inga. Meðan útgerð konungs og einokunarkaup-
manna enn hélzt, áttu Vestmannaeyingar sjálfir
engin skip, en voru skyldaðir til að róa á skipum
konungs og kaupmanna. Mun ekki ofsagt, að á fá-
um stöðum á landinu hafi íbúar eins byggðarlags,
verið eins miskunnarlaust ofurseldir hinu erlenda
valdi og duttlungum þess eins og íbúar Vestmanna-
eyja voru á þessum tíma. Vestmannaeyingar kunna
því vissulega ekki síður en aðrir landsmcnn, að
meta hvers virði athafnafrelsið er.
Vestmannaeyiar — myndin var tekin 1905
FR.TÁLS VERZLUN
17