Alþýðublaðið - 25.07.1969, Blaðsíða 2

2. Alþýðublaðið 25. júlí 1969
Hvaðan er tungl-
ið komið? I
Steinarnir sem tunglfararnir komu með til jai’ðar í
gær verða á næstu mánuðum rannsakaðir og skoðað-
ir af vísindamönnum í mörgum löndum. En því hefur
verið baldið fram fyrir rannsókn að þeir kynnu að
vera um 700 milljóna ára gamlir. Þeirri staðhæfingu
er að minnsta kosti slegið fram af þeim mönnum, sem
aðhyllast þá kenningu að máninn sé að uppruna Reiki
stjarna, sem hafi kornið of nærri jörðinni og lent inn
í aðdráttarsvið hennar.
Þr jár 'líenningar eru í gangi
mirni uppriuna mánans. Suimiir
láiíta að hann haifi myndlazt
úr samia geimsikýi og jörðin..
Aðrtr segja að hann haíil sliitn
að frá jörðinni endur fyrir
löngu, og í þriðja lagi er hugs
anlegt að hainn hafi komið að
vífandi utan úr geimnum.
Kenning Gerstenkorns.
Síðasta kenningin er af mörg
um yís i ndamönnuim talin lík
legri en hinar, og það em
einlkuim rannsðknir sem H,
Gestenkorn birti 1955, sem
renna stoðum undir þá kenn-
inigiu. Hann héfflt því fram að
sjávaíföllin, sem méninn Veld
ur, verði tiŒ þess að driaga úr
snúninigshraða jiarðar. • Það
ieiði hins vegjr til þess að
fcunglið sé smám saimlan að
þokast lengria burt ifrá jörð-
linni, muniurinn sé 3 senti-
metrar á ári.
Bf þessi kenning er rétt
Iþýðir það að fyrir lönigu hafi
'cungiið verið milklu nær jörðu
an það er nú. Eða jafnVei að
'pað hafi í upphafli verið hluiti
af jörðinni, eins og aðrir á-
Œlta. Einmia fyrstur tiil að
haldla því fram var sijarn-
tfræðingurinn Charles Dár-
win, sonur náttúnufræðlings-
’lns fræga. Hann kom fram
með kenningu sína árig 1878,
og lengi virtist mönnum hún
vera sennilegri en sú kenn-
ing, að tunglið væri aðvíf-
andi hnöttur.
En þá kom Gerstenkorn til
söigunnar og endurvfalkti síð-
arnléfnidiu (kenninguna. Ger-
stenkorn telur að jörðin h'afi
geitað ,n!áð tungLinu á brault,
hafi tunglið ikomið í nánd við
jörðina og snúizt tm sjálft
sig öfiugt við það sem það
gérir núna. Hjslfi jörðin og
tunglið snúlizjt í andstæðiar
stefnur haifi sjávarfcfllin halfit
aðdrá'jtarafl á tunglið, en
jafnfraimlt Ihlalfi þau breytt
braut tunglsins. Hefði tunigl-
ið aftur á móti á þessuimi
tíma snúizt eiinis og jörðin
hefðiu sjávarföllin ýtt itungl-
inu út í geiminn aftur í stað
þess að draga það að jörð-
inni.
Saga sjávarfallanna.
Kennjng Gerstenskorns hafur
verið gagnrýnd af ýmsum á-
stæðum. Þýðingarmest er sú
að í kenmingíUinni er tímasett
hvenær tunglið gerðisst fylgi-
hnöttur jiarðarinnar; það glerð
ist fyrir aðejns ndkkur hundr
uð miMjónum ára. Hann áttít-
ur sem sé að þetta hafi gerzit
í tíma sem hægt er <að þékíkja
jarðsöguilega. Sumir jiarðeðllis
fræðingar háfna kenndngunni
áf þeissuim söikum, þeir áilíta
að mjlkílar náttúruhamfarir
hijóti að hafa fylgt áliííkium
atburði, flóðbylgjiur hefðu ris
!ið heimSskautanna á milliii,
sjórinn heifði soðið og afLlt líf
verjð þurrkað út. En jarð-
sagan bendir ékíki til þess að
neitt sMbt' hafi gerzt.
Alvén og Arrhenius
Rótt áður en Bandaríkjamenn
irnir löigðu upp í tunglferð
síma hansit Gerstenikorn hins
vlegar nýr stuðningur. Sænslki
prófessorinn Hans Alfvén rit
ar grein ásaimt bandlarísfcuim
prófessor, G. Arrhenius, þar
sem því er haldið fram að
koma mánans inn í laðdrátit- j
arsvið jarðar hafi ekfci þurft
að hafa þessi áhrif. Hins veg-
ar sóu jarðröguOlegar röksemd
ir til fyrir því að tulnglið hafi •
Ibosmið að útan úr geimnulm. i
Þessir tvleir vísindamlenn j
hálda því fram, að elklki sé j
hægt iað álýlkta um þessa
tíma út frá þVí hvernig sljlálv-
arlföillin hs.gi sér nú. Meðal |
lannars liggi það fyrir að I
land'askipun jarðar Var áður i
allt önnur en nú óg það h-ljóti
®ð hafa haft áhrif á hreyff-
ingar -sj ávarfallanna. Að
þeirra áiliti hefði tumglið vald I
ið einhvíerjiu fflóði við komu
aína og merfci um það mJegi I
ifinn-a j jarðllögiuim. Fyrir 2000
milljónum ára hiáfi raunur
flóðs og fjöruefcki verið niema
fáeiniir sientimetrar, en fyrir '
700 milljónum ára hafi þessi j
mlun-ur verið 6 métrar. Það
komi heirn við þá staðbaaf- |
ingu að þá haifii tunglið verið
næst jörðiu.
Loftsteinarair tala.
Þessi mifcla nlállæigð hnattiainn-a
héfði haft álhrlf bæði á tunlgl
inu og jörðinni. En hefði J
tunglið komið oif náiægt jörð I
inni, hefði sjávarfállaikraift- ■
urinn orðið því um megn. I
Gerstenfcorn taldi að tungilið
hefði komið það nálægt að |
jörð'in hafi spttumdrlað yfir-.
borði ha'n.s að hluta, og ei)tt>
hvað áf mámaefni hafi fallið
til jarðar sem löftsteinar. Þieár '
Alfvén og Arrhenius bendia á I
að uim 50 þéklktir 1-oíftsteinar
séu með einlkienmi sem gati |
bent til þess að þeir séu ti)l,
kornniir á þenman ihátt. Aldí- j
ursgrejning -sýni 'að þessir
stein-ar háfi orðið til fyrir uim"
4.500 miilllj-ónum ám, það er |
á ýaimia tírna og jörðin, ien svo
sé að sj!á- seim þéir hafi hi-tn- |
að veriu-lega fyrir um 700
m -llijónum ára, það er á þeim |
tíma þegar flóð náðu há-
marki.
Pró-fessorarnir tveir álíta I
að hugsanlegt sé að yifirborð
Framhald á bls 11. I
Faðir Efna-
hagsbanda-
iags Evrópu
Einn þeirra sem allt frá byrjun hefur verið fylgjandi
aðild Stóra-Bretlands að Efnahagsbandalagi Evrópu
er Frakkinn Jean Monnet, sem stundum hefur verið
kallaður „faðir Efnahagsbandalagsins“. Um síðustu
áramót þegar merki voru farin að sjást þess að De
Gaulle-skeiðinu væri að ljúka hófst hann handa og
fékk skipað-a fjóra menn í nefnd til þess að kanna
til hlítar hvaða vandamál væru fólgin í aðild
Bretlands og finna leiðir til að leysa þau. Þessir
fjórir eru Guido Carlo frá Ítalíu, Edgar Pisani frá
Frakklandi, Plowden lávarður frá Bretlandi og Walt-
er Hallstein frá Vestur-Þýzkalandi.
Monnet kemur til með að
gegna miklu hlutverki, þegar
umsóknir Bretlands, Danmerk-
ur og Noregs koma á dagskrá
aftur hjá Efnahagsbandalag-
inu, jafnvel þótt hann sé mað-
ur allmikið kominn til ára
sinna. Það er af þeim ástæðum
ómaksins vert að kynnast ferli
hans dálítið nánar.
Monnet fæddist 9. nóvember
1888. Faðir hans var vínræktar-
maður og að loknu námi hóf
Monnet störf í fjölskyldufyrir-
tækinu og seldi koníak. — Á
heimsstyrjaldarárunum fyrri
byrjaði hann þátttöku í opin-
beru lífi og átti meðal annars
sæti í nefnd þeirri, sem undir-
bjó friðarsamningana í Versöl-
um. Hann varð fulltrúi lands
síns hjá Þjóðabandalaginu og
sem aðstoðarframkvæmdastjóri
þess átti hann mikinn þátt í
að semja áætlun um efnahags-
lega endurreisn Austurríkis
eftir ófriðinn.
-Síðan starfaði hann aftur um
hríð hjá fjölskyldufyrirtækinu,
en gerðist síðan fjármálaráðu-
nautur ýmissa landa, meðal
annars starfaði hann að því um
skeið að skipuleggja járnbraut-
arsamgöngur í Kínaveldi. 1938
skipaði franska stjórnin hann
formann þeirrar nfefndar, serrí
sá um innkaup á hergögnum'
frá Bandaríkjunum. Og stríðs-
árið 1940, þegar Frakkland var
að falli komið, tók hann þátt f
viðræðum, sem fram fóru milli
Bretlands og Frakklands umi
hugsanlega sameiningu land-
anna, þar sem ríkisborgararétt-
ur yrði sameiginlegur.
Eftir stríðið starfaði hann <5-
skiptur að efnahagslegri við-
reisn Frakklands, og þær áætl-
anir sem hann gerði þá, ertí
enn við lýði og nefndar eftiri
honum, „Monnet-áætlanirnar“,
Að þessu verki loknu fór hanrt
að hugleiða hvað hægt væri að
gera til þess að koma í veg
fyrir frekari ófrið milli Evr-
ópuríkja. Monnet varð fljótlegai
fylgismaður sameiningar Evr-
ópu. Fyrsta skrefið í þá átt vatf
Schumanáætlunin. Schumart
var þá utanríkisráðherrai
Frakklands og hann fékk kom-
ið í framkvæmd hugmynd,
sem Monnet hafði áður varpað
fram, að stofnuð yrði kola- og
stálsamsteypa í Evrópu. Þeirrt
félagsskap stjórnaði Monnet
síðan á árunum 1952—155. —«
Jafnframt vann hann að því act
Evrópuríki tækju upp sameig-
inlegt varnarkerfi, og hanrt
átti verulegan þátt í stofnurt
Atlantshafsbandalagsins.
1956 samþykktu flestié
stjórnmálaflokkar og verkalýða
sambönd í löndunum sex, serrt
nú eru í Efnahagsbandalaginu,
að stofna „ráð til myndunar
Bandaríkja Evrópu.“ Monnefl
varð forseti þessa Evrópuráðs,
en það hefur alla tíð síðart
þrýst á ríkisstjórnir aðildar-
ríkjanna að gera ráðstafanir til
þess að sá draumur megi ræt-
ast. Rómarsamningurinn og
stofnun Efnahagsbandalagsin3
er spor í þá átt.
Monnet hefur tvisvar verið
frambjóðandi við forsetakjör,
Hann hefur verið sæmdur fjöl-
mörgum heiðursmerkjum og
verðlaunum. Hann kvæntist ár-
ið 1934 og á eitt barn metj
konu sinni.
(A-Pressen/
G. Haraldsen).