Alþýðublaðið - 12.12.1969, Side 7

ATþýðu'Maðið 12. dteöenlber 1969 7
Sjölugur í dag:
Einar Ól. Sveinsson prófessor
Eitt merkilegasta og skemmti
legasta sérkenni íslenzkrar
menningar á þessari öld er það,
að mestu vísindamenn þjóðar-
innar í íslenzkum fræðum,
skuli jafnframt vera mikil
skáld. En þetta á fyrst og
fi-emst við um þá Sigurð Nor-
dal, Jón Helgason og Einar Ól.
Sveinsson, sem er þeirra yngst-
ur og verður sjötugur í dag.
Einar Ól. Sveinsson tók við
prófessorsembætti við Háskóla
íslands í fornum bókmenntum
íslendinga .af Sigurði Nordal,
en þyí embætti hafði áður
gegnt Björn M. Olsen einn.
í íslenzkum fræðum hefur Há-
skóli íslands sérstöðu og sér-
stökum skyldum að gegna. Hann
á að vera miðstöð þeirra vís-
inda í veröldinni. Hvergi verða
íslenzk fræði stunduð með
sömu von um árangur og á ís-
landi, vegna þess, að þar iifir
tunga fornra og nýrra bók-
mennta íslendinga, þar hefur
gerzt saga þeirrar þjóðar, sem
bókmenntirnar skóp, þar voru
þær skráðar og varðveittar, og
þar lifa þær í hugum, sem skilja
og hjörtum, sem finna til. Ekki
sízt er jnikilvægt að í þau
embætti, þar sem fjallað er um
fornar bókmenntir þjóðarinn-
ar, þær bókmenntir, sem orpið
hafa mestum ljóma á ísland óg
fslendinga áð fornu og nýju,
veljist ekki aðeins afbragðs vís
indamenn, heldur einnig and-
ans menn í orðsins fyllstu meík
ingu.
'Það er kunnara en frá þurfi
að segja, að Einar Ól. Sveins-
son 'ér mikill vísindamaður,
sem hlotið hefur viðurkenningu
á alþjóðavettvangi, svo sem
nauðsynlegt er um þann, sem
velst til þess að vera aðalkenn-
ari -í íslenzkum fornbókmennt-
um við Háskóla íslands. En
hitt er ekki síður mikilvægt,
að hann er mikill andans mað-
ur að öllu leyti, skáld, húgsuð-
ur, menningarmaður. Á sviði
mennta er honum ekkert óvið-
komandi. Þekking hans á því
sviði er ótrúleg. Smekkur hans
er fágaður. Og dómgreind hans
er dómgreind vitmannsins.
Þegar Handritastofnun fs-
lands var komið á fót, þeirri
stofnun, sem ætlað er að taka
við til varðveizlu mestu dýr-
gripurh íslenzkrar þjóðar, mátti
segja, að prófessor Einar ól.
Sveinsson væri sjálfkjörinn til
þess að verða fyrstur forstöðu-
maður hennar, ef hann vildi
taka það að sér. Hann reyndist
fús til þess, og hefur síðan mót-
að þá stofnun og stýrt henni.
Hann áfti mikilsverða aðild að
undirbúningi þeirrar lausnar
handritamálsins, sem færa mun
fslendingum handritin heim.
Þá kom í ijós, að hann er ekki
aðeins vísindamáður og skáid,
heldur einnig hollráður- og
hygginn samstarfsmaður í
vandasömum samningum stjórn
málamanna.
Mér hefur verið ánægja að
Jlöngurp- pg nánum kynnum af
prófessor Einari Ól. Sveinssyni,
og ég hef lært af þeim.
Gylfi Þ. Gíslason.
Þótti þér ekki ísland þá /
yfirbragðsmikið til að sjá?
spurði Jónas Poul Gaimard.
Þegar ég ferðast um Suður-
land í góðu verði, svo að sýn
gefur til allra fjalla, finnst mér
oft, að þetta volduga breiðsvið
Brennu-'Njáls sögu hafi Jónas
lukið í einu orði — hinu eina
rétta lýsingarorði um þetta
land — þetta landslag. Sviðið
er yfirbragðsmikið.
Taine hóf sína miklu lýsing
enskra bókmennta á því að lýsa
brimi Norðursjávarins og régn
skýjunum, sem troða nær him
inskautum upp að ströndum
hans. Hann trúði því sá gamli,
að umhverfið mótaði mennina.
Þegar ég horfi af skipsfjöl upp
að suðurströnd íslands, sé hvíta
jökla og endalausra sanda, þar
sem ég veit að falla djúpir ól-
ar jökulvaitna með háskasöm-
um sandkvikum, ,og við strönd-
ina voldugt brim, en til suðurs
Atlandshafið, opið alla leið að
Antarktis, flýgur stundum í hug
mér, að úr þessu landslagi er
lærimeistari minn, prófessor
Einar Ólafur Sveinsson, sem í
dag er sjötugur. Hann er mað-
ur mikilla sanda og mikilla
sæva. Gerð hans og æviverk
allt hefur svip af því yfirbragðs
mikla landi, sem fóstraði hann
ungan.
Skelfing liður tíminn. Þa'ð
verða víst tuttugu ár næsta
haust, síðan ég innritaðist ung-
ur grænjaxl í Deildina. E'kki
skil ég, hvernig á því stend-
ur, en mér finnst hafa verið
heiðrikt veður og stillur allt
það haust og Keilir í sífelldri
síðdegissól.
Ég skal ekki reyna að lýsa
virðingunni, sem við rússar þá
bárum fyrir þeim lærðu öldung-
um, er tóku okkur undir vernd-
arvæng. Þar var Aiexander Jó-
hannesson, sem leiddi okkur um,
um víðar lendur málvísinda af
sama eldmóði og spámaðurinn
lýð sinn yfir eyðimörkina forð-
um, og ári síðar kom Halldór
Halldórsson til málfræði-
kennslu. Sagnfræði kenndu
Þorkell Jóhannesson og Jón Jó-
hannesson, sem báðir féllu frá
langt fyrir aldur fram. Kennslu
í bókmenntasögu önnuðust þeir
Steingrímur J. Þorsteinsson og
Einar Ólafur Sveinsson.
Ég nefndi virðingu. Við vor-
um ekki byltingarmenn eða
uppreisnarfólk rússarnir 1950.
Við vorum of ungir til að trúa
á skógrækt og ættjarðarást
aldamótanna og líka yngri en
heimsbylting kreppuáranna. Ég
held það hafi varla hvarflað
'að okkur að bjarga heiminum.
Við vorum fólk án vonar —
glötuð kyjislóð — fermdir af
atómspnengjunni og trúarbrögð
in eftir því.
Ég segi ekki, að vii'ðing mín
fyrir lærifeðrum mínum hafi
þorrið, þótt ég standi líklega
að ái'atölunni nær byltingar-
gjarnri stúdentakynslóð nútím-
ans en afmælisbarninu, sem við
hyllum í dag, en virðingin verð
ur ekki lengur skilin frá þakk
læti mínu og væntumþykju
fyrir allt, sem þeir gerðu cg
kenndu.
Þegar ég lít til baka, finn.
ég, að öll kynni mín af þessum
kennurum mínum voru góð, en
þau tókust nokkuð misfljótt.
Ég hygg, að það sé rétt, að
raunveruleg kynni mín af Ein-
ari Ólafi hafi hafizt síðar
en við nokkurn hinna. —
Ég hef stundum sagt við hann
í gamni, að ég hafi ekki skii-
ið neitt af því, er hann sagði
tvö fyrstu árin, sem ég var
nemandi hans. En smám sam-
an kynntist ég kennaranum,
síðan vísindamanninum og ioks
manninum og skáldinu Einari
Ólafi. Hins vegar hef ég ekki
haft persónuleg kynni af. starfi
hans sem forstöðumann's Hand-
ritastofnunar íslands, en því
hefur hann gegnt síðan 1962.
Þykist ég og' vita, að aðrir muni
skrifa um þann þátt.
í gaspri mínu um skilnings-
leysi mitt tvö fyrstu ári.n ligg-
ur. sá sannleiksvottur, að Einar
Ólafur var metnaðarfullur og
kröfuharður kennari bæði við
sjálían sig og stúdenta sína.
Það hvarflaði víst aldrei að
honum að lækka flugið niður
til okkar, heidur freistaði iiann
þess að hefja okkur uþp til
sín, að svo miklu leyti sem
það var þá unnt. Skóli hans
var hollur og harður, og þökk
sé honum fyrir það. Hins veg-
ar lít ég svo á, að hann hati
verið prófmildur. Ég hlustaði
einu sinni á hann prófa, og
mildari föðurhendi hef ég varla
vitað farið um veslingsmann,
en líklega er ekki viðeigandi
að segja þá sögu hér.
Kjörsvið mitt til prófs var
úr kennsluefni prófessors Stein
gríms, svo að ég kynntist ekki
persónulega handleiðslu Ein-
ars Ólafs við ritgerðasamningu.
Hins vegar hef ég heyi-t mai'ga,
sem reyndu, róma hjálpfýsi
hans, glögga leiðsögn og gjaf-
mildi á frjóar hugmyndir. Um
þetta atriði á ég honum þó einn
Framhald bls. 12.
Jólabækur Kvöldútgáfunar — 1969
ÁRNIÓLA:
V iðey j arklaustur
Drög að sögu Viðeyjar
Viðey var urrv 300 ára bil líkust
ævintýralarrdi, þar sem margir
stórviðburðir gerðust.
Þessa sögu segir ÁRNI ÓLA hér
a1 sinni alkunnu snilld.
VIÐEYJARBÓK ÁRNA ÓLA er vönd-
uð og eiguleg bók. Kærkomin
jólagjöf fyrir aldna sem unga.
SVEINN VÍKINGUR:
Vinur minn og ég
Eítir lestur þessarar bókar mun
lesandinn sjá mörg vandamál
mannlegs lífs í nýju -ljósi. Þessi
nýja bók séra Sveins Víkings,
VINUR MINN 0G ÉG
er jólagjöf, sem alla gleður.
SVEINN VÍKINGUR:
Vísnagátur II.
Séra Sveinn Víkingur sendir nú frá sér 50 NÝJAR
V’ISNAGÁTUR. Fyrra bindi kom út í fyrra og náði mikl
um vinsældum. Styttið skamdegið við ráðningu þess-
ara skemmtilegu gátna.
KVÖLDVÖKUÚTGÁFAN.