Helgarpósturinn - 20.10.1994, Page 18

t
18
MORGUNPOSTURINN FRETTIR
FIMMTUDAGUR 20. OKTÓBER 1994
r Ögeö-r
fellaustu
fréttir vik-

Ógeðfelldasta frétt vikunnar er
klausa í mánudagsDéVaffinu í
efnisþætti sem heitir
undir yfirfyrirsögninni:
„SviðsljósÍC
Það er engin sérstök fyrirsögn á
umræddri málsgrein en hún er undir
mynd sem er af tveimur hálffullorðn-
um mönnum sem eru með kassagít-
ara framan á sér og er svohljóðandi:
“Sniglabandið kynnti um. helgina
fyrir gestum skemmtistaðarins Tveir
vinir söngdúettinn Tlte Toys sem skip-
aður er „tveimur ungum Sömum sem
komtiir eru til íslands til að láta skíra
sig“. 1 raun voru félagarnir í Snigla-
bandinu aðeins að gera létt grín að
brœðrunum úr söngdúettinum The
Boys setn hafa verið að gera það gott að
undanfömu. Viðstaddir kuntm vel að
meta þennatt húmor þeirra félaga og
skemmtu sér vel undir sönggervibrœðr-
anna í The Toys.“
Hafi viðstaddir kunnað vel að meta
þennan húmor Sniglabandsins þá
hefur það verið fremur ógeðfelldur
söfhuður sem mætti á Tvo vini um
helgina. Hvað er fyndið við það að
fullorðnir menn séu að gera grín að ís-
lenskum unglingsstrákum sem búa
úti í Noregi og eru á fermingaraldri?
Þessi fylgifiskur Sniglabandsins, að
vUja teljast með fyndnum, hlýtur að
teljast leiðigjarn. I árdaga hafa þeir
fengið þá flugu í höfuðið að það sé
ekki um neitt að velja: Annað hvort
fyndin hljómsveit eða engin hljóm-
sveit. Síðan hafa þeir verið að rembast
við grínið með einkaf misjöfnum ár-
angri. Það einfaldlega fer ekki öUum
að vera fyndnir, sem er sorglegt, því
hljómsveitina skipa alveg þokkalega
spilafærir menn sem ber að virða, þó
ekki sé nema fyrir þrautseigjuna —
hvað eru þeir eiginlega búnir að
standa lengi í þessu hljómsveitaharki?
Hér er náttúrlega verið að brjóta
reglu sem Þórbergur Þórðarson
kenndi: Aldrei að byrja pistU á nega-
tívum nótum, því að öðru leyti er
klausan alveg til fyrirmyndar og höf-
undur textans örugglega algjör augna-
karl hjá ritstjórunum. Hann klUckar tU
að mynda ekki á þeim algengu mis-
tökum að gera ráð fyrir því að það sé
eitthvað á mUli eymanna á lesandan-
um. MORGUNPÓSTURINN er til dæm-
is alveg klár á því að það eru margir
sem ekki gerðu sér grein fyrir því, fyrr
en blaðamaðurinn benti á það, að
mennirnir á myndinni eru ekki Samar
og nafn dúettsins The Toys er grín
sem vísar tU dúettsins The Boys. Og
bygging greinarinnar ekki síður mUdls
um verð. Blaðamaðurinn notfærir sér
snilldarlega fléttu smásögunnar, þeirr-
ar sem byggir á afhjúpandi endi.
Hann leiðir lesandann á einkennilegar
lendur, samískur dúett sem heitir The
Toys á Tveimur vinum, en síðan, eins
og fyrir töffa, þá rennur upp ljós fyrir
lesandanum sem segir við sjálfan sig:
„Auðvitað! Mikið gat ég verið vitlaus.
Auðvitað voru þetta Sniglarnir að gera
grín.“
Aukastyrkir menntamálaráðuneytisins til listamanna á árunum 1992 og 1993
Listamenn með um 100
þúsund á mánuði í styrki
sóttu um aukasporslur
Þegar farið er yfir lista mennta-
málaráðuneytisins yfir ýmsa styrki á
árunum 1992 og 1993 kemur í ljós að á
meðal styrkþega eru margir þeirra
sem voru á fullum starfslaunum lista-
manna þessi sömu ár. Má þar nefna
Sigrúnu Eðvaldsdóttur fiðluleikara,
Vigdísi Grímsdóttur rithöfund,
myndlistarkonuna Rúrí, Einar
Kárason rithöfund, Leif Þórarins-
son tónskáld, Steinunni Sigurðar-
dóttur rithöfund og Helga Þorgils
Friðjónsson myndlistarmann. Þessir
aukastyrkir gera þessa listamenn að
styrkjahæstu listamönnum landsins á
þessum tíma. Styrkirnir til þeirra
jafngilda frá 93 þúsund krónum á
mánuði upp í um 120 þúsund krón-
um á mánuði á núvirði.
Þeir styrkjahæstu
þáðu aukastyrki
Þegar fólk sem býr við þessi laun
fær auk þess aukastyrki úr mennta-
málaráðuneytinu er eðlilegt að inna
Átta hæstu styrkþegamir
1. Sigrún Eðvaldsdóttir Heildarstyrkur 1992 og 1993 á núvirði 2.881.352 Styrkur að meðaltali á mánuði á núvirði 120.056
2. Vigdís Grímsdóttir 2.667.135 111.131
3. Kristján Davíðsson 2.317.739 96.572
4. Rúrí 2.313.643 96.402
5. Einar Kárason 2.297.750 95.740
6. Leifur Þórarinsson 2.248.403 93.683
7. Steinunn Sigurðardóttir 2.238.224 93.259
8. Helgi Þorgils Friðjónsson 2.233.135 93.047
Á eftir þessum átta kemur stór hópur listamanna sem fékk
starfslaun alla mánuði þessi tvö ár. ___
I heildarupphæðina eru tekin starfslaun, laun borgarlistamanna, styrkir frá
menntamálaráðherra, verðlaun Ríkisútvarpsíns og svokallaðir ferðastyrkir
sem veittlr eru samhliða úthlutun starfslauna.
það því til hvers það sótti um styrki.
Auk þeirra sem eru á listanum yfir
styrkjahæstu listamennina var Matt-
hías Johannessen inntur eftir því
hvort hann teldi eðlilegt að þiggja um
900 þúsund krónur í heiðurslaun Al-
þingis en samkvæmt skattaframtali er
hann með um 900 þúsund krónur í
mánaðartekjur, annars vegar af list-
inni og hins vegar fyrir vinnu sína
sem ritstjóri Morgunblaðsins.
Svörin koma hér á eftir.
an styrk áður en ég fékk þau. Þegar ég
rifja það upp þá man ég að ég fór til
Kanada að kynna íslenska myndlist
þar. Þetta var ekki eingöngu vegna
sýningar heldur var ég á ráðstefnu þar
sem ég kynnti íslenska og norræna
myndlist. Það er hluti af þessu. Eins
var ég að sýna bæði í Svíþjóð og Finn-
landi á þessum tíma. Ég man þó ekki
nákvæmlega af hverju þessi styrkur
var veittur eða hvort það hafi allt ver-
ið á einu bretti en þær upplýsingar
ekki síður um þetta þegar ég var að
kenna og þegar ég var á starfslaunum.
I þessu tilfelli var þetta 25.000 og hef-
ur þar af leiðandi ekki nægt fýrir ferð-
inni og því síður uppihaldi.“
Þannig að það er engin siðferðileg
spuming fyrir þig að sœkja um svona
styrki?
„Nei, það held ég ekki.“
Þykir vænt um heiðurinn
Finnst þér dstœða til að þiggja þessi
Styrkjahæstu listamennimir
50 listamenn með
meira en lágmarkslaun
MORGUNPÓSTURINN lagði saman
ýmsa styrki til listamanna; starfslaun,
laun borgarlistamanna, heiðurslaun
Alþingis, verðlaun Ríkisútvarpsins og
síðan aukastyrkina sem menntamála-
ráðuneytið veitti á þessum árum. AIls
fengu 270 listamenn styrki af ýmsu
tagi þessi ár en flestir þeirra fremur
litla. 52 listamenn fengu hins vegar 50
þúsund krónur eða meira á mánuði
að meðaltali þessi tvö ár eða laun sem
telja verður umfram lágmarkslaun.
1. Sigrún Eðvaldsdóttir fékk
120.056 krónur á mánuði árin
1992 og 1993.
2. Vigdís Grímsdóttir fékk
111.131 krónur á mánuði í tvö ár.
3. Kristján Davíðsson fékk
96.572 krónur á mánuði.
Sömu rithöfundarnir
fá styrk ár eftir ár
Starfslaunin vega þyngst af þessum
styrkjum en þau eru rúmlega 91 þús-
und krónur á mánuði. Meðal tónlist-
ar- og myndlistarmanna hefur skap-
ast sú hefð að fólk fær laun í eitt ár en
fellur síðan út af listanum aftur. Und-
antekning frá þessu eru þau starfs-
laun sem veitt eru til þriggja ára í
senn.
Rithöfundar hafa hins vegar annan
hátt á. Þar fær sama fólkið stærstu
styrkina ár eftir ár og um átta manna
hópur rithöfúnda getur nánast geng-
ið að tólf mánaða launum vísum.
Þokkalegur höfundur nær
170 þúsund í laun
Meðal þessa hóps rithöfunda eru
nánast allir okkar mestu metsöluhöf-
undar og þar af leiðandi þeir höfund-
ar sem hafa mestar tekjur af Iist sinni.
Með einföldu reikningsdæmi er hægt
að áætla að höfundur sem gefur út
bók annað hvert ár og selur hana í
um 4.000 eintökum, sem er þokka-
lega góð sala íslensks höfundar, fái
tæplega tvær milljónir í ritlaun. Á
tveggja ára tímabili gerir þetta um 60
þúsund krónur á mánuði og þegar
starfslaunin leggjast ofan á hafa þessir
höfúndar rúmlega 170 þúsund krón-
ur í mánaðarlaun.
Eg svara því ekki
„Þetta eru ferðastyrkir vegna boða
á bókmenntahátíðir og annað slíkt,“
segir Einar Kárason rithöfundur, en
hann fékk starfslaun bæði 1992 og
1993 og þáði auk þess aukastyrk úr
menntamálaráðuneytinu.
Og þér hefurfundist ástœða aðfara
til ráðuneytisins og biðja um þessa
styrki þrátt fyrir að þú hafir verið á
starfslaunum listamanna árin 1992 og
I993i °g hafl tekjur af bókaútgáfu og
upplestrum?
„Heyrðu var það eitthvað fleira?“
Eg var að spyrja þig spumingar.
„Þarf ég að svara því?“
Þú rœður þvi.
„Allt í lagi, ég svara því ekki.“
Vissi ekki af styrkjunum
„Ég held þetta hafi verið eitthvað í
sambandi við ferðalag. Þetta var eitt-
hvað sem var sótt um í sambandi við
ferðalag til Gautaborgar eða Dan-
merkur til upplestrar. Ég sótti ekki
um þetta sjálf en það er sótt um svona
þegar margir fara saman. Þá er það á
vegum einhverra sem sækja um fýrir
hópinn sem fer út að lesa upp úr
verkum sínum,“ segir Vigdís Gríms-
dóttir rithöfúndur, en hún var á full-
um starfslaunum bæði árin, fékk 400
þúsund krónur í verðlaun frá Ríkis-
útvarpinu annað árið og 35 þúsund
króna styrk frá menntamálaráðu-
neytinu hitt árið.
Þér hefur fundist alveg sjálfsagt að
þiggja þetta, þrátt fyrir statfslaunin
sem þú hlaust og aðrar tekjur sem þú
hafðir?
„Já ég held það. Ég held ég hafi ekki
einu sinni vitað af því.“
6. Leifur Þórarinsson
93.683 krónur.
fékk
7. Steinunn Sigurðardóttir fékk
93.259 krónur.
ættu að liggja fyrir í ráðuneytinu.“
Ekki neinar hyglanir
„Ég held að þetta hafi verið vegna
sýningar erlendis,“ segir Rúrí mynd-
listarkona, en hún var á starfslaunum
bæði árið 1992 og 1993, en þáði auk
þess xoo þúsund krónur í styrk ffá
ráðuneytinu fyrra árið.
Nú varst þú með starfslaun þetta ár
og vœntanlega selt einhver verk líka.
Fannst þér samt ástæða til að sœkja
um þetman styrk?
„Hvað meinar þú með því? Ég hef
ekki selt mikið af verkum um ævina
þó að þú kannski haldir það. Málið er
það að ég hef ekki fengið neinar hygl-
anir ef það er það sem þú ert að hugsa
um. Ég byrjaði á því að fá starfslaun
árið 1992 en hins vegar fékk ég þenn-
Aldrei talað við Ólaf
„Ég hef aldrei talað við Ólaf per-
sónulega og þekki hann ekki neitt. Er
þetta það sem maður sækir um sem
styrk til listar erlendis? Ef svo er þá er
þetta sennilega vegna ferðar til Frank-
furt á sýningu ungra og framsækinna
listamanna,“ segir Helgi Þorgils Frið-
jónsson myndlistarmaður, en hann
var starfslaunum bæði árin 1992 og
1993 og þáði auk þess ferðastyrk
seinna árið.
Stóð Island að einhverju leyti að
þessari sýningu?
„Nei, þetta var alþjóðleg sýning á
verkum manna ffá öllum heims-
hornum. Ég sæki stundum um svona
styrki þegar ég sýni erlendis.“
Þér finnst ástceða til að sœkja um
svona styrki þráttfyrir að þú hafi verið
á starfslaunum og haft tekjur af sölu á
eigin verkutn?
„Já mér finnst ég alla vega hafa leyfi
til þess þar sem þetta er opið. Ég sótti
8. Helgi Þorgils
fékk 93.047 krónur.
Friðjónsson
lauti á meðan þú ert ífullu starfi?
„Ég hafði ekkert með þetta að gera.
Það er Alþingi sem ákveður þetta.
Það sem Alþingi ákveður það ákveð-
ur Alþingi," segir Matthías Johannes-
sen ritstjóri, en hann þiggur heiðurs-
laun frá Alþingi en er hins vegar í ák-
aflega vel launuðu starfi sem ritstjóri
Þarfað gera eitthvað fyr-
irþetta fyrirtæki sem
heitir íslensk menning
„Þetta var ferðastyrkur. Þetta var
mikið ferðalag til Ixmdon, Grikk-
lands og Kýpur til að vinna að minni
músik í sambandi við óperugerð og
leikhúsfólk sem ég þurfti að hitta. Svo
var ég reyndar á Kýpur á annað ár,“
segir Leifur Þórarinsson, sem var á
starfslaunum bæði árin 1992 og 1993
og fékk auk þess 40 þúsund króna
ferðastyrk ffá menntamálaráðuneyt-
Þú hlýtur starfslaun þetta sama ár,
en taldir þú ástœðu til að sœkja um
þennanferðastyrk líka?
„Ja, mig vantaði ósköp einfaldlega
fyrir farmiðanum og athugaði hvort
það væri möguleiki að fá hjálp. Þessi
starfslaun eru nú ekki há og eru veitt
með því skilyrði að maður geri ekki
annað á meðan. Þetta eru 91.000
krónur núna en voru 86.000 þá,
þannig að það var ekki mikið afgangs.
Ef þú mundir fara eitthvað í þínu
starfi, hvernig mundir þú borga fyrir
það? Það þarf að gera eitthvað fyrir
þetta fyrirtæki sem heitir íslensk
menning, sem er líklega ekki hátt
skrifúð hjá Morgunpóstinum.“
Afhverju segir þú það?
„Mér hefur bara sýnst það á því
hvemig blaðið er skrifað. Menn ættu
kanski að fara út í skóla til að læra að
skrifa svona sæmilegan texta.“
Þannig að þérfinnst það engin sið-
ferðisleg spuming að þiggja þennan
styrk?
„Bíddu, ég þáði ekki þennan styrk.
Ég sótti um þennan styrk og fékk
hann eftir dúk og disk. Það er ekki að
þiggja neitt, ég bara sótti um hann
vegna þess að það eru einhverjir sjóð-
ir sem veittir eru úr slíkir styrkir. Ég
þáði hann ekki úr hendi eins né
Morgunblaðsins.
Þérfinnst ekki ástœða til að afþakka
þetta í Ijósi þess að þú ert að vinna
annars staðar og þiggur lautt þar?
„Ég lít aðallega á þetta sem heið-
ursviðurkenningu Alþingis. Ég hef
ekki tekið þátt í eftirsókn eftir bók-
menntaverðlaunum og öðru slíku.“
Ett ttú eru tnargir listamenn sem
lepja dauðann úr skel. Þér finnst ekki
nœr að ráðstafa þessu til þeirra?
„Fer ekki mest af þessu til annars
fólks? Það em greiddir fúllir skattar af
þessu.“
Jú, þetta hiýtur að vera skattlagt eins
og önnur laun. Eins skilst tnér að heið-
urslauniti séu yfirleitt hugsuð setn
ígildi lífeyrisgreiðslna til listamanna
því þeir greiða yfirleitt ekki í lífeyris-
sjóði.
„Nei, það er upp og niður.“
Þannig að þú þiggur þennan heiður
með þökkutn?
„Þetta verður að vera samþykkt af
Alþingi og ég virði það og þótti mjög
vænt um það. Það er mjög einfalt.“
Þérfinnst það semsagt engin siðferð-
isleg spurning að þiggja þennan styrk
þótt þú sért tneð þokkalegar tekjur af
þíttu starfi?
„Þetta er ekki styrkur. Þetta em
heiðurslaun ffá Alþingi. Ég bjó þetta
ekki til. Þetta er ekki fátækrastyrkur
sem Alþingi ákveður sjálft. Fyrst fer
þetta fyrir menntamálanefndir og
mér skilst að það verði að vera sam-
dóma álit og síðan að Alþingi sé ein-
huga um þetta. Mér finnst þetta eini
heiðurinn sem ég hef fengið sem ég
met mikils, burtséð frá peningunum.
Ég lít ekki á þetta sem neinn styrk
enda fer mikið af þessu til þjóðfélags-
ins aftur. Ég lít ekki á þetta sem fá-
tækrastyrk. Það er alveg á hreinu. Sú
var tíðin þegar við vomm með lista-
mannalaun að fyrst framan af vildi ég
ekki þiggja þau af því ég leit á þau sem
styrk.“
I.