Helgarpósturinn - 16.03.1995, Síða 8

8
MORGUNPÓSTURINN SKOÐUN
FIMMTUDAGUR 16. MARS 1995
Pósturihn
Útgefandi Miðill hf.
Ritstjóri
Aðstoðarritstjóri
Framkvæmdastjóri
Markaðsstjóri
Auglýsingastjóri
Dreifingarstjóri
Setning og umbrot
Filmuvinnsla og prentun
Gunnar Smári Egilsson
Styrmir Guðlaugsson
Kristinn Albertsson
Guðmundur Örn Jóhannsson
Örn ísleifsson
Sveinbjörn Kristjánsson
Morgunpósturinn
Prentsmiðjan Oddi hf.
Verð í lausasölu kr. 99 á mánudögum
og kr. 280 á fimmtudögum.
Peningar sem brunnu
upp í dagsljósi
í PÓSTINUM í dag er tekið dæmi af árangri af því að fylgjast
með störfum ráðamanna. I haust flutti Pósturinn fréttir af
stórfurðulegum fjárveitingum ráðherra ríkisstjórnarinnar af
svokölluðum skúffupeningum — það er fjármunum sem Al-
þingi hafði gefið ráðherrum til frjálsrar ráðstöfunar. Ráð-
herrunum virtist fátt mannlegt óviðkomandi. Hvar sem þeir
töldu sig geta keypt sér vinsældir og velvild voru þeir tilbúnir
að reiða fram fé úr þessum sjóðum skattgreiðenda. Þeir hirtu
ekki um hvort viðkomandi málefni tilheyrði þeirra ráðuneyti
eða ekki. Mestu skipti hvar atkvæði þeirra sem sporslurnar
fengu kynnu að lenda í næstu kosningum.
Þegar PÓSTURINN leitar nú á ný eftir upplýsingum um ráð-
stöfun á þessum vasapeningum ráðherranna kemur í ljós að
flestir þeirra hafa sáralitlu eytt miðað við umfang undanfar-
inna ára. Tveir ráðherrar eyddu engu.
Það er tvennt sem má læra af þessu. í fyrsta lagi þá er nauð-
synlegt að ráðamönnum sé veitt aðhald. Að hver einasta
embættisfærsla þeirra sé skoðuð, að kannað sé hvernig þeir
verja þeim fjármunum sem þeim er treyst fyrir, að horft sé
yfir öxlina á þeim til að athuga hvort þeir séu að gefa frænd-
um sínum, vinum eða flokkssystkinum það sem þeir eiga
ekki en er treyst fyrir að gæta.
En sá lærdómur, sem er þó markverðari er sá, að skúffu-
peningar ráðherranna eru óþarfir. Þegar ráðherrarnir vita af
því að fylgst er með þeim hafa þeir enga lyst á að deila þess-
um peningum út. Þeir voru ekki hugsaðir til þess. Þeir áttu
að vera eins konar aukasjóður fyrir flokkana svo þeir gætu
haldið áfram að vera góðir við sitt fólk. En það er erfitt að
vera að gera fólki greiða með því augnamiði að geta endur-
heimt hann seinna ef einhver horfir yfir öxlina á manni. Þess
vegan urðu skúffupeningar ráðherranna ónýtir um leið og
kastljósinu var beint að þeim. Það var eins og litakúturinn
sem brást í Skeljungsráninu í Lækjargötu hefði sprungið í
skúffunum hjá ráðherrunum. Ef þeir deildu peningunum út
mátti rekja þá til þeirra. Og þá hefði komist upp með þá. Þess
vegna liggja þessir peningar enn óhreyfðir.
Og úr því hægt er að spara skattgreiðendum tugir milljóna
með því einu að fylgjast með eyðslu ráðherranna er spurning
hvort næsta skref sé elcki að kanna hvað flokkarnir gera við
þá peninga sem þeir hafa tekið af skattgreiðendum og kallað
sérfræðiaðstoð við þingflokka og útgáfustyrki til handa
flokkunum. í raun er lítill munur á þessari sjálftöku flokk-
anna úr ríkissjóði og skúffupeningum flokkanna. Sérfræði-
aðstoðin og útgáfustyrkirnir eru notaðir til að gera vel við
fólk sem hefur unnið vel fyrir flokkana eða er líklegt að verða
viljugri til þess gegn greiðslu.
Dæmið um skúffupeningana sýnir að líkast til er nóg að
fylgjast með hvert þessir peningar fara. Um leið verða þeir
ónýtir.
PðSturihn
Vesturgötu 2, 101 Reykjavík,
sími 552-2211 fax 552-2311
Bein númer: Ritstjórn: 552-4666, símbréf: 552-2243 Tæknideild: 552-4888
Auglýsingadeild: 552-4888, símbréf: 552-2241 Dreifing: 552-4999
Fréttaskotið: 552-1900 Smáauglýsingar: 552-5577
Skrifstofa Morgunpóstsins er opin mánudaga til föstudaga frá 9:00 til 17:00
Dreifingar- og áskriftardeild er opin mánudaga og fimmtudaga
frá 8:00 til 19:00, aöra virka daga frá 9:00 til 17:00
Auglýsingadeild er opin mánudaga og fimmtudaga frá 9:00 til 18:00,
aðra virka daga frá 9:00 til 17:00
Smáauglýsingadeildin er opin frá 9:00 til 21:00 virka daga, nema miðvikudaga,
til 18:00, 12:00 til 16 á laugardögum og milli 12:00 og 16:00 á sunnudögum.
100 miJJur eru
ekki vandamál á
þessum bæ.
Munið
afnotagjöldin!
Ummæli
Þegar við tölum um togara þá er-
um við komnir með það sem við
köllum báta en eru mjög öflug tog-
skip og eru að mínu mati litlir tog-
arar.
Kristján Ragnarsson, formaður LÍÚ
Hrópandinn í eyðimörkinni
Sjálfstœðisflokkurinn gefur ekki út
eigið málgagn eins og Alþýðuflokk-
ur, Framsóknarflokkur og Alþýðu-
bandalag.
Björn Bjarnason sjálfstæðishetja í
Mogganum
Sumt breytist aldrei
Við skenkinn í kaupfélaginu í
Norðurflrði gengu menti svo langt
að halda þvífram, að Alþýðuflokks-
menn vildu hreinlega útrýma bœnd-
um. Og eiginlega allt sem miðurfór
í lífinu var einhvern veginn skrifað á
reikning kratatina: lágt afurðaverð,
kal í túnum, vont veður.
Hrafn Jökulsson lýsir bernsku sinni á
Ströndum
Verða flokkamir þá ekki að
opna sleðaleigu?
Þeir sem eiga flesta vélsleða fá flest
atkvœði.
Kristján Möller,
snjótepptur á
Sigló
Þungavigtin
Nýjar leiðir í kjarabaráttu frœðslustétta
Undarleg staða er komin upp í
menntamálum þjóðarinnar. Á sama
tíma og við blasir að gera þarf stór-
átök í að efla menntun hennar þá er
launadeila kennara í hnút og margir
skólar landsins lokaðir.
Hefðbundnar launadeilur snúast
yfirleitt um skiptingu á köku af
ákveðinni stærð. Þær eru erfiðar á
tímum stöðnunar. Þegar einn fær
meira þá fær einhver annar minna.
Sá aðili sem á að borga brúsann þrá-
ast því við allar úrbætur umfram
hlutfallslega smámuni. Á tímum
samdráttar, erfiðleika og aðhalds
verða slíkar deilur illvígar, erfiðar og
langvinnar. Þetta sjáum við í dag.
Ný sóknarfærí
fræðslustétta
Nú vill svo til að til er sóknarfæri í
málinu sem komið getur að gagni að
uppfylltum vissum skilyrðum. Þetta
sóknarfæri byggir á þeirri meginstað-
reynd að vinnumarkaðurinn er að
taka hröðum breytingum og þjóðfé-
Iagið að aðlaga sig að nýjum veru-
leika. Af þessu leiðir gríðarleg og vax-
andi þörf fyrir símenntun og endur-
menntun af öllu tagi. Það launafólk
sem litla menntun hefur þarf að fá
aukna undirstöðufræðslu. Þeir sem
lengra eru komnir þurfa hvers kyns
nýja sérþekkingu.
Aukin framleiðni
í fræðslu
Önnur staðreynd sem máli skiptir
er sú að með breyttum vinnubrögð-
um þá má ná stórum betri árangri en
nú er raun á í öllu framhaldsnámi,
æðra námi og endurmenntun.
Rannsóknir benda þannig til að viða
megi tvöfalda framleiðnina. Þetta er
unnt að gera með því einfalda móti
að byggja í auknum mæii á hágæða
gögnum sem krefjast lítilla útskýr-
inga kennara og stuðla þannig að
auknurn möguleikum á sjálfsnámi.
Með því að draga úr fjölda kennslu-
stunda og gefa kennurum kost á að
nýta þann tíma sem sparast til gagna-
gerðar má skapa nauðsynlegt svig-
rúm án aukins tilkostnaðar fyrir rík-
ið. Með þvi síðan að opna möguleika
á því fyrir sem flesta eða helst alla
kennara að þróa gögn og fjar-
kennsluefni fyrir sívaxandi sí-
menntamarkað þá væri búið að
skapa veruleg ný verðmæti, það er,
fræðsluþjónustu sem ekki er kleift að
sinna í dag nema að sáralitlum hluta
miðað við raunverulega þörf.
Að grunnskólanum undanskild-
um þá er það víða svo í skólakerfinu
að óhóflegur fjöldi kennslustunda er
farinn að draga úr mögulegum af-
köstum og framleiðni í námi. Nem-
andi sent situr undir munnlegri
ffamsögn kennara lærir mun hægar
en sá sem hefur góð og vel útskýrð
gögn og lærir sjálfur. Þetta gerir
kennslustundir ekki óþarfar. Hversu
góð sem gögn verða þá þarf kennara
sem stjórnar náminu og vekur áhuga
nemendanna. Þetta er á hinn bóginn
ekki verkefni sem á að taka nema 2-3
klukkustundir á dag. Og sú hug-
mynd að kennarinn eigi að „fara yf-
ir“ allt námsefnið er fráleit. Læsir
nemendur geta oftast nurnið stóran
hlut einstakra námsgreina upp á eig-
in spýtur. Nemendum er enginn
greiði gerður með því að tefja þá við
námið með munnlegum endursögn-
um auðskilins námsefnis. Og kenn-
urum er enginn greiði gerður með
því að halda þeim að árvissri endur-
tekningu einni saman og nýta ekki
krafta þeirra til skapandi þróunar-
starfs.
Kennarar eiga í stuttu máli að ein-
beita sér að gagnagerð og þeirn verk-
efnum sem þeir sem manneskjur
geta einir leyst og þar sem upplýs-
ingatækni verður ekki við kornið.
Þessi verkefni eru fullkomlega
óþrjótandi. Og sé á þeim tekið leiða
þau til kröftugrar nýrrar verðmæta-
sköpunar í stað þeirra endalausu og
hvimleiðu og óarðbæru munnlegu
endurtekningar sem nú tíðkast. Mik-
ill fjöldi kennara og nemenda sem ég
hef rætt við er algerlega sammála um
óhóflegan fjölda kennslustunda og
bættan árangur þegar unnt er að
koma í gang kröftugu sjálfsnámi.
Ekki er við kennara að sakast í
þessu efni. Launakerfi það sem þeir
búa við miðast að langmestu leyti við
fjölda kennslustunda. Enginn skyldi
því furða á því að þegar einstakir
kennarar reyna að bæta kjör sín þá
reyna þeir að fjölga kennslustund-
um. Að lokum fer því svo að þeir sem
mestum árangri ná eru yfirhlaðnir af
kennslu og geta fáum öðrum verkum
sinnt, til dæmis gagnagerð. Stöku af-
reksmenn í kennarastétt hafa þó
sinnt slíkum verkurn. Þessir menn
eru á hinn bóginn alltof fáir. Gagna-
skortur er því landlægt vandamál í
ffamhaldsskólum og æðri skólum.
Þessi niðurstaða er í ósamræmi við
heilbrigða skynsemi og þekktar
rannsóknir. Það er til dæmis að
minnsta kosti 5-10 sinnum fljótíegra
að lesa einhvern tiltekinn texta en
hlusta á hann í munnlegri endur-
sögn.
Kennarar eru
ómissandi
Nú koma kennslubækur og
kennslugögn ekki að fullu í stað
kennara. Kennarinn gegnir ómetan-
legu hlutverki sem verkstjóri og leið-
beinandi. Hafi hann náð góðum tök-
um á hvatningu (e. motivation) þá
getur slíkt skipt sköpum um náms-
áhuga nemenda. Og kennarar eru í
einstakri stöðu til að taka til hendinni
við þróun símenntaefnis. Þeir hafa
ýmist nokkra eða verulega þjálfun
við gagnagerð. Að auki þekkingu á
kennslufræði sem auðveldar þeim
verk sitt. Þeir verða að vísu að til-
einka sér fagþekkingu á nýjum svið-
um því ekki mun duga að kenna
meira af því sem verið er að kenna í
dag. Stór hluti af verkefninu mun
snúast um að taka fyrir fjölbreytt ný
efnissvið, ýmist hefðbundin eða
óhefðbundin.
Nauðsyn trygas
símenntamarkaðar
Forsenda þess að kennarar auki
umsvif sín við gagnagerð er sú að til
staðar sé tryggur og stór markaður
fyrir símenntaefni.
Höfúndur þessa pistils hefúr sett
fram hugmynd sem hefur lykilþýð-
ingu til að tryggja slíkan markað (það
er „Atvinnutryggingar í stað at-
vinnuleysistrygginga“). Hún felst í
grundvallarbreytingu á atvinnuleys-
istryggingakerfinu. Hætta að greiða
bætur fyrir verkleysi en greiða ein-
ungis fyrir verkefni. Helst einungis
arðbær verkefni við nýsköpun sem
ekki keppa við það sem fyrir er. Gera
um leið kröfu á alla sem kerfið
spannar að þeir sinni sívirkri at-
vinnutengdri símenntun. Að auki
tækifærasköpun, þeir sem færir eru
um slíkt. Auka með þessum hætti at-
vinnulega fyrirhyggju og sveigjan-
leika vinnumarkaðarins. Slíku skipu-
lagi yrði að koma á í áföngum á að
minnsta kosti 5-10 ára tíma. Af þvi
rnyndi leiða að skapaður yrði tryggð-
ur 100.000 manna markaður fyrir sí-
menntun.
Þær hugmyndir sem hér hafa verið
viðraðar gefa ekki til kynna að kenn-
arar séu óþarfir eða að gögn eigi að
koma í stað kennara. Öðru nær.
Kennarar eiga á hinn bóginn að að-
laga sig að breyttum veruleika, ná
stórfellt betri árangri innan skólanna
og hasla sér um leið völl á þeim gríð-
arlega símenntamarkaði sem vex
hröðum skrefum. Þetta eiga þeir að
gera með því að halda fjölda
kennslustunda í lágmarki, leggja of-
uráherslu á hvatningu, þróa hágæða
námsgögn á tölvutæku formi sem
stuðlað geta að hraðfara aðlögun
þjóðfélagsins á breytingartímum
þeim sem við upplifúm um þessar
mundir.
Kennarar eiga í stuttu máli að ein-
beita sér að gagnagerð ogþeim verk-
efnum sem þeirsem manneskjur geta
einir leyst ogþar sem upplýsinga-
tœkni verður ekki við komið. “ ■■■
W
Þungavigtarmenn eru meðai annars: Árni Sigfússon, Geir H. Haarde, Halldór Ásgrímsson, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, Jóhanna Sigurðardóttir, Jón Eriendsson,
Jón Steinar Gunnlaugsson, Ólafur Ragnar Grímsson, Óskar Magnússon, Páll Kr. Pálsson, Svavar Gestsson, Ögmundur Jónasson, Össur Skarphéðinsson.