Alþýðublaðið - 29.01.1971, Blaðsíða 7

Alþýðublaðið - 29.01.1971, Blaðsíða 7
rmmm BI^ÐTÐ Útg.: Alþýðuf'Iokkurinn Ritstjóri: Sighv. Björgvinsson (áb.) Prentsm. Alþýðubl. — Sími 14 900 (4 línur) SKULDIR B.Ú.R. Á síöasta fundi borgarstjórnar Reykja- víkur var til umræðu tillaga frá Björg- vin Guðmundssyni um að afskrifa skyldi ámokkrum árum skuldir Bæjarútgerðar Reykjavíkur við Framkvæmdasjóð Reykjavíkurborgar. Skuld sú, sem hér um ræðir, mun nú vera komin nokkuð á annað hundrað millj. kr. og á hún að mestu rætur að rekja mörg ár aftur í tímann. f annan stað hafa svo bætzt við þá skuld vextir, er Framkvæmdasjóður hefur reiknað sér vegna framlags borgarsjóðs til út- gerðarinnar svo og aðstöðugjöld, sem út gerðinni hefur verið gert að greiða. Eins og allir vita njóta bæjarútgerðir mikillar sérstöðu umfram útgerðarfyr- intæki, sem rekin eru af einstaklingum. Bæjarútgerðir eru ekki fyrst og fremst reknar með ágóðasjónarmið fyrir aug- um, heldur til þess að tryggja atvinnu- öryggi á viðkomandi stöðum. Hafa bæj- arútgerðir víðs vegar um land gegnt mjög þýðingarmiklu hlutverki í þeim efnum, sem enginn einkarekstur hefði getað innt af hendi. Vegna þessarar sérstöðu bæjarútgerða geta þær því ekki hegðað sínum rekstri eins og ef um einkarekstur væri aö ræða. Þegar að kreppir í útgerðar- og atvinnu- málum og togarar eru reknir með tapi geta útgerðarmenn gert ýmsar ráðstaf- anir til þess að létta af sér byrðum, sem bæjarútgerðir geta ekki. Þeir geta jafn- vel hætt útgerð um sinn, meðan mestu erfiðleikarnir eru að ganga yfir, og eru tnörg daemi þess. Slíkt geta bæjarút- gerðir hins vegar alla jafna ekki, enda er sjaldnast meiri þörf á starfsemi þeirra, en einmitt þegar að kreppir í atvinnu- málunum. Þar sem ágóðasjónarmiðið er ekki ráð andi leiðarljós í rekstri bæjarútgerða er því eðlilegt, að slík útgerðarfyrirtæki safni skuldum í erfiöu árferði. Myndast þannig iðulega nokkuð háar skuldir bæj arútgerðanna við viðkomandi bæjarfé- íög, sem raunverulega er aldrei ætlazt til, að endurgreiddar verði. Þar sem slík ar skuldir og vaxtagreiðslur af þeim gpta verið útgerðunum mikill fjötur um fót hafa því flest bæjarfélög utan Reykja- víkur afskrifað að fullu slíkar skuldir bæjarútgerða. Björgvin Guðmundsson upplýsti í framsögu með tillögu sinni, að formanni útgerðarráðs bæjarútgerð- arinnar, sjálfstæðismanninum Sveini Benediktssyni, þætti eðlilegt og rétt- mætt að sami háttur yrði á hafður var,ö- andi fjárhagsleg samskipti bæjarútgerð- arinnar og Framkvæmdasióðs en flokks bræður Sveins hafi til bessa ekki mátt heyra slíkt nefnt. Hafa beir heldur eigí skípt um skoðun i því máli enn, bví tiJ- laga Biörgvins um afskrift skuldanna var felld með öllum atkvæðum borgar- stjórnarmeirihlutans gegn atkvæðum minnihlutaflokkanna. Aa or0n erjöiiíin einsog íiún horfir við tungiförum þ v. eiu a leiöinni yiir hiöbláa djúp. En tfi hiiffar er mánamynd, sem sýnir tiltölulega slétt yfirborff á hinum hrjúfa og þögla förunauti jarSarinnar. Neöst er myml af Aían Shepard. □ Næsti maðiuiy sem stí@ur fæti á tunglið, er fámíáll, óvin- sæll, miðaldra geimlfari, sem eignaðíst miú-jónir dol'lana, á meðan hann lá rúmfastur, veg-na eyrna&júkdóms. Alan B. Sbapard heldur líka vpp á afmæli um þessar mund ir. í maímánuði er.u tíu ár liðin, síðan hann hóf sig upp í klefakrílið í oddi Hedsíone- eldflaiug.arinnar, sern var eitt alf meistaraverkium Wernhers von Brauns. Mánuði eftir að Yuri Gagar- in ferðaðist í gei.Tnr;um fyrst- lur manna, öllum tii undruriar og Bapdarfkjamönnum til skellf ingar, fór A'lan Shepard að dæmi hans. Hann flaug 433 km. út ytfir Atlaicshaf á 13 mínút.um 22 sekúndum og isýndi fram á, að Bandaríkja- mienn höfffiu í h.uga að ná Rúss unum á þetsEiu sviði. Þremnir vikum síðar, þ. 25. maí 1981 lofaði John F. Kenne dy því, að Bandaríkjameno skyldu koma manni til tungls- ins, fyrir árjð 1970. Æstir þing menn samiþykikt.u nær eínróir»a að varja milljörðl.im' doV.ara til þeas að marki þessu yrði náð. í ánslok árið 1989 hcíðu tvö lið bandarískra geimfara heimsótt þennan fylgihnött okkar. Hvað kom fyrir Alan Shep- ard? . Hann gleymdist á einu ár. G'leyimdar vom sikrúðgö-ngurn ar í New York, gleymd var orða forsetans, gleymdur ali- ur föignnðurinn. Nýja hetjan var John Gtenn, sem fór þrisv ar sinnu'm umhverfis jörðina og var svo lítillátur og sikemmtiltegur, að han-.i hlaut arþjóðarhylli. Núna, niu árutm, átta mán- luðium, og tuttuigu og sfx dog- um eiftir að hafa farið út i geiminn, fyrstur Bandarikja- manna, er Áltán B. Shepárd sendiutr upp á ný. í þetta si en til tunglsins. Hann er orðinn 47 ára gamall og verður þvi fyrsti miðafdra maðurinn á tungl'iniu. Elztl ijUMglfarinn var annars- Neil Armstrong, sem tfór upp þ. 20. júl'í 1969, en þá var hann 39 ára og sex mán- aða. Á þeinn tíiu árium, sern hafu liðið milli geimferða Shepards hafa geimferðir þróazt með ó- Mkindum. Einmi.g hafa þessi áv verið mikil etdraua fyrir yfir- mann Apoltós 14. Fyrri ferffi Shepard:; tók stundiarfjórðung. Tunglfevðin tefcur níu sólarhxinga. I fyrra skiptið var vegalengdin 483 km'. í Apolló 14 fer haun hálfa. aðra milljó.i km. Arið 1961 komist hann ekki lengra en 138 km. frá jörðu. Nú verður hann í 440.000 km. fj'avlægð frá jörðlu. Meisti hraði Mercur.v- geimíarsins Frelsi 7 var 3,200, km. á klukikustiuind. ApoiJó 14 'þýt.ur inn í guÆuhvoóÍi'ð með 40.000 km. hraffia á klukku- stund. í MeúeuryferðiiiMi var Shepard þyngdadaus í fímm mínútur. í þetta skjptiffi verð- ur hann byngdarlaus mestall- ;mn tímann, ekki þó á tungl- i'.tiu. í 'FriEi’isi 7 sat hann sam- ankricípptur, þar sem klefinn viar ekiki nema 1.4 rúmimetrar að stærð og varð að tosa hon- liim ttpp úr gteiamfarinu, þe-g- ar hieim kom. í A.poiiló 14 hef U'r hann og félagar hans iveir níu rúmmetra til umráða, svo að þieir geta hreyft sig og lái- ið fara vel um sig. Eldlfl’augin Satum 5, sem ‘ffvtur Shepard, Eidigar D. Mit- dhiall og Stuart A. Roosa til tlt'.'i'glsims1, er svo knaftmikil, að húin gæti lyft 60 Metrcuryg'etm förtim svipuðu því, 'íra Shep- ard fór með forffium daga. Mennirnir þrír liegg.ia upp í tferffiina á Siunnudiags'kvöldið. kl. 21.30 frá Kennedyihcifða. Tak- mark þeirra er hið ktettótta MiaiuroGtvæði, en .þiamgíað fcemst Apolíó 13 aldrei, vegna þess að súrefnii'g'eymir sprakk á leið- iani. Þetta yerður -í ffertug- a-sta sinn, ,að mannað geimfar fer um geiminn og þaffi tuttug •asta o-g fjórða frá Bandnríkj- C'ioum. Shepard, sem. var snoðfcliflpt • ur í. sinni .fyrri ferð, hefur nú láti® hárið vaxa. Bartarmf fý'lgja kröfum tí.maas. Hann hef'ur fitnað í andldti, en ér orðinn hnukkóttur. Hann. ér ennþá grannur og snar í snú-i- ingium 0g hefur líkam'shurð íþróttam'an nsins. Ein's og flestir aðvir geini- farar er Shepard svo fámáll, að það nálgast titee'.'ð. Svo virð- ist sem hann og aðrir geimfar- ar vilji sýnast mannlegir raf- einid'aheilar. Þó er enginn í vafa unr, að Shippard verffiur foringinn á Apolló 14, vegna þes® að han i greip tækifærið tveimur hönd wm eftir næsfum tíu ára von-' hrigði, og þótt aldurinn gerí honum æfingarnar erfiðari. e'n yngri féilögum hans. Það er á attmiaanavitorði, að kuldi hans f víffimóti þaiu- sex ár, sem hann fékiks't vjð stjórnunarstörf lijá geimferffiastofnuninni, átti ræt- tvr sínar að rekja til leiðans yfir því að hafa verið hannað að fljúga. — Það var eins og vera dæimdu'r sakóaus, sagði ha-.in fyrir skemmstu. Maður biffiúr ';im ákveðið verkefni og svo ge+.ur miaðiuir ekki framkvæmt þaffi. Manni hiefur mitekizt.1* Auimingja Al gaimli, — segja þpir, — hann er siæmur í eyr- unium og er búinn að vera. ,.Atiimingj.a Al“ fékk þessa br.-nsku árið 1963, um sama Ipvt.i og liann var valina 1jl þess að fara með síðasta Mer- ourygeimfairinu. — E;g fékk svimaköst á v:" '*rn eyra og mér var ailtaf flökurt. E'ftir þetta héldu all- ir að dagár. hians sem geiinfara væria taidir. : Siiúlkdómorinni reyndist vera MrniRÓries veikj, sem erfitt er nffi lækna. Vökvi, sem safnast fvrír í inira eyra, veldtir þrýst ingi. sem ökaffiar heyrn og jafn- vægiGtilfinningu. Áður en iangt luimi leið sá Shepard fram á, að hann yrði að taka tilboði tim að verða næstráðandi geim fariaþjlálfara’nS' Deke Slayton's. Báðir voru þeir fét’aga? úr saima Tiðinu, háðir meðal þeirra „sjö gömlu", sem voru fyrstu bandarisku geimfarafn ir. SjáSfflar var Slayton úr leik, vlegna hjartaísjúkdóms. Nú e; Shepard sá eini. siem enn get- ur sinnt geimfarastarfi. John Gllenn er að jaf'ia svg eftir kosningaósigur i Ohjo, Gordon Cooper er orðinn kaiip 'sýsluimaður. Walter Sehirra vinnur fyrir auðikýfinginn Joiha King, M. Ccott Carpent- er eintoeitir sér að rannsókr,- tim í undirdjúpunuim. Vjrgil Griasioim lézt í Apollósiysinu ár ið 1967. Árið 1968. fimm árum eftir, að sjú'kdiómlur Slhepards gerði vart við siig, saigði starfstoróð- ir 'hans', T'oim Stafford,: honum frá llækni í Los Angeles, sem hélt sig geta lækaað sjúkdóm inn. Shiepard lét leggja sig inn á sjú'kraihús með leynd. Lækn irinn setti fimm cm. langt sili ikónrör í inni'a eyrað til þess að léttá á vök.vaþrýstingnum. Sex mánuðum síffiar var Shep- aid sagffiur heilbrigðlur. Þo á hann e.inþá erfitt með að heyra háa tóna og alltaf hefur hann suð fýrir eyrunum. Eri hann var sa'gffiur vera prýðiiega á sig komina lfkamlega um dag inn og sjálftur éfast hanrt ekki uan, affi hann geti komið Apoiló 14 till tunglsins og heim aftur. í þá sex mánaiffii, sem hann toleið éftir leyfi til geimfara- starfa, æfði ha'.nn mikið og' kom sér í þjólfun, svo a>5 hann gæti jafnazt á við hina geim- farana. Allt átti þetta að vera meffi leynd ,en geimfarar eru miklar stjörnur og fréttist því affi af gerðum þeirva. Hiann kom því til leiðar, að toana fékk að Vera í verksmiðj unni, s'em framleiðir ApoIIó- stj ómikQefann í tíu daga og fræffiast.um gierð klefans. Hann sat í sex daga á skólabekk hjá þeim, sem framleiða lendmgar tækin. Til þless' að komast greiffilega ferffia siana og fræð - ast sem mest, endurnýjaði hann fttluigleyfi sitt og fla'ug •sinni eigin vél frá fluigvs'Ui' til fl.uigvallar. Þegar hann a'ð liokmm lærði á þyrlu, t.il þess. affi e|eta flogið tæfcinu til þjálf unar í tunglteidingu, vissu allir, hvaffi hansn vildi. — Eig fann, hvernig stemmn imgin var, seigir hann. Húu var svona: Heyrffu nú. gamli vinur, þú ert of gamaM. Þú hefur verið oif lengi í burt'u. Gleymdu þeissiu. Yngri geimfararnir voru á móti honum. Jafnvel þótt geim fer'ffiastjórain hafi aldrei við- urkennt það, hendir allt til þeiss, að Shepard hafi verið val inn stjórnandi Apollós 13 í stað James Lovell, en Deke Slayton hafi orðið að láta und- an hinum geimföru'ium. En í ógúst var tilkynnt, að Shepard mumdi fara með Apolló 14. Alan B. Shepard er ekkí að- cins eilztur, heldur einnig rík-. astua- geimfaranna. í þessi tíu ár reyndi haan, eins og hann segir sjáKjBur, ,.að safna til elli ánanna“. Nú hefur hann selt flieist verðbróf sín, en er vel etfnaðiui’. Árið 1963 keypti hann ásamt tveim.ur félögum sínum 90% hlutabréfaana í banka nokkr- um í Texas fyrir rúmar hundr að mil'ljónir króna. Sex órum seinna selöu þeir bréfin aftur með miklum hagn'aði. Shepai'd lrefur einnig lagt fé í lóðir og aðrar fasteignir í Nevada, Kanisass og Oregon og er aú hlufhafi í verðbréfasölu í Los Anigelles. Síðuistiu vjkurnar hefur hann unnið sextán tíma á sólai'hring viffi undirbúnrag tunglreisunn- ar. — Þletta hefur verið erfiður tími, spgir hann. Geirnfara- starfið hefur aldrei veríð auffi- velt. Nú á ég affi vita meira, en ég hieif nofckuirn tíma vitað. — Heilinn hlýtlur affi hafa tak- markanir. Ef of miklu er troð ið í hamn, glleymist eittlivað annað í staðinn. En nú verð ég að einbeita mér að þvi, sem máli skiptir. — 6 FÖSTUDAGUR 29. JANÚAR 1971 FÖSTUDAGUR 29. JANÚAR 1971 7

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.