Alþýðublaðið - 24.03.1971, Blaðsíða 5

I
50 búsund ungir menn
flúnir frá USA til Kanada
□ Andstæðurnar miklu í banda
rísfcu iþjóðlxcllagi eru mönnum
ekkert undrunar-eíni. Margt hef-
ur lengi bent til þess, að á þsssa
leið mundi fara. Vegna tækni-
þróunarinnar er mörgum ofauk-
ið. Við virðum vélina hærra. en
mann.'mn, Negrarnir flytja bú-
ferlum til borganna í norðumikj
unum, svo fleiri keppa um
færrri störf og kjör kyniþáttanna
verða æ ólíkari. Fáfræði er of al
geng.
Eittihvað hlaut að geras-t. Ungu
negrarnir eru sér meðvitandi um
söguna af uppruna sinum og
sætta sig ekki við túlkun þeirra
hvítu á henni. Þeir vilja ná réíti
sínum og beita þá gjarnan of-
beldi.
Sá, sem talcú-, er bandariskur
diplómati af dönskum ættum,
S\rend Gotfredsen að nafni, í við
tali við Aktuelt.
— Bandaríkjamenn eru þjóð,
sem er sjálfri sér sundutiþykk.
Stríðið í Víetnam hefur skipt
þjóðinni í tvo hópa, segir Svend.
Það er svo gremjulegt að flækj-
ast inn í stríð og geta ekki losað
sig frá því aftur. 50.000 ungir
Bandaríkjamenn hafa flutzt til
Kanada til að komast hjá her-
þjónustu og stríðinu í Víetnam.
Sagrn endurtekur sig. í gamla
daga fóru margir frá Evrópu til
Bandaríkjanna til áð komast hjá
henþjónustu. Nú fara synir
þeirra iil Kanada til að sleppa
við stríðið.
Þetta er í fyrsta skiptá, sem
fimm hundruð þúsund Bánda-
ríkjamenn hafa átt í stríði, sem
þingið hefur ekki lýst yfir. Þetta
er stríð ríkisstjórnarinna'r. Ég er
á móti því. Það, sem gerist er
ögrun, ssm erfitt er að svara.
LýðræðiniU' bandaríska, banda-
ríi.ka draumnum uim frelsi, jafh-
rétti og bræðráliag, er ógnað af
aukinni hernaðanstefnu.
Ég starfaði í baridarísku verlca
lýðsihreyfingunni í 19 ár en þvi
miður hefur sú hreyfing. aldrei
átt neinu sjálfstæðu hlutverití að
gegna. Hún hefur sætt. sig við
tveggja flokka kerfið en enginn
flolkkur hefur getað le.yst ame-
rísku kreppuna.
Einu sinni var sósíaildemókrat
ískur flokkur í Bandaríkjunum
en hann lognað.ist út af, vegna
kommúnistahræðslunnar, þegar
ekki var gert upp á milli sósíal-
demókrata, kommúnista og' rót-
tækrr,. Allt var þefta t'alið sami'
grautur í sömu skál.
Roosevelt forseti.var nolckurs
konar sósíaldemókrati en hann
bjárgaði kápítalíska þjóðfélag-
iriu, þegar það var í molum.
Ma.vgir sögðu, að ekkert gagn
væri í áhrifalausum sásíalískum
flokkii. Sameinu.mst stórum
flokki sögðu menh, og reynum
að ná áhrifum þár, reynum að
koma sósíalískum hugmyndum
inn- í kerfið fneð hjálp stóru
fiokkanna. Þegar ég lít til baka,
sé ég, að hugmyridin vrp ekki
nógu góð. Nú á dögum er verka
maðurinn hræddur við tæknina,
því áð hann veit ekki, hvaða á-
hr'if hun getuf haft. á atvinnu-
hor furnar.
V.ið höfum mikinn hernaðar-
iðnað. Margir ver-ksimenn - eru
fylgjandi vopnaframleiðslunni,
því að við hana er nóg að starfa.
Stríðslok gætu orsakað atvinnu-
leysi. En stríð sem atvinnubótar
.vinna er fjarstæða. Herinn og
hernaðarframleiðslan gleypa
■ 65% skattatekna. Það er byltirig
ungs fólks í Bandaríkjunum,
' ekkú býlting lítils' hóps, .heldur.
bylting fjöldrnns. En allt erþetta
óslkipulagt. Skoðanir' eru skiptar
um það, -hvort hægt sé að stolfna
Lnýjarí vinstri flofak. Bara að
bjóða.fram kostar of fjár. Banda
rísk stjórnmál eru fyriv quðkýf-
inga.
Það er fjöldi vandamála, sem
krefjást lausnar. Kapitálskt þj'óð
félagið geiur ekki leýst þau, á
meðari eins' dauði' er ann?rs
brauð. ■ ,
ÁrrLð 1944 sagði Bpnsevelt:
Þessl þjoð hefur ekki ráð á því,
að einn þriðji hluti hennar gangi
atvinnulaus. einn þriðji h’uti sé
vrri.nærður, í slæmum Húsakynn
um og án menntunár. Roosevelt
hafði rétt fyrir sér, en síðan
þettá, var hafa framfarirna): ver-
ið litlar. Þess. vegna htefur allur
þessi órói ve.rið á seinni árum.
En ég trúi ekki á byltinguna.
Það y-rði ekltí lengi gert að bæla
haná niður. Bylting krefst þess,
áð fjöldiinn hafi áhuga á stjórn-
málum. Bæði ungir og gamlir
eru ei ncjngraðir frá flokikum og
verkalýðBbrey>firigu..Og því mið-
ur 'er ég ekki bjartsýnn.
Veiztú hvers vegna mér þyk-
ir vænt um Danmörku? Vegna
þess, að hér þurfa börn, gamalt
fóik'og sjúklingar ekfcert að ótt-
ast. Manni er óihætt að skýra frá
skoðunum sirium óttatlaust. Það
er tákn siðmenningar. Arin 1964
— 1966 var Svend Gotfj-edsen
ynrmaður herferðaránnar gegn
fátækt í Chicago.
—- Flestir fátæklingaTrilr voru
negrar,- segir- hann. Refelari á'iti
að vera: hjálp til sjálísþjargar.
En þegar le\'st er úr brýnustu
n-j ið.synjum, fer fólk 'að hugea
og.ekki voru allir jafnh'rifnir af
því. Þess vegna varð alílrei m,ilí
ið úr fátækra!hjá!pinn>i, það-vai'ð
ekiki rnikið úr róttækum aðgerð-
um. En það kemur að þaim dblgi,
að baifdárískt þjóðíéhig.. verður
að borga réiikjijTiginri.,. .•—•
INGAR AUSTAN
LIFA FLESTI
ÁTÖKIN í sambandi við
Gyðingana hafa orðið til þess
að almenningur hefur frem-
ur en áður í-ieynt að gera sér
grein fyrir stöðu Gyðinganna
meðal þjóðanna austan járn-
tjaldsins yfirleitt. Ofsóknitn á
hendur Gyðin'gum í Póllandi
árið 1968 vakti óhug og skelf-
in>gu með almenningi, en að
öðru leyti hafa ekki borizt
miklar fréttir af Gyðingunum
í löndum Auistur-Evrópu, eftir
Gyðilnigaofsóknirnar í Rúss-
landi á síðustu árum Stalins.
Svo er talið að um helm-
irugur þeirra, 30 000 Gyðinga,
slem heima áti.u í Póllandi
fyrir 1963, hafi farið þaðan.
Gagnstætt því sem nú er í
Sovétríkjunum reyndist ékkl
n.einum vandkvæðum bundið
fyrir þá, að fá brottfararleyfi.
Það leit meira að segja út fyr-
ir áð ýmsir áhrifamiklir hóp-
ar í landinu hefðu síður en svo
á móti því að Gyðingarnir
flyttust úr landi. Hvað sniertir
þá, sem eftir urðu, hafa að-
stæðurnar smám saman færzt'
aftur í eðlilegt horf, jafnvel
þótt fæstir þeinia hafi fengið
aftur þær stöður eða störf,
siem þeir gengndu . fyrir grið
1968. Opinberlega er iátið líta
svo út sem ráðamsnn harmi
atburðina 1968, og, sé þeim
kafla þar- með endanlega lok-
ið. Þessi mál hafa ekki verið
tekin aftur til meðferðar ,e!ftir
stjórnarskiptin, jafnvel þótt
margir af þeim þjóðernissiinn-
um, sem stóðu mjög að of-
sókninni á hendur Gyðingum,
hafi eflzt mjög' að áh.rifum.
Þeir hafa nú einbeitt sér gegin
Gomulka-stj órnirimi fyrrver-
aridi og b'erjaist fyrir þjóðern-
islegri einingu og auknu lýð-
ræði á þjóðernislegum grund-
velli.
Atburðirnir í Póllandi 1.968
völctu forvitni mann'a á hög-
um Gyðinga í öðru.m Aust-
ur-Evrópulöndum, bæði i.
Ungverjalandi, Tékkóslóvaikíu
og Austur-Þýzkalandi. En
ráðamenn í öllum þess'um
löndum fullyrtu við blaða-
m:mn. frá Vesturlöndum, að öll
ölík vandamál væru óþekkt
fyrirbæri í sínu landi.
Þeir Gyðingar eru mjög fá-
ir, sem enn hafa búsetu í Au.-
Þýzkalandi, en þó fyrinfinnst.
fámennur Gyðingasöfinuður í
. Austur-Berlín, og þar a.ð auki
nokkrir Gyðingar, sem eru
,piokk?bundnir kommúnistar og
ekki standa í. neinum. trúar-
iegum tengslum, og er ekki
komið fram við þá meitt frá-
brugðið því sem’ um venj.u-
lega flokkbTnenn væri að
ræða. í þessum hópi eru til
dæmis opinberir embættis-
menn, meðlimir lögreglu-
stot'nunarinnar og í öðrum
mikilvægum störfum, og á-
hrifiamiiklir framám:nn i
.menningarlífi og vísindum, —
Þrátt fyrir. eindregnum stuðn-
ing við Arabaríkin, hefur al-
drei verið á það minmzt ,að
Ésraolsmenn eigi sér málsvana
í Austur-Þýzkalandi, og þar
virðist. gilda sú 'regla,.. bæði
í orði og athöfn, að komið sé
e'his fram við alla, án tillits
til þjóðernis. "
Svipað er að segja um Ung-
verjaland, enda' þótt viðtekin
Gyöingaandúð meðril þjóðar-
innar sé ekki með öllu upp-
rætt. Kadar hefur sýnt sig
mjög andvígan. slíkri hineigð
og barizt opinberlega gegn öll
um tilraunum í þá átt að halg-
nýta sér átökin í Mið-Austur-
lön.dum til þess að skapa ein-
hvenn g.reinarmun á ungversk-
um Gyðingum og öðrum boi’g-
urum í landinu. Hið trúarlega
viðhorf er látið afikiptalaust,
jafnvel þótt baráttunni fyrir
. aukinni frihyggju, sem hófst
löngu fyrir styrjöldina, sé enn
haldið áfram. Ungversku Gyð-
iingarnir, einkum í höfuðborg-
inni Búda.pest, þar sem þeir
hafa .alltaf átt mikilvægu hlut
yerki að gegna, mega teljá'st
þeir Evrópu-Gyðingar sem
hvað bezt hafa samræmzt um
hverfi sínu. Miki'fi fjöldi
þeirra hólt og lífi á árum sið-
ari heimsstyrj aldarainnar,
þótt flestir af þeim, .sem
bjuggu annarg staðar en í
dag starfa margir Gyðingar
við ungversku blöðin, takia
þátt í menningarlifinu — og
skipa embætti án þess sjáan-
lega sé um nokkurt vandamál
að ræða. Virðast þeir yfirleitt
hafa samrýmst. þjóðinni — og .
standa í S'terkum tiengslum,
bæði við UngV'ei'j'a'Iand og ]
Búdapest. Séu þeir hliðhoMir
ísraelsmönnum, láta þeir að
minnsta kosti ekki á því bera
opinb'arliega.
í Rúmemíu eru áftur á móti
hópar Gyðinga, pem varðveift-
h'fflfa öll sín sérkenni, Ivir er
meira að sagja starfandi leik-
hús Gyðinga, þar sem laikið er
á júðsku, en það mál þekkist
varlia í Ungverjnlandi. Margt
Gyðinga h'tfnr flutzt... þaðnin
til ísnael eftir styrjöldina, á
stundum við.mjög erfið skil-
vrði. Þair hafa bckstsfleaa
verið keyptir laríir af ýmsum
Ptofriunum Gyðinga 'erlendis,
fararleyfi þéirna hi'ifur verið
gi’eitt út í hönd í beinhí'rð-
um dollurum. Þetta fiapur
' ó'viðfcllid.fia lrurinargja'lds'rjjrii'-
bæri á t'yrst og fremst í'sptur
sínar ,að rckja-til. hess a.ð;þ.að
má heita með öllu ógeijlegl
nð flytjast úr landi í Rúrfcn-
Fnamh. á b’n. 11.
11....................1111.........
: : í
MIÐVIKUDAGUR 24. MARZ 1971 5