Alþýðublaðið - 17.02.1972, Blaðsíða 6

Alþýðublaðið - 17.02.1972, Blaðsíða 6
Útg. Alþýöuílokkurinn Ritstjóri: Sighvatar Rjörgvinsson Listamannal aun Nýlega er lokið hinni árlegu úthlut- i un listamíinna] auna. Ágreiningur hefur komið upp innan úthlutunarnefndarinn ar um úthlutunina og tveir nefndar- menn hafa iátið bóka sérálit. Eins hefur komið fram, að mikil óánægja ríkir meðal iistamannanna sjálfra um niður- stöður nefndarinnar. Það dylst vart nokkrum hugur um, að aðstaöa listamanna í jafn litlu þjóð- félagi og við íslendingar lifum í, er erf- ið. Aðeins örfáir geta lifað mannsæm- andi lífi af listaiðkun sinni einni. All- ur f jöldi listafólks er nauðbeygt til þess að leggja fyrir sig önnur störf til þess að hafa til hnífs og skeiðar, en stund- ar listastörfin í hjáverkum. Við hátíðleg tækifæri tölum við fs- (Lendingar gjama um það, í hve mikilli (þakkarskuld þjóðin stendur við íslenzka llistamenn samtímans. Við þökkum þeim fyrir að á þessu litla landi skuli þrífast innlendar bókmenntir, innlend leiklist, tónlist, höggmyndalist og málaralist. En þótt stóru orðin séu sjaldnast spöruð við slík tækifæri hættir okkur til þess að gleyma því, hvað þetta fólk verður mik- ið á sig að leggja til þess að við fáum að njóta íslenzkra listaverka. Við gleymum því, að þótt fjölmargir aðilar á fslandi hafi atvinnu og góðar tekjur af starfi listamanna, þá njóta listamenndrnir sjálf ( ir oftast því sem næst einskis afraksturs af sköpunarstarfi sínu. Menzka þjóðin hefur þó að nokkru leyti komið til móts við listamenn með því að varið er á fjárlögum nokkru fé, sem síðan er deilt út meðal listamanna í formi listamannalauna. Þetta fé er þó ekki meira en svo, að einungis tiltölu- lega fáir fá þess notið og sá fjárhagsiegi stuðningur, sem hver og einn fær, er næsta lítill. Fráfarandi menntamálaráðherra, Gylfi Þ. Gísiason, tók upp þá nýbreytni, að veita sérstaka starfsstyrki til lista- manna. Þessar &tyrkveitingar eru nú miðaðar við árslaun þrjggja mennta- skólakennara og er hægt hvort heldur að skipta þessu fé sem árs'starfsstyrkja til þriggja listamanna, hálfsárs starfs- styrkja til sex eða skemmri starfsstyrkja til fleiri. Listamannalaun í þessari mynd eru nauðsynleg við hliðina á hinu eldra kerfi. Með því móti fá íslenzkir lista- menn styrk, sem þá munar verulega um til ákveðinna starfa. Er bráðnauð- synlegt að auka þennan þátt í lista- mannalaunakerfi hins opinbera og miða þá ekki hvað sízt við styrkveitingar til ungra og áhugasamra listamanna, sem hafa verk í smíðum en skortir aðstöðu og fjárhagsgetu til að ljúka við þau. SÍVAXANDI mengun and- rúmsloftsins yfir Nwðurlönd- u>n er íbúunum þar alvarlegt áhyggjuefni. Þar er fyret og fremst um sót- og brennisteins mengun að ræða, og uppruna þeirrar mengunar er að miklu leyti — eða um 75% — að rekja til verksmiðjuhéraðanna í Ruhr á Vestur-Þýzkalandi, en aðeins um 25% getur t.al- izt „heimagerð“ mengun, sem stafar þá af farartækjum og iðjuverum innanlands. Danskir verða hvað verst úti af völdum þessarar Ruhr- mengunar og una því að von- um illa, en fá ekki að gert. Þegar vindáttin stendur af Ruhr, er þar ekki von á góðu, vegna þess hve skammt er á milli. SVARTUR SNJÓR Samt er síður en &vo að Svium og Norðmönnuim sé viðhlítandi vörn að fjarlæg® inni; sér í lagi er Suður-Sví- þjóð að miklu leyti undir sömu sökina seld og Danmörk. Ekki alls fyrir löngu féll snjór í Suður-Noregi, sem ekki hefði verið í frásögur fær- andi, ef hann hefði ekki ver- ið næstum svartur að lit, svo mikil var sót- og brennisteins mengunin úr reykíháfum iðju- veranna í Ruhr þar uppi yf- ir. Mælingar sýndu að snjór þesisi var svo mengaðúr b.renni steini að hið svonefnda „ph- 'gildi“ hans nam 3.12, en áð- ur hefur mælzt þar ph-gildi í regnvatni sem nam 2,93 og or (það mun meiri mengun. — Þetta ph-gildi tálknar sýruimagn vatnsins — og því liægra sem það er, því meiri er mengun- in. Til nokkurs samanburðar slkafl! Iþess getíð að sýrumngn rennandi vatns og stöðuvatns má ekki vera lægra en pH 4,6 til þess að fúllþroiskaður silungur og lax haldi þar lífi. BRENN[ST£INSSÝRA Þegar brennisteinn brenn- ur — er eMkit gerist í sam- bandi við margskonar iðnað — myndaist brennisteinssýr- ingur, sem berst upp um reyk háfana, S02, en sérfræðingar telja að eininig myndist efni, sem þeir kalla brennisteins- þnísýi'ing, S3, þegar tvísýring urinn tekur til sín súrefni í loftinu. Þegar svo þrísýring- urinn blanda&t vetni, H20, rriyndast brennisteinssýra, H2S04, sem svífur um loftið í örsméium dropum, 'er fy.rr eða síðar falla til jarðar þeg- ar rignii'. Það fer svo eingöngu eftir veðurfræðilegum aðstæðum hve ört og hvemig brenni- steins-þrísýringurlnni og brennisteinssýran dreiffet og bterst ium toftlögin. Danir taka nú þátt í svonefndu OE- CD samstarfi, sem beinist að margháttuðum rannsóknum á þessu sviði næstu þrjú árin, og verða það þó einkum þrjú atriði, eða spurningar, sem ffleirbazt v.erður við að fá svar- að. Er þá í fyrsta lagi hve mikið brennisteinssýrings- magn það er, sem berst upp í loftlögin úr reykh'áfum íðju veranna, í öðru lagi, að mæla brennisteins-ýringsmagnið, bæði tvísýrings og þrísýrings, i loftlögum í mismunandi hæð með aðstoð flugvéla og loks í iþriðíja lagi að komia upp föst- um athuganastöðvum á jöfðu niðri. FRÁVERKSMIÐJUM Að vísu hefur brennisteins mengun toftsins verið mæiid um nokkurra ára bil, en ekki með jafn fullkominni tækni og nú verður notuð, eða á jafn skipulagðan hátt. Um leið hefur brennisteinsmeng- un í lofti yfir eyðiisivæðum verið mæld, eða svæðum sem ieru í mikil'li ifjádliségð frá öll- um verksmiðjum og iðjuver- um. Sú mengun, sem bar mælist, stafar einungis frá bíl- um og öðrum farartækjum. og verður yfirleitt að teljast ó- veruleg. Við þá mengun er unnt að losna m.eð vissum á- kvæðum, að minnsta kosti að rniklu leyti, til dæmis með því að ákveða með lögum að brennisteinsprósent í ben:-dni og olíu sé lækkuð til muna. En það hefur bara s-vo sáva- lítið að segja á þeim svæð- um, sem liggja náflœgt verk- smiðjusvæðunum, þvi að brennisteinsmengun loftsin.3 frá þeim nemur að minnsta Kosti 75% ihei’ldanmlengunar- innar. STÓRTJÓN Taka ber það fram, að und anfarin ár hefur talsvert ver- ið unnið að því i Ruhrhér- uðunum að draga úr því magni brennisteinssýrings, sem reykháfarnir þar spúa í loft upp, en þær ráðstafanir hafa einungis verið gerðar fyrir það — að ásigkomulag- ið í þeim héruðum sjálfum er orðið óþolandi. í viissum bæjum þar er fólki til da;mis leikki lllííivæinCleigt þlega.r og í öðrum bæjum er loftsmeng- unin að nálgast eitrunartak- mörkin. Tjón á byggingum þar vegna bfennisteinsmeng- unarinnar er metið á um 250 milljónir marka árlega. Þá hefur dregið gífurlega úr vexti nytjaskóga á Vestur- Þýzkalandi af völdum þess- arar mengunar. í Danmörku er álitið að árlega m.uni draga úr vexti skóga svo nemi 10 % á næsitu áratugum, ef ekki verðuir ráðin Ihót á mengun- inni — sem allir telja í raun- inni von'laust — en auk þess síast miengunin í jarðveginn þegar rignir eða snjóar og berst þaðan og þannig í vatns ból og ár. Hvað Danmörku snertir, stendur fólk þar betur að vígi gegn siíkri mengun, vegna þess aS kalklögin undir moldinni draga í sig brenni- steinissýruna og eyða henni að verulegu leyti, en í Nor- egi og Svíþjóð, þar s.em að- stæðurnar eru óheppilegri, er bráð hætta yfirvofandi vegna brennistenismengi^nar vatns og vatnsibóla. Það ,er til dæm- is álit sérfræoinga, að þess verði ekki ýkjalangt að bíða áTieiiðanliega sfelemu'r en flesta grunar - að fislki væirði þar ó- iífvænfegt i ám og vötnum af (þeiim sökuim, og vafnstoól verði svo menguð, að af því stafi alvarleg hætta vegna sjúkdóma í öndunarfærum, t. d. kratobameini í lungum og þá um leið einnig í melt- ingarfærum. HAPB/FN ÁHRIF Að endingu er ekki úr vegi að geta þess^ að þessi loft- mengun getur haft vissar af- leiðingar innan markaðs- bandalags Evrópu '•— og má af því sjá- hve víða áhrif hennar koma við. Verði gerð ar strangar ráðstafanir að draga úr loftmenguninni af vöidum verksmiðja í vissum löndiun, til dæmis á Norð- urlöndum, eni ekki í Vestur- Þýzkalandi, hefur það í för Framh. á bls. 11. S Fimmtudagur 17. febrúar 1972 i KAUPMENN K A U PFELAGSST J O R A R PRIMETTA gleraugun 1972 eru komin PRIMETTA Öll gleraugu frá þessu þekkta þýzka firma eru merkt PRIMETTA og með gleri S 77. Sérstakl’ega skal brýnt fyrir öllum þeim sem aka bíl að nota aðeins góð gleraugu. Hafið því til í verzlun yðar PRIMETTA S 77. TÍZKUSÓLGLERAUGU SNJ ÓBIRTU GLER AU GU BÍLST J ÓR AGLERAU GU PRIMETTA gleraugu. Vönduð, smekkleg, fara vel. . Takmarkið er að hafa aðeins það bezta sem fáan* legt er. H. A. TULINIUS, heildverzlun, Austurstræti 14 SÍMAR 11451—14523 □ Björgunarsveitin á Fflat- eyri ivið Önund'áirfjörð opnaði um s.l. ihelgi mjög vistfliegt hús næði, þar sem verða bætoi- stöðvair htennar fr'amivegis. Bj&rgunars'veitin á Flaleyri vár stofnuð á é'rinu 1968, en þó að ihún 'hafi etolki rriijög imiltíi verkefni, ter aiuigljóst, að hennai’ e.r fuilfli þörf. Á u'mab'l- inu, slem il'iðið er s'-'ðan sveitin tók 'tiíl starla 1968, h'e.tar hún verið köflluð 17 sinnum úl ofí- ast ti.l leitar að fólki. Björgunaraveiitin rvar íýrst í stað tifl húsa í húsnæði kaup- félagsins, ien iþegar héraðs- bótlíasafnið ivar illutt í nýtt hús nseðd. lafh'enlti hr.eppsnefn.din bjöngunarsiveitiinni fyira hús- næði bókasafnsins fyrir starf- siemi sina. Síðan hafa bjöng- unarsveitarme.nn unnið ka.pp- samlllega í frístunclum • sínuirn að því að innrétta húsnæði með itiIiiHti til þarfa björgun- arsvieiitai’inna'r. Er verkinu rú i'okíð og hefur ölium tætoja- búnaði sveitarinnar v’erið komið þar fj'rir. Á ilaugardaiginn höfðu björg unairsvieitarmienn opið hús fy.r ir Flateyringia og lögðu marg- ir Mð sína Iþangað tifl. að sjá hið visitilega hús'næði. Einn giesitur gaf sveiitinni ð.'OOO kr. í peningum við Iþletta tætoi- 'fœri’, ef tiŒ iviilfl vitandi um, að samia dag_ æíiluðu •for&vars- mien n bjönglunársveit a rin n ar. að semja um fxamfleiri'jipgu ,á víxli, sem itESkinn.,; h'áfði' v.eríð í sparisjóðnum vegna kostn- aðar við innréttingu húsiraeðis. Þegar tojörguiniaraveLtair- mienn komu síðan í sparisjóð- inn, bauðst sparisjóðurimn til að felflá niðu.r aðrár 5.000 Ikr. sem á vantaði til iþess að víx- illlíinm væri greiddur að fullu. Sýnir þi&iia hvorttveggja, að Ffllaiieyringar l'eggja mikið upp úr þ.ví, að iþar sé stairfandi vökul bjöjNgunarsvei't, asm .aij.t af c:- tiflbúin, iþegar bjöi'n ái: ajðfeierðá er þörf. Fimmtudagur 17. febrúar 1972 3

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.