Alþýðublaðið - 13.06.1972, Qupperneq 6

DROTTNING
LOFTSINS!
Sheila Scott er eflaust
flestum tslendingum
kunn.
Hún er frægasti núlif-
andi flugkvenmaöurinn
og |á flögri sinu um alla
heima og geima hefur
hún ósjaldan átt viðkomu
hér a landi.
Þrátt fyrir aö hún hafi
sett fleiri met i flugi smá-
flugvéla en nokkur annar
i heiminum, þá lærði
Sheila Scott fyrst að
fljúga, þegar hún var 37
ára gömul. Það var árið
1959. En hún hefur verið
heilluð af fluginu siðan
faðir hennar fór með
hana i flugferð, þegar hún
var sex ára gömul.
Samt sem áður tók hún
sér margt fyrir hendur
áður en flugið tók allan
hennar tima.
Hún vann á herspitala
siðasta hluta heimsstyrj-
aldarinnar, giftist og
skildi og vann sem leikari
við leikhús. Sjálf segist
hún vera léleg leikkona,
en elska leikhúsið.
Svo gerist það á sunnu-
degi eftir hádegismat, að
hún les um flugnám i ein-
hverju kvennablaði. Hún
fékk áhuga. Vinir hennar
hlóu, þvi þeir vissu, að
hún kunni varla að aka
bifreið.
En hún hringdi strax og
pantaði tima. Vinirnir
gættu þess, að hún mætti.
Hún hóf námið og tók það
mjög alvarlega. Hún lauk
náminu og ári eftir að hún
hafði tekið prófið fékk
hún sin fyrstu verðlaun.
Siðan hefur hún aflað
sér réttinda á sjóflug-
vélar og þyrlur, hefur
keppt i loftbelgjakeppni,
svifflugi, og hefur flogið
þotu með rúmlega hraða
hljóðsins. Til viðbótar
þessu hefur hún brezk og
amerísk réttindi til að
fljúga flutningavélum.
Arið 1960 tók hún þátt i
fyrstu keppninni,
National Air Race og hún
vann. Hún tók einnig þátt
i Kings Cup-keppninni og
vann sinn flokk.
Árin, sem fylgdu á eftir
varð hún brátt einn
fremsti kappflugmaður
Evrópu og aflaði sér sam-
tals 50 verðlauna.
í þrju ár i röð vann hún
heimsmeistaratitilinn i
flugi á Sikileyjum. t mai
1965 (á tveimur dögum)
setti hún 15 met fyrir
smáflugvélar á leiðunum
milli London og trlands
og London og ýmissa
staða á meginlandi
Evrópu. Þessi met setti
hún á sina fyrstu Piper
Comanche flugvél. Kon-
unglegi flugklúbburinn
brezki veitti henni Sir
Alan Cobham verðlaunin
bæði 1965 og 1966.
Hina frægu flugvél sina
Piper Comanche 260
,,Myth Too keypti hún
1966 i april. Átjánda mai
lagði hún upp i hnattflug
sitt, lengsta sólóflug i eins
hreyfils flugvél, sem
nokkurn tima hafði verið
flogið. Hún var einnig
fyrsti Bretinn sem flaug
ein sins liðs umhverfis
jörðina og aftur til baka á
33 dögum.
En ferðin var svo sem
ekki neinn sælutúr. Hún
lenti i sandstormum’ yfir
Sahara, monsún rign-
ingum milli Kalkútta og
Singapore og leki kom að
benzintankinum milli
Honululu og San
Fransisco.
Þetta var hættulegasti
hluti leiðarinnar, einmitt
þar sem Amelia Earhart
hvarf 30 árum áður. Hún
hélt sér vakandi á hinum
löngu leiðum með þvi að
drekka svart kaffi, spila
tónlist af segulbandi — og
lesa kennslubók i
spænsku!
Sheila Scott hefur orðið
fyrir miklum áhrifum frá
fyrstu kvenflugmönnum
sögunnar, fyrst og fremst
Amy Johnson sem er ein
af hennar hetjum og svo
vitnar hún oft i Amelia
Earhart, sem sagði:
,,Konur verða að reyna
það, sem karlmennirnir
hafa reynL Mistakist það,
hlýtur það að verka sem
hvatning”. Og Sheila lét
hvetja sig, var gæfusöm
og vann til fjölda verð-
launa uppi i loftinu.
Hnattflug hennar varð
til þess, að hún safnaði á
sig miklum peninga-
skuldum. 1 nokkra mán-
uði neyddist hún til þess
að kenna flug, koma fram
i sjónvarpi, og útvarpi.
Og siðar setti hún einnig á
laggirnar ferðaskrifstofu
i þvi augnmiði að græða
fé. En sumarið 1967 var
hún aftur reiðubúin til
þess að fljúga á nýjan
leik. Nú hafði hún tekið
ákvörðun um það að gera
tilraun til þess að hnekkja
31 árs gömlu meti Amy
SHEILA SCOTT Á NÚ YFIR 100 HEIMSMET í FLUGI
Johnson i sólarflugi frá
London til Höfðaborgar i
Suður-Afriku. Það tókst
og hún bætti metið um
fjórar klukkustundir. Á
leiðinni til baka sló hún
sitt eigið met með sjö
klukkustunda betri tima.
Þetta voru hennar
erfiðustu flug. Hún
neyddist til þess að fljúga
yfir Sahara eyðimörkinni
i fimm tima á meðan þar
geisaði sandstormur.
Sjálfstýringin var biluð.
Siðar, þegar hún átti að-
eins, benzin til klukku-
stundar flugs bilaði bæði
kompásinn og senditækin.
Hún reyndi með hjálp
neyðarsenditækjanna að
ná sambandi við Möltu
um leið og hún flaug i átt
til hafs, þar sem beztar
aðstæður fyrir nauðlend-
ingu voru fyrir hendi.
Þá heyrði loftskeyta-
stöð brezka hersins i E1
Adem i Libiu i henni og
leiðbeindu henni til næsta
flugvallar. Hún svaf i
fimm tima en lagði siðan
strax af stað aftur. t
grennd við Paris lenti hún
i geysimiklu þrumuveðri,
sem kastaði litilli flugvél
hennar til og frá. eins og
korktappa i sjó.
Þegar hún kom til
London steig hún út úr
flugvélinni, sælleg, bros-
andi blondinan. Og allir
féllu fyrir töfrum hennar.
Siðan hefur hún haldið
áfram að setja met i flugi
yfir Atlantshafið, nánar
tiltekið á flugleiðinni i
London-Sidney.
1971 gat hún hreykt sér
af þvi að hafa sett yfir 100
met eftir að hafa flogið i
kringum jörðina, og frá
miðbaug til miðbaugs yfir
pólana i suðri og norðri.
En það var heldur engin
skemmtiferð, heldur is-
ingar og bitandi kuldi.
En hún komst til
Norðurpólsins 28. júni kl.
16.00 og henti út brezka
fánanum.
Brezki flugherinn hefur
gert hana að heiðursflug-
manni og 1968 var hún
sæmd OBE orðunni
brezku.
VAR ÞAD RÉn HAFT
EFTIR GIIDI ALMÁTTUGUM AD KONAN
ÆTTI AD ALA
ÞRAUT OG SÁRSAUKA?
Það lætur vafalaust ein-
kennilega i eyrum okkar
hérna, sem aldrei höfum tek-
ið boð eða bönn Bibliunnar
allt of bókstaflega, að i hin-
um svokölluðu hámenning-
arlöndum skuli enn fyrir-
finnast læknar — meira að
segja hálærðir prófessorar i
læknisfræði — sem ekki vilja
ljá þvi eyra að dregið sé úr
fæðingarþjáningum konunn-
ar, meðal annars, eða jafn-
vei fyrst og fremst vegna
þess að Móse hefur það eftir
guði almáttugum, að konan
eigi að fæða börn sin i þraut
og sársauka.
Nú hafa visindamennirnir
fundið upp lyf, sem hafa þau
áhrif að konan þarf ekki að
finna hið minnsta til þegar
svo ber undir, án þess að það
hafi nokkur áhrif á gang
fæðingarinnar og án þess að
um eiginlega deyfingu sé að
ræða, og auk þess önnur lyf,
sem deyfa þjáningarnar að
miklum mun.
Sé einhver i vafa um að
þeir læknar séu enn starf-
andi, sem ekki efast um að
fyrrnefnd orð séu höfð rétt
eftir guði almáttugum og að
honum hafi verið full alvara
þegar hann mælti þau, má
benda á orð dr. Ole Secher,
prófessors við Rikisspital-
ann i Kaupmannahöfn,
meira að segja i leiðara
danska læknatimaritsins :
,,Enn sem komið er virðist
það i alla staði hyggilegast
að konan fæði á eðlilegan
hátt, að minnsta kosti þegar
um eðlilega fæðingu er að
ræða. Þegar á allt er litið, þá
er konan sköpuð til þess að
fæða börn”.
Vafalitið fyrirfinnast og
þær danskar konur, sem eru
prófessornum sammála —
en það er eins vist að flestar
þeirra hafi einhverra hluta
vegna aldrei komizt i þá að-
stöðu að þurfa að kviða
fæðingarhriðunum þótt þær
gjarna vildu, og finni þvi öllu
fremur til öfundar en samúð-
ar gagnvart þeim kynsystr-
um sinum, er höfðu þar
meiri heppni með sér. Aftur
á móti fer þeim dönskum
konum nú stöðugt fjölgandi,
sem ýmist efast um að guð
hafi nokkurn tima sagt þetta
við Evu, eða þá að hann hefði
gjarna viljað láta það ósagt,
þegar honum var runnin
reiðin við hana vegna tal-
hlýðni hennar við höggorm-
inn. Og þær þurfa alls ekki að
vera i dönsku rauðsokku-
hreyfingunni til þess að
segja slikt upphátt, og þær
hækka raustina að sama
skapi og þeim kynsystrum
þeirra handan Eyrarsunds
fer stöðugt fjölga'ndi, sem
ciga þess kost að fæða börn
sin þjáningalaust.
t Danmörku — og raunar
meðal fleiri „hámenningar-
þjóða” mega þær konur
prisa sig sælar, sem eiga
þess kost að ala börn sin
þjáningalaust. Prisa sig sæl-
ar vegna þess að ala börn sin
i sjúkrahúsum, þar sem
læknarnir eru þeirrar skoð-
unar, að draga beri sem
mest úr sársauka þeirra
þegar þær fæða nýjan borg-
ara i þennan heim.
Hin nýja aðferð er i þvi
fólgin, að konan er deyfð á
þann hátt að enginn snefill af
sársauka nær til heilans.
Eigi að siður er hún við fulla
meðvitund og getur fylgst
nákvæmlega með fæðing-
unni opnum augum og i
glaðri eftirvæntingu — i stað
þess að hugsa eins og þær
konur, sem eru ofurseldar
þjáningunum: Þetta skal
aldrei henda mig aftur!
Undanfarin ár hefur dreg-
ið til muna úr þeim fordóm-
um, sem öldum og aldatug-
um saman hafa verið alls-
ráðandi i öllu, sem við kemur
barnsfæðingum. Og þó eru
enn margir þeir læknar, sem
eru sammála danska
prófessornum um að konan
sé sköpuð til að ala börn, og
þess vegna sé óþarfi að vera
með eitthvert mas þó að hún
verði að þola einhver
óþægindi i þvi sambandi
meðan á þvi stendur, Fæðing
er ekki neinn sjúkdómur,
segja þessir læknar. Þær
eru eðlilegt fyrirbæri. Fæð-
ingarhriðirnar geta verið
sársaukafullar, satt er það.
„Með þraut skaltu börn þin
fæða. . . ” sagði guð við
konuna forðum.
Aðferðin sem öllum hentar?
Það er alls ekki neitt nýtt,
að unnt sé að deyfa konur
þegar þær fæða, segir i
danska blaðinu, sem grein
þessa birti, en hinsvegar er
allt of litið um að konum séu
veittar upplýsingar um slikt,
svo þær geti skorið úr um
hvað þær vilja, þannig er það
meira að segja enn — i
Danmörku — á þvi herrans
ári 1972, þegar menn hafa
siglt geiminn til tunglsins og
búa sig undir geimsiglingu
til Mars, að konur eru harla
ófróðar um allt slikt, að þvi
er segir i þessari dönsku
grein.
Það eru nú áratugir siðan
að hin svokallaða „paracer-
vical” deyfing kom til sög-
unnar, en þá eru deyfðar til-
finningataugarnar neðst i
leginu og legstútnum, og
varir sú deyfing þvi sem
næst klukkustund. Samtimis
er neðsti hluti fæðingargang-
anna einnig deyfður. Þessar
deyfingaraðferðir draga að
visu mjög úr sársaukanum
við fæðinguna, en vegna þess
hve deyfingin varir skammt,
fylgja henni nokkur
óþægindi.
t sumum dönskum sjúkra-
húsum stendur það öllum
fæðandi konum til boða, að
verða slikrar aðstoðar að-
njótandi. Prófessor Mogens
Ingerslev dr. med., yfirlækni
við józku fæðingarstofnun-
ina, farast þannig orð að
þessi deyfingaraðferð sé not-
uð þar i rikum mæli og
læknanemum kennd hún
enda hafi hún virzt gefa
mjög góða raun. Þvi ber þó
ekki að neita, segir i grein-
inni, að nokkrir læknar eru
ekki eins hrifnir af aðferð-
inni, telja meðal annars ekki
nægilega um það vitað hvaða
áhrif hún kunni að hafa á
veikburða fóstur. Og enn eru
þeir læknar, sem fylgja Ole
Secher prófessor að málum,
sem áður er getið.
Sársaukataus fæðing.
Hin svokaílaða
„epiduraF’-deyfing er þó
mun áhrifameiri. Mætti og
kalla þá aðferð „mænu-
gangadeyfingu”, en sé henni
beitt, finnur konan ekki til
minnsta sársauka. Þessi að-
ferð hefur verið þekkt i Dan-
mörku frá þvi 1945, en eigi að
siður kemur það naumast
eða alls ekki fyrir að hún sé
notuð.
— Þetta er afbragðs
deyfingaraðferð, og mikið
notuð erlendis, segir Mogens
Ingerslev, danski prófessor-
inn. En mér vitanlega er hún
alls ekki notuð hér i Dan-
mörku, og sé spurt hvers
vegna ég hafi e'kki sjálfur
notað hana, er þvi til að
svara að það er einungis
vegna þess að mig skortir
hæft aðstoðarfólk. Aðferðin
krefst þess nefnilega að
lærður svæfingalæknir, ann-
izt framkvæmd hennar, og
þeim kröfum getum við ekki
orðið við. En ég vildi feginn
að aðstæðurnar breyttust
þannig, að við gætum veitt
fæðandi konum slika aðstoð
— þótt ég sé vondaufur um
að það verði i náinni framtið.
Þessi deyfingaraðferð er nú
mikið notuð i Bandarikjun-
um og þegar talsvert i Svi-
þjóð. Er þá stungið grannri
plastpipu inn i mænugöngin,
og dælt gegnum hana deyfi-
lyfi. eftir þvi sem hver ein-
staklingur þarf Áhrifin eru i
fám oróum þau aðallur neðri
hluti bolsins veröur tilfinn-
ingalaus og fætur einnig að
nokkru leyti, en samt sem
áður er konan við fulla með-
vitund og getur tekið sinn
þátt i fæðingunni, enda þótt
hún verði ekki vör fæðingar-
hrfðanna. Læknirinn verður
að segja henni, að nú hefjist
hrið og hún verði að hjálpa
til.
1 Karolinska sjúkrahúsinu
i Stokkhólmi hefur slik deyf-
ing verið framkvæmd við
sjötiu fæðingar á siðustu
þrem misserum. Allar hafa
viðkomandi konur verið
mjög hrifnar af þeirri aðstoð
og sérfræðingar fullyrða að
engin áhætta eða aukaverk-
anir hafi reynst henni sam-
fara.
Þetta lætur i eyrum eins og
ljufum draumur. Og þess
væri óskandi, segir enn
fremur i greininni, að að-
stæður i dönskum sjúkrahús-
um breyttust sem fyrst á
þann veg, að einnig danskar
konur gætu orðið þeirrar
„blessunar” aðnjótandi að
fæða sársaukalaust.
Ilvað nú?
Að sjálfsögðu fyrirfinnast
og aðrir möguleikar til að
draga að miklum mun úr
fæðingarsársaukanum, þótt
hann verði ekki með öllu úti-
lokaður.
t flestum sjúkrahúsum og
fæðingarstofnunum stendur
honum til boða svokallað
„hláturgas”, eða „trilene”,
sem þær anda að sér gegnum
grimu. Þegar þær hafa sogað
deyfiefni þetta ofan i lungun,
berst það með blóðinu til
heilans, þar sem það hefur
áhrif á sársaukastöðvarnar.
Áhrifin segja fljótt til sin —
konan ræður þeim sjálf.
Þessi aðferð gefur góða raun
hjá tveim konum af hverjum
þrem að meðaltali — en
þriðjungur af viðkomandi
konum deyfist ekki nægilega
af gasinu: liffærin venjast
þvi i rauninni of fljótt.
Margar konur eru deyfðar,
eða öllu heldur svæfðar and-
artak meðan stendur á
sjálfri kollhriðinni, en sú
andartaks-svæfing hefur að
sjálfsögðu ekki dregið neitt
úr sársaukanum þar á und-
an.
Þær konur eru mjög fáar,
kannski tvær af hundraði,
þar sem barnið er tekið
með keisaraskurði. Segja
má að slik fæðing sé einnig
sársaukalaus — en þar er um
að ræða skurðaðgerð og kon-
an er meðvitundarlaus og
þar með útilokuð frá allri
hlutdeild i hinum mikilvæga
atburði. Þær konur fyrirfinn-
ast vafalaust, sem gjarna
vilja fórna þeirri þátttöku
fyrir sársaukalausa fæðingu,
en — keisaraskurður er þó
ekki viðhafður nema svo
standi á að lif og heilsa konu
eða barns krefjist þess. Og
enn er það spurningin um
starfsfólk: keisaraskurður
krefst sama starfsliðs og
aðrir meiriháttar holskurðir,
og það eru einmitt þeir sér-
fræðingar, sem mestur
skortur er á.......
Aðrir möguleikar til að
draga úr fæðingarsársauk-
anum er inngjöf morfins,
peditins eða annarra
sterkra, kvalastillandi lyfja.
En þá kemur það enn til
greina að svo sterk lyf geta
haft hættulegar verkanir á
barnið, og er þvi sjgldan
gripið til þeirra.
„Fæðing án ótta”, kerfi
þar sem konan er þjálfuð
undir barnsburðinn eru
mörg og mismunandi og
koma mörgum að gagni. Má
þar nefna kerfi það sem
kennt er við dr-. Read, þar
isem aðaláherzlan er lögð á
(slökun og andardrátt, og
Lamaze-kerfið, þar sem
einnig er byggt á sálfræði-
legri þjálfun. Margar konur
telja sig hafa haft mikla
ánægju af þessum kerfum,
og áreiðanlega hefur engin
kona annað en gott af slikri
þjálfun, jafnvel þótt hún
tryggi þeim ekki þá sárs-
aukalausu fæðingu, sem þær
þrá.
Þá má einnig benda á að
það er til að konur hafi verið
dáleiddar i þvi skyni.
— Ég hef verið viðstaddur
skurðaðgerðir á sjúklingum
sem höfðu verið dásvæfðir i
stað þess að vera deyfðir
eða svæfðir á venjulegan
hátt. Það var blátt áfram
furðulegt. Eigi að siður þá
held ég að dáleiðslan verði
aldrei almennt notuð, hvorki
við skurðaðgerðir né fæðing-
ar. Þeir eru nefnilega svo fá-
ir, sem kunna þá list- og
svo er nokkur hópur af fólki,
sem ekki er unnt að dáleiða.
Uppreisn gegn vanræksl-
unni.
Það fer hinsvegar ekki á
milli mála, segir i greininni
að danskar konur undirbúa
nú uppreisn gegn þeirri van-
Það eru nú áratugir síðan
að hin svokallaða „para
cervical” deyfing kom
til sögunnar, en þá eru
deyfðar ti Ifi nni ngataugarnar
í leginu og legstútnum, neðst
og varir sú deyfing því sem
næst klukkustund. Samtímis
er neðsti hluti fæðingar
ganganna einnig deyfður.
rækslu, sem hefur það i för
með sér að þær verða oft að
fæða við aðstæður, sem unnt
mundi að komast hjá.Það
rikir vaxandi gremja yfir
þvi, að konurnar skuli hvað
þetta snertir vera háðar af-
stöðu læknisfræðilærðra
karlmanna til fæðinga al-
mennt— og ef til vill skir-
skotun sumra þeirra til refsi-
dómsins i Eden, „með þraut
skaltu börn þin fæða”, eða
eitthvað i þá áttina.
Vist eru konur skapaðar til
að fæða börn. Þær eru lika
skapaðar til að verða van-
færar, en eigi að siður er þaö
þó viðurkennt, að þeim sé
leyfilegt að gripa til ráðstaf-
ana, sem komi i veg fyrir að
þær verði þungaðar gegn
vilja sinum.
Sænskar konur hafa gengið
svo langt að mynda með sér
samtök, er krefjast þess að
konan eigi rétt á að mega
fæða börn sin þjáningalaust
og að það teljist til almennra
mannréttinda — og um leið
að varið verði mun meira fé
til að rannsaka hugsanlega
áhættu i sambandi við hinar
ýmsu deyfingaraðferðir svo
og þau sálræn áhrif sem
kviðinn fyrir fæðingunni
getur haft á þungaðar konur
og barnið, sem þær ganga
með, það er og hald margra
að erfið og sársaukamikii
fæðing geti ekki siður haft
áhrif barnið en konuna.
Það er þvi býsna margt i
þessu sambandi sem athug-
unar þarf við.
En hvað sem þvi liður, þá
er það ósanngjarnt, einnig að
dómi flestra lækna nú orðið
að barnsburður valdi konum
þjáningum, ef unnt er að
komast hjá þvi. Það hlýtur
að vekja menn til umhugsun-
ar, þegar sænsk könnun leið-
iri ljós að 73% kvenna taldi
hláturgasdeyfinguna ekki
hafa komið að tilætluðum
notum; 32% töldu sig hafa
liðið óbærilegar þjáningar og
mikill meiri hluti kvaðust
hafa verið hræddar og kvið-
andi fyrir barnsburðinn.
Nú i þessum mánuði sitja
norrænir fæðingarlæknar og
sérfræðingar á þvi sviði ráð-
stefnu mikla, þar sem mál
þetta verður að sjálfsögðu
mjög á dagskrá, og allar
deyfingaraðferðir ræddar,
auk almennrar afst- lækna
— Enda er þess ekki van-
þörf, segir danski prófessor-
inn, Mogens Ingerslev.
— Hér hefur stórkostleg
vanræksla átt sér stað.
Volkswageneigendur
Höfum fyrirliggjandi: Bretti — Hurðir —
Vélarlok — Geymslulok á Volkswagen i
allflestum litum. Skiptum á einum degi
með dagsfyrirvara fyrir ákveðið verð.
Reynið viðskiptin.
Bilasprautun Garðars Sigmundssonar
Skpholti 25. Simar 19099 og 20988.
Læknisstaða
Staða sérfræðings i geðlækningum við
Kleppsspitala er laus til umsóknar. Laun
samkvæmt kjarasamningum^ Lækna-
félags Reykjavikur og stjórnarnefndar
rikisspitalanna.
Umsóknir með upplýsingum um aldur,
námsferil og fyrri störf sendist stjómar-
nefnd rikisspitalanna, Eiriksgötu 5, fyrir
15 júli n.k.
Reykjavik 9. júni 1972
Skrifstofa rikisspitalanna.

.YiS velium rwM -
* feaS borgar sig
- - *.
runlal - ofnar h/f.
« Síðumúla 27 . Reykjavík
Símar 3-55-55 og 3-42-00
o
Þriðjudagur 13. júní 1972
Þriðjudagur 13. júni 1972