Alþýðublaðið - 25.08.1972, Qupperneq 5

Ljóslaus neöan jarðarlest
t göngum neðanjarðarlestar-
innar i Tblisi i Grúsiu er niða-
myrkur. Engin ljós sjást út um
glugga lestarinnar, þegar hún er
á ferð milli stöðva. Aðalverkfræð-
ingur neðanjarðarlestarinnar i
Tblisi, V. Gagnidse, gaf þær upp-
lýsingar, að þetta væri mikið
sparnaðaratriði og i öðru lagi
væri komið i veg fyrir þá hættu,
sem ljós á milli stöðva gætu haft á
starf stjórnandans. Augun þreyt-
ast fljótt af óendanlegu leiftri
ljósanna og eftirtektin minnkar.
Við settum þriðja ljóskastarann á
lestarnar og það er alveg nóg.
APN
HVERAVATN TIL HÚSA-
HITUNAR
Moskvu. 7- Makhatjkala.
höfuðborgin i kákasiska
sjálfstjórnarlýðveldinu
Dagestan, er sjöunda sovézka
borgin, sem nýtir heitt vatn úr
hverum og laugum i nágrenninu
til húsahitunar.
Jarðhita og heitar laugar er
viða að finna i Sovétrikjunum — á
Kamtsjatka, i Kákasus, Mið-Asiu
og Siberiu- og á fjölmörgum stöð-
um hefur verið borað eftir heitu
vatni. Það er ekki einungis heita
vatnið sem nýtt er, heldur og
hveragufan, m.a. sem orkugjafi
raforkuversins við Pásjetka á
Kamtsjatka. A þessum áratug er
áætlað að stórauka jarðvarma-
nýtinguna i Sovétrikjunum.
APN
Ég er þeirrar skííiunar.að Sam-
einuðu þjóðunum muni takast að
setja lög fyrir allt hafið, en það
starf mun standa yfir mörg ár
enn, og er þvi óhugsandi fyrir ís-
lendinga að biða eftir þvi með að-
gerðir i landhelgismálum, sagði
Benedikt Gröndal i viðtali við
Alþýðublaðið i gær. Benedikt var
einn af fulltrúum islands á fund-
um hafsbotnsnefndar SÞ, sem ný-
lcga er lokið, en sú nefnd undir-
býr allsherjar hafréttarráð-
stefnuna, semupphaflega átti að
hefjast 1973. Hann kvaðst telja, að
i hinni nýju réttarskipan hafsins
mundi verða 12 milna landhelgi,
fiskvciðilögsaga i einhverri mynd
allt að 200 milum, en allt hafið ut-
an þessara marka gert sameign
mannskynsins og sett undir al-
þjóðlega stjórn.
I sambandi við hina hægu þróun
þessar mála á vettvangi Samein-
uðu þjóðanna kvaðst Benedikt
vilja benda á tvö meginatriði til
athugunar fyrir tslendinga:
1. Meginverkefni hinnar fyrir-
huguðu ráðstefnu er að gera út-
hafið og auðæfi þess, sérstak-
lega á hafsbotni, að sameign
alls mannkynsins. Þetta er ein
af stórbrotnustu hugsjónum
mannkynssögunnar, sem núlif-
andi kynslóð verður að gera að
veruleika. tslendingar hafa enn
ekki sinnt þessu meginatriði né
mótað sér stefnu i þeim mál:
um, en ættu að taka þar virkan
þátt og sýna félagslegan þroska
og áhuga.
2. Mörkin milli úthafs og land-
helgi eru eitt viðkvæmasta
deilumálið við meðferð þessa
verkefnis. A þvi sviði getur far-
ið svo, að eftir áratug veiti
alþjóöa lög okkur kost á rétt-
indum og skyldum varðandi
fiskistofna allt að 200 mflum frá
ströndum okkar, þ.e. langt út
fyrir landgrunnið. Við verðum
að gæta þess að gera aldrei
neitt, sem dregið getur úr að-
stöðu okkar til að nota slikt
tækifæri, ef það skyldi verða að
veruleika.
Erlendir ferðamenn virða fyrir sér islenzkan fiski-
bát i Reykjavikurhöfn.
Um fyrra atriðið sagði
Benedikt Gröndal, að mikil auð-
æfi hefðu nýlega fundizt á hafs-
botni,,og væru mörg stórfyrirtæki
að fullkomna tæki til að vinna
málma á miklu dýpi. Eins og al-
þjóðalög eru i dag, getur hvaða
aðili sem er siglt á haf út og byrj-
að málmvinnslu utan allrar land-
helgi. Það er þvi hætta á nýju
kapphlaupi, sem likja mætti við
nýlendukapphlaupið á sinum
tima, ef Sameinuðu þjóðunum
tekst ekki að koma á alþjóðlegu
samkomulagi og nýjum
þjóðarétti varðandi þessi mál.
Þetta efni rekur mjög á eftir þvi,
að hafréttarráðstefnan verði
haldin sem fyrst.
Hugmyndin er, að arður af
vinnslu auðæfa úthafsins renni til
þróunarlandanna, og er þeim þvi
mjög umhugað að þessi mál kom-
ist i höfn áður en auðhringar
heimsins láta greipar sópa um
hafsbotninn.
I hafsbotnsnefndinni eiga sæti
um 90 þjóðir, hélt Benedikt
áfram, og að ýmsu leyti má
segja, að þær hafi 90 mismunandi
stefnur i helztu deilumálum, sem
upp hafa komið við undirbúning
málsins. Þar eru efst á blaði land-
helgismál og siglingar um sund.
Risaveldin hafa mikinn áhuga á
að tryggja sér rétt til þess aö sigla
og fljúga um sund, sem skipta
hundruðum á jörðinni, og draga
ekki dul á, að þar er um hern-
aðarlega þörf að ræða. Hins veg-
ar eru mörg stór og smá riki, sem
þegar hafa mikilla hagsmuna að
gæta i fiskveiðum, og eru þeir ær-
ið mismunandi.
Risaveldin og gömlu nýlendu-
rikin eru ihaldssömust i þessum
efnum, eins og varla þarf að segja
Islendingum. Hins vegar er þró-
unarlöndunum, t.d. i Afriku og
Asiu, að verða sifellt betur ljóst,
hvað fiskveiðiréttur strandrikis
er mikilvægur, enda þótt mörg
þessara rikja hafi enn sem komið
er litlar fiskveiðar. Þá eru riki
eins og Astralia og Nýja Sjáland
farin að veita þessu máli stór-
aukna athygli, enda þótt þau hafi
litlar fiskveiðar stundað.
A fundum hafsbotnsnefndar-
innar er ekki beinlinis talað um
fiskveiðilandhelgi, heldur eru
notuð orð eins og „efnahags-
svæði” (sem mætti kalla hags-
munasvæði eða nýtingarsvæði)
utan við 12 milna landhelgi
strandrikis og ýms slik hugtök
notuð. Þýðir þetta þó að verulegu
leyti hið sama, og hugsanlegt er,
að á lokastigi takist stórveldun-
um að hengja einhvers konar
skilyrðiá heimildtil slfkra svæða,
sérstaklega ef þau verða allt aö
200 milum.
Benedikt taldi, að merkasta
skref siðasta fundar hafsbotns-
nefndarinnar á þessu sviði hafi
alþýðu
Alþýðublaösútgáfan h.f. Ritstjóri Sighvatur Björgvinsson (áb).
Fréttastjóri Bjarni Sigtryggsson. Aðsetur ritstjórnar Hverfisgötu 8-10.
— Simi 86666.
Blaðaprent h.f.
ÞAR VAR ENGINN FRA OKKUR
Alþjóðadómstóllinn i Haag hef-
ur með úrskurði sinum gert til-
raun til þess að úthluta brezkum
togurum vissum veiðikvóta á
islandsmiðum. Sáveiðikvóti á að
nema 170 þúsund tonnum á ári.
Formælendur brezkra togara-
manna hafa tekið þessum
„úrskurði" með fögnuði. Þeir
hafa tjáð sig reiðubúna til þess að
hlýta honum. Og það er ekki
furða, þegar að er gáð.
Alþýðublaðið birti á forsiðu
sinni i gær upplýsingar um ástand
þorskstofnsins á islandsmiðum.
Þær upplýsingar skýra vissulega
„sáttfýsi" Breta. Þær leiða það
nefnilega i ljós, að þorskstofnin-
um við island hefur hrakað svo
vegna mikilla veiða á undanförn-
um áruin, að þótt Bretar hafi sig
alla við, þá geta þeir að öllum lik-
indum ekki veitt i ár upp i þau 170
þús. tonn, sem Alþjóðadómstóll-
inn vill af „vizku” sinni úthluta
þeim á íslandsmiðum. Þrátt fyrir
stóraukna sókn og siaukið dráp á
smáfiski geta Bretar ekki pint
sinn tslandsafla upp í þessi 170
þús tonn.
Fjórtán af fimmtán dómendum
i Alþjóðadómstólnum i Haag
töldu sig þess umkomna, að
kveða upp úrskurð um, hvert
veiðimagn Breta og Þjóðverja á
islandsmiðum skuli vera án þess
að fyrir liggi nokkur úrskurður
um, hvort dómstóllinn hafi i raun-
inni nokkra lögsögu i málinu.
Þessir fjórtán dómendur hafa
sjálfsagt aldrei stigið fæti sinum
um borð i fiskiskip, — hvað þá
heldur, að þeir þekki eitt né neitt
af aðstæðunum á íslandsmiðum.
Út frá verndunarsjónarmiðunum
einum saman er þvi dómsniður-
staða þeirra algerlega út i bláinn,
þvi þótt Bretar hafi sig alla við,
þá gcta þeir ekki veitt þau 170
þús. tonn, sem dómstóllinn ætlar
þeim.
En hvernig áttu "þessir fjórtán
dómarar, sem sennilega hafa á
sinni lifsfæddri ævi varla fundið
svo mikið sem lykt af fiski, að
átta sig á þessu? Ekki hafa
Bretar að fyrra bragði farið að
skýra þeim frá þvi, að þótt þeir
hefðu sig alla við, þá væri ofveiðin
á islandsmiðum orðin svo mikil,
að þeir gætu með engu móti veitt
upp i þessi 170 þús. tonn. Og i
Haag var enginn fulltrúi islend-
inga til þess að benda dómendun-
um á þessa einföldu og augljósu
staðreynd.
Það er ástæðulaust að ætla, að
þessir 14 dóinendur Alþjóðadóm-
stólsins séu i eðli sinu sérstaklega
andsnúnir okkur islendingum
þrátt fyrir dómsuppkvaðninguna.
Við skulum minnast þess, að þeir
fengu málsatvikum aldrei lýst
nema frá einni hlið. 1 Haag komu
aldrei nein fslenzk sjónarmið
fram. Við áttum þar engan full-
trúa til þess að verja vort mál.
Þar voru gerð mistök af okkar
hálfu. Við verðum að bæta fyrir
þau mistök með aukinni áróðurs-
sókn á erlendum vettvangi og þar
má klaufaskapur einstakra
manna ekki verða til þess að slá
vopnin úr höndum okkar.
HORFAÐ UNDAN
Hver er sú alvarlegasta van-
traustsyfirlýsing, sem ríkisstjórn
getur fengið? Hún er sú, að
stjórnarflokkar hlaupist opinber-
lega undan ábyrgð á stjórnarat-
höfnuin. Engin stjórnarandstaða
getur nokkurn tima kveðið upp
jafn harðan dóm yfir ríkisstjórn
og stjórnarflokkar gera með slfku
framferði.
Einmitt þetta hafa núverandi
stjórnarflokkar gert. Þeir hafa
hlaupist undan allri ábyrgð á
stjórnarathöfnum. Það má sjá
svart á hvitu í Þjóðviljanum og
Nýju landi. Ókunnugur gæti ekki
látið sér til hugar koma, að það
væru stjórnarsinnar, sem þar
ráöa skrifum.
Kommúnistar og frjálslvndir
vilja gera hvað sem er til þess að
koma sér undan allri ábyrgð á
gerðum rikisstjórnarinnar i
skattamálum. Þeir vila jafnvel
ekki fyrir sér að ráðast aftan að
samstarfsmönnum sinum i þvi
sambandi, —eygi þeir aðeins von
til þess að geta ef til vill forðað
eigin skinni.
Hvað er þetta annað en van-
traustsyfirlýsing á stefnu þeirrar
rikisstjórnar, sem með völdin fer
i landinu. Ef tveir af þrem
stjórnarflokkum vilja ekki lengur
kannast við sitt eigið afkvæmi,
hvernig er þá hægt að ætlast til
þess, að þjóðin uni þvi, að láta það
stjórna sér?
HÆGT - EN ÞÓ í RÉTTA ÁTT
VAXANDI LÍKUR ERU Á
200 MÍLUM HIÁ S.Þ.
RÆTT VIÐ BENEDIKT GRÖNDAL UM FUND HAFSBOTNSNEFNDAR SÞ
Föstudagur 25. ágúst 1972
5