Alþýðublaðið - 08.12.1972, Qupperneq 7

STREITAN HRJAIR OKKUR ÖLL
- ADEINS MISMUNANDI MIKIÐ
Enginn skammast sin fyrir ab
þurfa að ganga undir uppskurö.
Kkki heldur fyrir aö fá inflúenzu
eöa þursabit. t>vert á móti. Okkur
þykir yfirleitt ákaflega gaman af
aö lýsa i mörgum og fögrum orð-
um hvernig viö höfum gengið i
gegn um þennan eöa hinn sjúk-
dóminn, eöa þessa eða hina að-
gerðina.
En öðru máli gegnir, þegar þaö,
sem þjáir okkur, er að einhverju
leyti geðrænt. Fæstir vilja viður-
kenna slikan sjúkdóm, — hvorki
fyrir sjálfum sér né öðrum. Og
það er ekki aðeins bein geðbilun,
sem hér er rætt um. Hver vill
kannast við, að hann gangi með
geðrænan sjúkdóm, eins og t.d.
ofdrykkju, taugabilun, — já eða
streitu. Viöurkenning á sliku geti
nefnilega þótt eins og nokkurs
konar viðurkenning á vangetu
viðkomandi, — að segja: Ég duga
ekki.
Ekki óeðlilegt
Margir halda, ab það sé óeðli-
legt að þjást af streitu, — vera
..stressaður”, En svo er ekki.
Sannleikurinn er þvert á móti sá,
að það væri óeðlilegt ef einstakl-
ingurinn fyndi aldrei fyrir sliku.
Allir finna einhvern tima fyrir
streitu. Aldur, kynferði og staða
skipta þar ekki öðru máli en þvi,
að einum er hættara við streitu,
en öðrum, — allir fá hana ein-
hvern tima.
Forstjórinn, atvinnuleysinginn,
barnaskólaneminn, ellilif eyris-
þeginn, — allir geta þeir orðið
„stressaðir”. 011 eigum við á
hættu að brotna andlega og öll
bognum við andlega, — aðeins
misjafnlega mikið og misjafnlega
oft. Sannast að segja eru meiri
likur á, að við veikjumst af sál-
rænum sjúkdómi þannig að við
þurfum á sjúkrameðhöndlun að
halda, en að við sýkjumst af lif-
rænum sjúkdómi með sams konar
afleiðingum. Munurinn er aðeins
sá, aö ef eitthvað bjátar á um
geðheilsuna, þá reynum við i
lengstu lög að bæla þann sjúk-
leika niður, leitum ekki aðstoðar
fyrr en seint og um siðir og eftir
að meðhöndluninni er lokið þegj-
um við vendilega um það allt
saman fyrir vinum og kunningj-
um. Sýkjumst við hins vegar af
,,venjulegum” sjúkdómi, þá
erum við hlaupin til læknis á
stundinni, miklum vanliðaniria
bæði fyrir sjálfum okkur og öðr-
um, heimtum alla þá meðferð,
sem hægt er að láta i té, og köllum
svo á vini ogkunningja. þegar allt
er komið i samt lag aftur, til þess
að fræða þá á allri sjúkrasögunni
dag fyrir dag og tima fyrir tima.
En hvað er streita? Það er
samheiti margra sjúkdóma, bæði
likamlegra og andlegra, sem eiga
það sameiginlegt, að eiga sér
frekar andlegar en likamlegar
orsakir. Viö köllum þessa sjúk-
dóma ..höfuðverk”, ,,að vera út-
keyrður”, ,,að vera slæmur á
taugum” o.s.frv., en læknarnir
finna yfirleitt einnig önnur ein-
kenni, — svo sem meltingartrufl-
anir, exem, vöðvabólgur o.fl. þ.h.
F'yrr meir var þvi trúað, að
streita væri sjúkleiki, sem aðeins
herjaði á yfirstéttirnar. En slikt
er langt i frá að vera satt. 1 Eng-
landi sýndu ýtarlegar rannsóknir,
sem nýlega voru gerðar á 2000
forstjórum, aö 340 þeirra voru al-
varlega ..stressaöir” og þóttu það
mikil tiðindi. En enn meiri tiðindi
þóttu samt, þegar kunngerðar
voru litlu siðar niðurstöður af
streiturannsóknum á undirmönn-
um þessara 2000 forstjóra og ljós
kom, aðmikluhærri hlutfallstala
þeirra manna, sem unnu við færi-
böndin, var alvarlega þjáður af
streitu. Þar með hrundi kenning-
in um „einkasjúkdóm yfirstétt-
anna”.
En þótt streitan geti hrjáð alla
aldursflokka og alla starfshópa
hafa rannsóknir þó sýnt, að hún
er hættulegri fyrir fólk i einni
starfsgrein en annarri. i sam-
bandi við liftryggingar og ið-
gjaldagreiðslur hafa ýtarlegar
athuganir verið gerðar erlendis á
möguleika ýmissa atvinnustétta
ti! langlifis og var streitan sér-
staklega reiknuð inn i það dæmi.
Það kom m.a. i ljós, að læknar
gátu búist við þvi að verða fyrr
alvarlega sjúkir af streitu en
hjúkrunarkonur og flugfreyjur
voru i miklu meiri hættu fyrir
streitusjúkdómum en flugmenn.
En ein atvinnugrein fól i sér
langmesta hættu á alvarlegum
streitusjúkdómum. Það var
blaðamennskan. Blaðamenn voru
stressaðasti atvinnuhópur, sem
um gat i rannsókninni. Aðeins ein
starfsstétt stóð blaðamönnunum
jafnfætis i þvi efni, ferðaskrif-
stofumenn, — en vel að merkja
aðeins þann 2ja til 3ja mánaða
tima á ári hverju, þegar annirnar
i ferðamálum voru mestar. Alla
hina mánuðina voru blaðamenn
langsamlega „stressaðastir”
allra manna.
Blaöamenn og ferðaskrifstofufólk eru helztu fórnarlömb streitunnar
SJÓ
ALDURSSKEID
STREITUNNAR
Streita breiðir um sig eins og
skógareldur á vorum timum.
Streitan þrifst bezt i öryggis-
le.vsi, áhyggjum og spennu. Og
þeir, sem þjást af streitu, eiga
sjaldnast lijálp eða skilningi að
mæta. Við þjótum áfram án
þess að hafa hugmynd uin,
hversu niikið álag við þolum
eða hversu lengi.
Streitan getur mætt okkur
hvenær sem er. Ilún hefur sjö
aldursskeið.
Barnæskan
A fimm fyrstu árunum er lögð
sú braut, sem mannveran á að
renna það, sem eftir er ævi-
skeiðsins. Þá er persónan mót-
uð.
Verði barnið á þessu æviskeiði
lyrir óheillavænlegum varan-
legum áhrifum getur það leiðst
út i blindgötur og orðið fyrir sál-
rænum truflunum, sem aldrei
siðar er fyllilega hægt að lag-
færa.
Skólaaldurinn
A uppvaxtarárunum skorar
einstaklingurinn heiminn á
hólm og velur sér prófsteina
fyrir þær hugsjónir. serri fæðst
hafa i opnum huga. lín það eru
ekki allir, sem sjálfir geta stað-
izt þá prólraun. sem umheimur-
inn leggur fyrir sálarlif manns-
ins á þessu a'viskeiði. Sum
skólabörn fá taugaáföll, önnur
bregðast svo við. að þau byrja
að stama eða jafnvel að fá yfir-
liðaköst.
Unglingsárin
Það er nú, sem einstaklingur-
inn á að fara að standa á eigin
l'ótum. En öllum tekst ekki að
yfirgefa hreiðrið án þess að
hálsbrjóta sig i fyrstu flugtil-
raun. ..Hin glöðu unglingsár”
gela fyrir suma haft i för með
sér örvæntingu, einangrun,
þunglyndi, - jafnvel sjálfs-
morð.
Giftingarárin
Að stofna heimili og geta
börn. Fyrir marga er sambúðin
við annan einstakling margfalt
verri en einmanaleikinn. Atök-
in heima fyrir eru gróðrarstia
þunglyndis, óöryggis og sál-
rænna truflana.
Miðbik æviskeiðsins
Nú er ekki hægt að ýta lengur
öllu á undan sér með þvi að
segja, að maður eigi jú alla æv-
ina framundan. Nú er kominn
limi til að gera upp reikninginn
við sjálfan sig og segja skilið við
gamiar vonir, sem aldrei eiga
eftir að radast, sa'tta sig við
stöðu sina og við þverrandi þrótt
likama sins. Margir geta ekki
horfzt i augu við þetta, en flýja á
vit alkóhólisma. sjúklegs þung-
lyndis eða geðklofnings.
Eftirlaunaaldurinn
Þe;tt a er það æviskeið, sem
margir hlakka til. En þegar
þessi timi er loks kominn, þá
ma'ta manni ókunnir erfiðleik-
ar. Allt lifsmunslrið verður að
sem jast upp á nýtt, - það getur
hrundið á stað keðjuverkunum,
sem enda i sálrænum truflun-
um.
Elli
Þrúgandi einmanaleiki, til-
finning um að búið sé að útskúfa
manni og setja mann til hliðar.
Þelta ásamt likamlegri van-
heilsu og kölkun geta gert siö-
ustu ár gamla fólksins að hreinu
viti fyrir það sjálft, — og aðra.
STYTZTI
SKILNAÐUR
SÖGUNNAR
Engin takmörk
eru fyrir þvi, í
hverju er hægt að
setja heimsmet.
Hjónunum
Maureen og
Gordon Felton
tókst aö vera lög-
lega skilin i einn
sólarhring.
Eftir tólf ára
hjónaband, baö hún
um skilnað vegna þess
að hún bæri óstöðv-
andi ást til unglings-
pilts. Eiginmaður
hennar vildi ekki vera
henni þrándur i götu
og veitti henni skilnað
„Strax eftir, að
dómarinn hafði gefið
upp úrskurð að við
værum skilin, vann ég
livað ég hafði misst.
eiginmann og jafnvel
fjögur börn min. Lik-
lega hef ég haldið i
f.vrstu að þetta gengi
miklu auðveldara fyr-
ir sig" sagði Maureen
Strax á eftir iðr-
aðist hún við
mann sinn, og
daginn eftir fluttu
þau aftur inn í
húsið sitt með
börnum sínum.
BÆKUR TIL
BLAÐSINS
• Ungur höfundur, Einar Þor-
grimsson hefur sent frá sér
drengjasögu er hann nefnir
„Ógnvaldur skiðaskálans”. Er
þetta þriðja bók höfundar,
Leynihellirinn kom út 1970 og
Leyndardómur eyðibýlisins
kom 1971. „Ógnvaldur skiða-
skálans” greinir frá 1. bekk
gagnfræðaskóla eins. sem held-
ur glaður og reifur i helgar-
skiðaferðalag. Ferðalagið
breytist þó fljótlega i æsispenn-
andi baráttu viö óþekkta veru,
sem ógnar lifi og limum ferða-
langanna. Bókin er 124 siður að
stærð.
• „Byggðasaga Austur-Skafta
fellssýslu”. „Svikahrappar og
hrekkjalómar" og „Sorrel og
sonur" eru heiti á bókum sem
Guðjónó hefur sent á markað.
„Byggðasaga A-Skaftafells-
sýslu" fjallar um byggðasögu
tveggja hreppa Mýrahrepps ,og
Borgarhafnarhrepps. Skráð
hafa Kristján Benediktsson
bóndi i Einholti á Mýrum og
Þorsteinn Guðmundsson bóndi á
Reynivöllum i Suðursveit. Bók-
in er 204 blaðsiður. með fjölda
mynda.
• Sveinn Asgeirsson hefur
endursagt og samið bókina
„Svikahrappar og hrekkjalóm-
ar" og segir bókin frá hugvits-
sömum svikahröppum og
hrekkjalómum. sem blekkt hafa
vora öld. t þessum sannsögu-
legu frásögnum er ekki neinar
hryllingssögur að finna, engin
morð eða misþyrmingar. Aöall
þessara sagna er hugmynda
flug. frumleiki og spaugsemi.
Þessir mannlifsþættir eru 15
auk hnyttins formála.
• „Sorrell og sonur" greinir frá
fólki af ýmsum toga spunnið,
enda af misjöfnu bergi brotiö,
og koma persónurnar lesandan-
um ljóslifandi fyrir sjónir með
kostum sinum og göllum. Þetta
er heillandi ástarsaga slungin
töfrum. með ivafi harmsögu-
legra atburða. Höfundur bókar-
innar er Warwick Deeping.
• isafoldarprentsmiðja hefur
sent frá sér ljóðabók eftir
Kára Tryggvason sem hann
nefnir „Til uppsprettunnar”.
Kári Tryggvason er enginn ný-
græðingur á skáldabekk. Þegar
hafa komið út eftir hann 22 bæk-
ur, þar af 3 ljóðabækur. Um
ljóðabók Kára „Sunnan jökla"
segir m.a. á bókarkápu hinnar
nýju bókar. Kári Tryggvason er
löngu kunnur fyrir bækur þær,
sem hann hefur skrifað fyrir
börn, margar hverjar af ljóð-
ra'num toga eða með ævintýra-
blæ. En hann er einnig ljóð
skáld, sem ástæða er til að veita
athygli.
• i bókinni „Til uppsprettunn-
ar” eru 43 ljóð og skiptir höf-
undur þeim i tvo flokka: Orð og
atvik og Hugleiðingar. Hjá
sama bókaforlagi er komin út
bókin „Fornar byggðir á hjara
heims”, lýsingar frá mið
aldarbyggðum á Grænlandi,
eftir Poul Nörlund, i þýðingu
Kristjáns Eldjárns.
i eflirmála bókarinnar segir
þýðandi m.a.:,.Það sannnast á
þessari þýðingu að margur á sin
lengi að biða. Ég þýddi bókina
mestalla fyrir um það bil aldar-
fjórðungi. Fyrsta útgáfa bókar-
innar kom út 1934, en ég las
hana árið 1937. sumarið sem ég
var við fornleifarannsóknir i
Grænla ndsby ggðum meö
dönskum leiðangri. Þessi bók
hefði átt að vera komin út á is-
lenzku fyrir löngu. Astæðan til
þess að ég lagði þýðinguna til
hliðar og hirti ekki um að hún
kæmi út. var sú. að alltaf var
verið að gera nýjar og mikil-
vægar rannsóknir i hinum fornu
Grænlandsbyggðum, og mátti
þvi með vissum rétti segja að
bókin væri orðin á eftir timan -
um á einstökum sviðum”. Bókin
er 155 siður að stærð. prýdd
fjölda mynda.
• „Dvergurinn Dormi-lúr-i-
dúr"nefnist barnabók eftir Þóri
S. Guðbergsson sem isafold hef-
ur gefið út.
Saga þessi segir frá undarleg-
um ævintýrum þeirra Péturs og
Lisu og samskiptum þeirra við
dverginn Dormi-Iúri-dúr. Höf-
undur bókarinnar. Þórir S. Guð-
bergsson.er sennilega mörgum
kunnur af fyrri bókum sinum.
Nægir þar að nefna söguna um
Kubb og Stubb, sem byggð var
á samnefndu leikriti, en er nú ó-
fáanleg. Þórir hefur skrifað
margar bækur fyrir unglinga,
en einnig skrifað fyrir yngri
kynslóðina i barnablaði Æsk-
unnar. Bókin er, 69 siður.
• „Af skáldum" eftir Halldór
Laxness er meðal bóka sem
Bókaútgáfa Menningarsjóðs og
Þjóðvinafélagsins hefur sent frá
sér. Höfundur flytur hér 20 rit-
gerðir og greinar um nafnkennd
islenzk skáld á siðar.i timum,
samdar á árabilinu 1927—1963.
Elztur höfundanna er séra Hall-
grimur Pétursson. en yngstur er
Steinn Steinarr. Hannes Péturs-
son hefur valið efnið i bókina og
sá um útgáfuna. Bókin er prent-
uð á mjög vandaðan pappir,
prýdd teikningum eftir Gerði
Ragnarsdóttur, en um alla ytri
gerð bókarinnar hefur Guðjón
Eggertsson annast.
• Út er komin hjá Bókaútgáfu
Menningarsjóðs þriðja bindi
ævisögu um Tryggva Gunnars-
son. Höfundur ritsins er Berg-
steinn Jónsson, og ber þetta
bindi undirlitilinn „Stjórnmála-
maður” og fjallar einkum um
stjónmálaviðburði þá, er
Tryggvi Gunnarsson var við
riðinn á áttunda og niunda tug
siðustu aldar. Er þetta mikið
rit, yfir 700 blaðsiðna lesmál
auk allmargra myndasiðna.
Aðrar nýútkomnar Menn-
ingarsjóðsbækur eru:
• Fást eftir Goethe i þýðingu
Yngva Jóhannessonar. 1 bókinni
birtist allur fyrri hluti leik-
verksins og atriði úr siðari hluta
ásamt öllum lokaþættinum. Að
upphafi bókar rekur þýðandi
efnisþráð fyrri hlutans til
glöggvunar lesendum og ten^ir
atriðin úr seinni hluta saman
með frásöguköflum. —. Þýðing
Yngva Jóhannessonar á Fást
birtist hér endurskoðuð frá þvi
er hún var notuð vtð sýningar
verksins i Þjóðleikhúsinu vetur-
inn 1970—71. — 253 bls.
• Scint á ferð, ellefu smásögur
eftir Ólaf Jóhann Sigurðsson.
ritaðar á árunum 1935—42. Hef-
ur engin þeirra birzt áður i bók,
og ein þeirra er hér frumprent-
uð. i eftirmála nefnir höfundur,
að sögurnar „séu nokkur vitnis-
burður um tilraunir ungra
manna úr Grafningi til að setja
saman stuttar sögur, á timum
sem sannarlega voru erfiðir og
ýttu litið undir slika iðju”. — 186
bls.
• Landið týnda eftir danska
nóbelsskáldið Johannes V. Jen-
sen er upphafsbókin i hinum
viðfræga sagnaflokki Leiðinni
löngu, i þýðingu Sverris
Kristjánssonar sagnfræðings. i
eftirmála segir þýðandi:
„Grunntónn skáldsögunnar er
sá. að maðurinn er ekki skapað-
ur, heldur er hann skapari sjálfs
sin. Hann verður maður fyrir
eigið atgervi”. Aðalpersóna
Landsins týnda er Logi.maður-
inn sem fyrstur sigraði óttann
við eldinn. — 142 bls.
• Skirnir — timarit Hins is-
lenzka bókmenntafélags er
komið út. Er þetta 146. árgang-
ur ritsins og núverandi ritstjóri
er ólafur Jónsson. Meðal efnis i
árgangi 1972 má nefna nokkrar
greinar um Halldór Laxness i
tilefni af sjötugsafmæli hans.
Fylgirit timaritsins, Bók-
menntaskrá Skirnis, kemur
einnig, en þar eru rakin bók
menntafræðilega skrif sem birzt
hafa á árinu 1971 um islenzkar
bókmenntir siðari alda.
• Hið islenzka bókmenntafélag
gefur einnig út i ár Ævi og störf
Brynjólfs Péturssonar sem
Aðalgeir Kristjánsson hefur
skráð. Fjallar bókin um æviferil
og störf Brynjólfs, en hann var
forseti félagsins 1848—1851.
• i ár gefur félagið út fimm
bækur i flokknum Lærdómsrit
Bókmenntafélagsins. Nefnast
þær óbyggð og allsnægtir eftir
Frank Fraser Darling, Bera bý
eftir Karl von Frisch, Málsvörn
stærðfræðingsins Godfrey
Harold Hardy og að lokum,
Samræður um trúarbrögðin eft-
ir David Hume. Ritstjóri Lær-
dómsrita Bókmenntafélagsins
er Þorsteinn Gylfason.
Félagsmenn Hins islenzka
bókmenntafélags eru nú um
1200 og forseti er Sigurður Lin-
dal.
• Gunnar M. Magnúss, hinn af-
kastamikli rithöfundur hefur
skráð bók er hann nefnir
„Dagar Magnúsar á Grund”.
Hefur Bókaforlag Odds Björns-
sonar gefið bókina út. A bókar-
kápu skrifar Gunnar M.
Magnúss m.a. um sögupersón-
una: Eftir kynninguna stendur
hann mér fyrir sjónum sem hlýr
maður, trúr hugsjón sinni á
landið og þjóðina, — maður sem
hefndi harma sinna með stór-
átaki og gjöfum til heilsuvernd
ar og menningar, — maðurinn
sem var fyrirmynd i búnaði og
framkvæmdum, og með hefðar-
mennsku eitt af þeim stórmenn-
um aldanna sem setið hafa
Grund.
Bókin er 292 siður og fylgir
með henni nafnaskrá.
• Út er komin i nýrri útgáfu hjá
Bókaforlagi Odds Björnssonar
bók eftir barna og unglingahöf-
undinn þekkta, Armann Kr.
Einarsson. Nefnist þessi bók
hans „Flugferðin til Englands”.
Segir þar frá þvi þegar flug-
stjóri týndu flugvélarinar sem
Árni fann á jöklinum, býður
honum til Englands. Og það er
ekki að sökum að spyrja, þetta
verður ævintýralegt ferðalag,
sem allir hafa gaman af að
íylgjast með.
Bókin er 170 bls, að stærö,
prýdd myndum eftir Odd
Björnsson.
• „Kr lif eftir dauðann”? nefn-
ist bók sem Almenna bókafélag-
iö hefur sent frá sér. Höfundur
hennar er sænskur læknir, Nils
O. Jacobson.
1 fyrsta hluta þessarar bókar
er gerð grein fyrir parasálfræð-
inni og hún kynnt ásamt nýleg-
um niöurstöðum hennar. Á þeim
grundvelli er siðan leitazt við að
skýra, hvað raunverulega gerist
við dauða. Er einhver vitund til
eftir dauða heilans? Þýðendur
bókarinnar eru Elsa G. Vil-
mundardóttir og sr. Jón Auð-
uns. Bókin er 367 bls. i allstóru
broti, prentuð i Prentsmiðju
Jóns Helgasonar. Torfi Jónsson
teiknaði kápu.
Ævintýragetraun Samvinnubankans 4.
R lí^SQQI RAI Ik'l |D Getið Þið fundið, í hvaða ævintýri BjússL:
pJvJool DAUIvUK Baukur er nú? — Geymið blöðin unz 5
FRÁ BANGSALANDI ævintýri eru komin og sendið þá lausnirn-
ar allar í einu umslagi, merktu „BJÖSSI
BAUKUR“ til Samvinnubankans Bankastræti 7, Reykjavík, eða útibúa
hans víðs vegar um landið. — 100 vinningar verða dregnir út.
o
Föstudagur 8. desember 1972
Föstudagur 8. desember 1972
o