Alþýðublaðið - 14.03.1973, Qupperneq 5

Alþýðublaðsútgáfan hf. Stjórnmálarit-
stjóri Sighvatur Björgvinsson. Frétta-
stjóri Bjarni Sigtryggsson. Ritstjóri og
ábyrgðarmaður Freysteinn
Jóhannsson. Aðsetur ritstjórnar
Hverfisgötu 8-10. Sími 86666. Blaðprent
hf.
JAFNAOARSTEFNA í SÖKN
Fyrir nokkrum árum urðu sumir jafnaðar-
mannaflokkar i Vestur-Evrópu fyrir nokkru at-
kvæðatapi i kosningum. Þá risu upp ihaldsmenn
og kommúnistar hér á landi sem erlendis, sem
um langt árabil höfðu verið að reyna að viðra
sig upp við jafnaðarstefnuna i von um að geta
notið góðs af, og hlökkuðu yfir þvi, að nú loks
væri lýðræðissósialisminn á undanhaldi i
heiminum. íhaldsblöðin fullyrtu, að nú væri al-
menningur búinn að fá meira en nóg af jafn-
aðarstefnunni og framundan væri blómaskeið
konservativismans.
Húrrahróp hægri manna hafa nú hljóðnað.
Þróunin á undanförnum mánuðum hefur gert
vonir þeirra að engu. Jafnaðarstefnan,
lýðræðissósialisminn, er ekki i hnignun. Þvert á
móti hefur framsókn hennar sennilega aldrei
verið glæsilegri en nú. Sjá hinar nýkjörnu jafn-
aðarmannarikisstjórnir i Vestur-Þýzkalandi,
Finnlandi, Ástraliu og Nýja-Sjálandi. Hversu
glæsilegir voru ekki sigrar jafnaðarstefnunnar
þar. Sjá kosningaúrslitin i Hollandi, Italiu, ír-
landi, Kanada og nú siðast i Chile og Frakk-
landi, þótt i siðastnefnda landinu sósialistum
hafi ekki tekizt að hriekkja valdriki ihalds- og
borgaraafla þrátt fyrir mikinn kosningasigur
vegna ólýðræðislegra kosningalaga og óréttlátr-
ar kjördæmaskipunar. Hversu eindregin er ekki
hneigð almennings i þessum löndum öllum, eins
og hún kemur fram i úrslitum kosninga. Alls
staðar liggur straumurinn i sömu átt. Burt frá
ihaldi og afturhaldi i áttina til umbreytts
lýðræðisþjóðfélags, sem móta beri af grund-
vallaratriðum lýðræðissósialismans. Hvilikur
sigur fyrir jafnaðarmenn. Hvilik framtið fyrir
jafnaðarstefnu.
í viðtali við Olof Palme, sem birtist I Alþýðu-
blaðinu I gær, segir hann m.a., að ljóst sé, að
stjórnmálin I heild þróist nú ört til aukinnar rót-
tækni. Fleiri og fleiri geri sér betur og betur
ljóst, að flestöll mannleg vandamál i nútima
iðnaðarþjóðfélögum sé ekki hægt að leysa nema
með grundvallarkenningar jafnaðarstefnunnar
um jöfnuð, samábyrgð, mannúð og mannkær-
leik að leiðarljósi. Sú hætta á auknum hægri-til-
hneigingum, sem mátt hafi grein fyrir nokkrum
árum, sé nú ekki lengur fyrir hendi. Þvert á
móti komi það nú glöggt i ljós viðs vegar um
heim, að grundvallaratriði jafnaðarstefnu eigi
miklum framgangi að fagna.
— Hvar er t.d. hægri-stefna 4. og 5. áratugs-
ins?, spyr Palme. Hverjir eru þeir flokkar, sem
nú telja sig vera málsvara hennar? Hvaða
sigurspá getur verið sterkari fyrir lýðræðisjafn-
aðarstefnuna en sú, sem sjá má i þvi, að jafnvel
andstöðuflokkarnir bera slika virðingu fyrir
henni, að þeir telja sér ókleift að berjast án þess
að fá einhver atriði hennar til láns?
Þessi orð Olofs Palme eru sönn. Við sjáum
þau rætast á Norðurlöndum, i Ástraliu, i
Nýja-Sjálandi, i Kanada, I Hollandi, ítaliu, Ir-
landi og Frakklandi. Ánægjulegast er þó að sjá
þau rætast i Chile, þar sem jafnaðarmaðurinn
Allende hefur unnið stórsigur þrátt fyrir
óaflátandi rógsherferð ihaldsafla bæði innan og
utanlands gegn honum og stjórn hans. Það er
jafnaðarmönnum tvöföld hvatning, að jafnvel
slikt framferði skuli ekki getað ruglað
chileanska kjósendur i riminu. Lika þeir slást i
sigurgöngu jafnaðarmanna, framsækna
baráttusveit jafnaðarstefnunnar.
UM ALMENNINGSEIGN fl JARÐVARMARETTINDUM
SJÁLFSAGT «0 SVEITAR-
FELÖ6 F«l HALDID SfNU
— A fundi neðri deildar Al-
þingis s.l. fimmtudag var til
fyrstu umræðu stjórnarfrumvarp
til íaga um breytingu á orkulög-
unum. Stefán Gunnlaugsson,
alþm. ræddi þetta mál og gerði
grein fyrir breytingartillögu, sem
hann hefur flutt við frumvarpið.
Fórust honum orð m.a. á þessa
leið:
Hér er til umræðu athyglisvert
mál, sem miðar að þvi að tryggja
hagnýtingu jarðvarma til þjóðar-
heilla. Ein helzta auðlind lands
okkar er jarðhitinn, sém við hlið
vatnsaflsins, fiskimiðanna og
gróðurmoldarinnar á vafalaust
eftir að verða undirstaða fram-
fara, bættra lífskjara og velmeg-
unar þjóðarinnar á komandi ár-
um. Enn sem komiö er er þessi
orkugjafi litt nýttur. Framtiðar-
möguleikarnir til orkufram-
leiðslu og ýmisskonar annarra
nota, eru fjölmargir. Til þessa
hafa not hans verið bundin við
húsahitun og gróðurhúsarækt,
fyrst og fremst, eins og kunnugt
er.
Talið er að um 90% af nýtan-
legu varmaafli á Islandi sé að
finna á svæðum, sem nefnd hafa
verið háhitasvæði, en svo nefna
vfsindamenn jarðhitasvæði þar
sem ofan 1000 metra dýpis finnst
200 gráðu heitt vatn eða heitara.
Þessi svæði eru á belti, sem ligg-
ur frá suðvestri til norðausturs,
frá Reykjanesi og Mýrdalsjökli
syðra til Mývatnssvæðisins
nyrðra.
Frumvarpið gerir ráð fyrir að
rikið fái allan rétt til umráða og
hagnýtingar jarðhita á háhita-
svæðum, með vissum takmörk-
unum.
Sú meginhugsun, sem liggur til
grundvallar þessu frumvarpi á
vissulega rétt á sér, það er að ein
af helztu auðlindum þjóðarinnar,
jarðhitinn, komist i almannaeign,
svo hagnýting hans verði til heilla
og hagsældar ibúum viðkomandi
byggðarlaga og þjóðinni i heild.
En til þess að þvi markmiði
verði náð er fulinægjandi að
ákvæði þessa frumvarps nái ein-
ungis til þeirra jarðhitasvæða,
sem eru i eign einstaklinga. Ég
get ekki séð neina þörf á, að rikið
yfirtaki einnig jarðhitasvæði,
sem eru i eigu sveitarfélaga og
þau hafa eignazt i sumum tilfell-
um að minnsta kosti, með ærnum
tilkostnaði. Slikar eignir sveitar-
félaga er væntanlega fyrirhugað
að hagnýta til almannaheilla. Er
rétt að sveitarfélögum sé gert að
skyldu að hafa samráð við Orku-
stofnun rikisins um, á hvern hátt
þau hyggjast nýta þá orku, sem
bundin er á jarðhitasvæðum
þeirra, til að tryggja skynsam-
lega og skipulega nýtingu jarðhit-
ans I landinu þannig að til mestr-
a þjóðarheilla verði.
En ég er andvfgur þeim ákvæð-
um i frumvarpinu, sem gera ráð
fyrir, að rikið geti yfirtekið rétt-
indi sveitarfélaga til umráða og
hagnýtingar á hitasvæðum
þeirra.
Vandséð er hvaða rök liggja til
grundvallar nauðsyn þess, að rik-
ið taki i sinar hendur eignarrétt
sveitarfélaga undir þessum
kringumstæðum. Oðru máli
gegnir, þegar einstaklingar eiga
hlut að máli.
Ég hefi þvi lagt fram
breytingartillögu við frumvarpið
um þetta efni. Hún er þannig, að
við 1. gr. frumvarpsins bætist
svohljóðandi málsgrein:
„Sveitarfélög skulu eiga allan
rétt til umráða og hagnýtingar
jarðhita á háhitasvæðum, þar
sem landareign er i eigu sveitar-
félagsins, þrátt fyrir önnur
ákvæði laga þessara”.
Eitt þeirra háhitasvæða, sem
nefnt er i frumvarpinu og gert er
ráð fyrir, að rikið fái umráða og
hagnýtingarrétt yfir er Krýsuvik,
— land, sem er i eigu Hafnar-
fjarðarbæjar. Arið 1941 afsalaði
rikisstjórn Islands jarðhita i
Krýsuvik til Hafnarfjarðarbæjar
til eignar, án nokkurrar takmörk-
unar á jarðhitanum niður á við
eða á annan hátt. En jafnframt
var Hafnarfjarðarbær skyldaður
til að selja rikinu aftur jarðhita,
er bærinn þyrfti ekki að nota með
nánar tilteknum skilyrðum. Rikið
hafði áður tekið þessi réttindi
eignarnámi og greitt andvirði
réttindanna til fyrri eiganda.
Tilgangur Hafnarfjarðarbæjar,
með kaupum á Krýsuvik og hita-
réttindum þar á sinum tima, var
sá, meöal annars að nýta hitaork-
una til hags og heilla fyrir ibúa
Hafnarfjarðar og þjóðarinnar i
heild. Eðlilegt hefði þess vegna
verið að undanskilja i frumvarp-
inu Krýsuvik og önnur háhita-
svæði, sem svipað stendur á um
og eru i eigu sveitarfélaga.
Hafnarfjarðarbær hefur lagt i
mikinn kostnað við rannsóknir á
jarðhitamöguleikum i Krýsuvik.
bá skal bent á að samkvæmt nú-
gildandi lögum, er Hafnar-
fjarðarbæ skylt að selja rikinu
jarðhita sem bærinn þarfnast
ekki til eigin nota.
Það atriði i frumvarpinu, sem
fyrir liggur og gerir ráð fyrir að
rétti Hafnarfjarðarbæjar til um-
ráða og hagnýtingar bæjarfélags-
ins á háhitasvæðum i landareign
þess, hefur komið til umræðu i
bæjarstjórn Hafnarfjarðar. Það
var samdóma álit allra bæjarfull-
trúa að mótmæla bæri þeirri fyr-
irætlun, að rikið yfirtaki þessi
réttindi. Gerði bæjarstjórnin svo-
hljóðandi ályktun um þetta efni,
sem samþykkt var i einu hljóði:
„Bæjarstjórn Hafnarfjarðar
mótmælir framkomnu frumvarpi
til laga um breytingu á orkulög-
um að þvi er tekur til eignaupp-
töku rikisins á hitaréttindum i
Krýsuvik, sem Hafnarfjarðarbær
keypti af ríkissjóði með afsali,
dags. 24. febrúar 1941, samkv.
heimild i lögum nr. 101/1940, sbr.
og 1. nr. 11/1936 og skorar á al-
þingi að samþykkja breytingar-
tillögu Stefáns Gunnlaugssonar
við frumvarpið.
Jarðhiti i Krýsuvik hefur verið
nýttur i mörg ár fyrir þarfir
staðarins og er nú áformuð aukin
nýting hitaorkunnar þar t.d. fyrir
skóla. Þá skal á það bent, að
Hafnarfjarðarbær hefur lagt
mikinn kostnað við rannsóknir og
boranir á hitasvæðinu og reiknað
hefur verið með möguleika á nýt-
ingu jarðhitans fyrir jarðvarma-
eða raforkuvinnslu fyrir Hafnar-
fjarðarbæ. Litur bæjarstjórn svo
á, að ákvæði frumvarpsins a.m.k.
að þvi er tekur til Krýsuvikur-
lands brjóti i bága við 67. gr.
stjórnarskrárinnar”.
Þessi ályktun er ótviræð og
sýnir, svo ekki verður um villzt
viðhorf bæjarstjórnarinnar til
málsins.
Ég leyfi mér að vona að þing-
menn geti fallizt á þá skoðun, að
eðlilegt sé að rikið taki ekki i sin-
ar hendur eignarrétt Hafnar-
fjaröarbæjar yfir Krýsuvik.
Framhald á bls. 10
FLOKKSSTARFIÐ
STJÖRNARKIÖR
Alþýðuflokksfólk i Reykjavik. í dag og næstu
daga mun liggja frammi á skrifstofum Alþýðu-
flokksins listi um tillögur Trúnaðarráðs um
fólk i framboð til væntanlegs stjórnarkjörs i
Alþýðuflokksfélagi Reykjavikur. Allar nánari
upplýsingar veitir skrifstofan.
KJÖRNEFND
HAFNFIRÐINGAR: ,
VIÐTALSTIAAAR
Alþýðuf lokksfélögin í Hafnarfirði hafa ákveðið að
efna til fastra viðtalstíma, þar sem bæjarbúar geta
hitt að máli aðal- og varabæjarfulltrúa Atþýðu-
flokksins í Hafnarfirði. Viðtalstímar þessir verða i
Alþýðuhúsi Hafnarf jarðará fimmtudögum kl. 17-19.
Næsti viðtalstími verður fimmtudaginn 15. þ.m.
Bæjarbúar! Notið þetta tækifæri til viðræðna við
kjörna fulltrúa ykkar úr Alþýðuflokknum.
REYKVÍKINGAR:
VIÐTALSTIMAR
Reykvíkingar! Vegna óviðráðanlegra aðstæðna
fellur viðtalstími sá, sem vera átti n.k. fimmtudag
og auglýstur var í Alþýðublaðinu í gær, niður.
Næsti viðtalstfmi þingmanna og borgarfulltrúa i
Reykjavík verður væntanlega fimmtudaginn 22.
þ.m.
Miðvikudagur 14. mari 1973
o