Alþýðublaðið - 18.05.1973, Síða 2

Bernardo Bertoluzzi
„Siðasti tango i Paris,”
mynd, sem Marlon Brando leik-
ur aöalhlutverkið i, hefur hlotið
enn meira umtal gagnrýnenda
en sjálfur „Guðfaðirinn,” að svo
miklu leyti sem það var mögu-
legt. Hún hefur þegar þyrlað
upp miklu moldviðri. í Paris
varð hún „succes de scandale,”
færði kvikmy ndahúsunum
meiri tekjur en nokkru sinni
fyrr og hleypti af stað opinber-
um umræðum, sem i sumum til-
fellum nálguðust móðursýki.
Myndin var bönnuð á ttaliu þar
til dómstóll nokkur aflétti bann-
inu. Sumir vilja draga myndina
i dilk með „kynlifs-myndum,”
en aðrir telja hana mjög skáld-
lega og athyglisverða, gerða af
leikstjóra, sem er mjög alvar-
lega þenkjandi en að visu ofur-
litið óstöðugur i rásinni. Þessi
„ofurlitið óstöðugi” leikstjóri er
Bernardo Bartoluzzi, 32ja ára
gamall ítali, sem hefur verið
kallaður undrabarn og þvi allr-
ar forvitni verður.
Bernardo fæddist i Parma
hinn 16. marz 1940. Faðir hans,
Attilio Bertoluzzi, var Ijóðskáld,
kvikmynda- og listgagnrýnandi
i Parma. Bernardo hefur sagt,
að i uppvexti sinum hafi hann
notið fullkomnustu aðstæðna.
„Ég átti gullna æsku, stórt og
þægilegt heimili, hafði þjóna á
hverjum fingri, átti skilnings-
rika foreldra, sem hneigðust
mjög að listum.” En mestur var
þó áhuginn á kvikmyndum.
Þegar Bernardo var 10 ára
gamall eyddi hann öllum laug-
ardögum og öllum sinum fritim-
um þar fyrir utan i kvikmynda-
húsum, stundum tókst honum
að sjá allt að 3 myndir á dag.
Þegar hann var 15 ára gamall
fékk hann lánaða 16 mm kvik-
myndatökuvél og á hana tók
hann tvær fyrstu kvikmyndir
sinar, hvor um sig var 15 minút-
ur að lengd. Um þetta leyti tók
hann einnig að skrifa kvæði,
þeim var siðar meir safnaö
saman i kver, sem gefið var út
undir nafninu „Leitin að hinu
dularfulla.” Fyrir þá ljóðagerö
fékk hann verðlaun. Tvitugur aö
aldri hélt hann sig i Róm, þar
sem hann hitti Pier Paolo Paso-
lini og var hans aðstoðarmaður
þegar sá kynnti fyrstu kvik-
myndina sina. Hann hætti allri
ljóðagerð frá og með þeim degi
að hann kynntist Pasolini.
„Ljóðagerð var aðeins tæki til
tjáningar og ég notaði þar til ég
fann hina eina sönnu og réttu
leið til þess: kvikmyndina. Þess
vegna er hver mynd sem éggeri
— og það segi ég i fyllstu auö-
mýkt — nokkurs konar ijóð, eða
að minnsta kosti tilraun tilljóða-
gerðar.” Samvinnan við Paso-
lini, sem var nýgræðingur eins
og hann sjálfur á sviði kvik-
myndagerðar, reyndist veröa
hin mesta upplifun þvi að Paso-
lini vann þannig að svo var sem
sérhver sena og sérhver upp-
taka væri hin fyrsta sinnar
gerðar i sögu kvikmyndalistar-
innar.
Fyrsta sjálfstæða kvikmynd
Bertoluzzi var sakamálamynd
um morö á skækju, henni var
vel tekið. En það var ekki fyrr
en kom að annarri mynd hans —
Fyrir byltinguna — að hann
sýndi hvað i honum bjó. „Fyrir
byltinguna” er mjög eftirtekt-
arverð athugun á ungum manni,
sem togað er i úr tveim áttum,
annars vegar eru byltingarhug-
sjónir hans og hins vegar róm-
antisk þörf hans fyrir ást og
þægilegt lif. Þegar hér var kom-
ið sögu var Bertoluzzi aðeins
22ja ára gamall. Myndin hlaut
viðurkenningu um allan heim en
samt olli hún miklu fjárhaglegu
tapi. Og næstu 5 árin fannst þvi
enginn, sem var fáanlegur til
þess að aðstoða hann með fjár-
mögnun kvikmynda. Árið 1967
vann hann meö Julian Beck og
hinu „Lifandi leikhúsi” hans að
gerð kvikmyndar um dauða og
kæruleysi. Senn náði hann sér á
strik aftur og á næstu þrem ár-
um á eftir gerði hann 3 kvik-
myndir. Um þetta leyti gerðist
hann félagsmaður i italska
kommúnistaflokknum og tók að
leita uppi sálfræðinga. En þrátt
fyrir þessa pólitisku skuldbind-
inug sfna — sem er miklu frem-
ur mótmæli við spillingu og svik
i þjóðfélaginu en trú á kenning-
ar kommúnismans — hefur
Bartoluzzi forðazt að blanda
saman kvikmyndagerð og
kommúnisma. Hann hefur
gagnrýnt tilraunir Godards i þá
átt og kallað þær „óskapnað,
hvorki viðskiptalegs né pólitisks
eðlis.”
Arið 1968 hóf hann samstarf
við Pierre Clementi um gerð
myndarinnar „Partner,” frá-
bær og frumleg athugun á kleif-
hyggju og æskuást. 1 kjölfarið
sigldu myndirnar „The Spiders
Stratagem,” sem fjallar um leit
sonar að sannleikanum um föð-
ur sinn, og „The Conformist.”
Uku þær báðar orðstir hans.
Faðir hans, gagnrýnandinn,
hefur sagt, að þessar þrjár
myndir, áður en „Tango” kom
fram, séu táknrænar sjálfsævi-
sögur. Hann minnir á, að fjöl-
skyldan er kaþólskrar trúar, að
Bernardo var skirður kirkju-
legri skirn og allt, sem i kjölfar
þess hefur siglt, og að hann hafi
sagt skilið við kirkjuna áður en
hann varð tvítugur að aldri.
Andstæður berjast um i Bern-
ando. „Ég held, að hann bæði
elski og hati æsku sina, lif sitt og
stétt. Þess vegna reynir hann að
rifa sig lausan, en mistekst það
að lokum. En „Tango” er með
vissum hætti frelsun, hún er sú
kvikmynd hans, sem minnst er
tengd hans eigin lifi,” segir fað-
ir hans. En vinir Bernardo eru
ekki á sama máli og benda á, að
„Tango” var skrifaður og tek-
inn um það leyti, sem Bernardo
rauf 5 ára ástarsamband. Þeir
halda þvi fram, að þessi mynd
um baráttuna milli kynjanna
endurspegli á vissan hátt hans
eigið hugarástand, sem var i
uppnámi vegna áreksturs hans
við vinkonu sina. Hún rekur eig-
in verzlun i Rómaborg, verzlun
sem selur gamlan vandaðan
húsbúnað. Bernardo er talinn
hafa rofið samband þeirra. —
Bernardo er maður hár vexti, af
Itala að vera, 183 cm á hæð.
Þetta undrabarn býr yfir mikl-
um sjarma, hefur gott skopskyn
og litur vel út. Og hvert sem
hann fer ber hann á höfði sér
stóran svartan hatt með breið-
um börðum.

1 i K bVl Y /\YNL 1 ) i

Höfundur myndarinnar„Síðasti tangóinn í París”
NU ER HÆGT Afi LÆRA Afi
STJÚRNA HJARTSLÆTTINUM
Læknavisindin á Vesturlöndum
hafa lengi talið hjartaö og önnur
innri liffæri mannsins algcrlega
utan við meövitaða stjórnunar-
getu hans á likamsstarfinu. En nú
eru þessi viðhorf smátt og smátt
að breytast. Læknar bæði i Bret-
landi og Bandarikjunum eru nú
að reyna aðferöir, sem eiga að
geta þjálfað hugann til þess aö ná
stjórn yfir likamsstarfsemi
þeirri, sem áður var talin stjórna
sér að öllu leyti sjálf eða undir-
meðvitað af manninum. Fólk,
sem hefur óeðlilegan hjartslátt aö
einhverju leyti undirgengst nú
þjálfun i að ná stjórn á hjartslætti
sinum á svipaðan hátt og það hef-
ur stjórn á hreyfingum handa
sinna og fóta. Fyrir nokkrum ár-
um heföu læknar fussað og sveiað
við öllu sliku og taliö það heyra til
töfrabragða yoga og annarra
slikra Austurlandaspekinga. En
nú eru yogarnir sem sé ekki leng-
ur fyrirlitnir af hinum vísu
Vesturlandamönnum.
Tuttugu og niu ára gömul kona,
sem um tiu ára skeið hefur þjáðst
af óreglulegum og of hröðum
hjartslætti, hefur nú verið þjálfuð
upp i það að geta sjálf stjórnað
hjartslætti sinum. Afrek þetta var
unnið á Baltimore City sjúkra-
húsinu i Maryland. Þjálfunin fór
þannig fram, að hjartsláttur
hennar var mældur með hjarta-
linurita, sem geislaði gulu ljósi i
hvert skipti sem henni tókst að
hraða hjartslætti sinum, og rauðu
ljósi i hvert skipti, sem henni
tókst að hægja á honum. Smátt og
smátt tókst henni að ná stjórn á
hjartslætti sinum. Hún fór að geta
hraðað honum eða hægt um tvö til
þrjú slög á minútu og loks hafði
hún náð fullri stjórn á hjartslætt-
inum. Einnig tókst henni að ná
töluverðri stjórn á óeðlilegum
slagtakti hjartans (Wolff-Parkin-
son-White einkenni) og auka
fjölda reglulegs sláttar úr 2% i
20% hjartsláttarins.
Undir lok þjálfunarinnar gat
hún haft stjórn á óeðlilegum
hjartslætti sinum án hjálpar frá
hjartalinuritanum. Tiu vikum
eftir að þjálfuninni lauk, gat hún
ennþá stjórnað hjartslætti sinum,
fækkað eða fjölgað slögunum.
Þetta sjúkdómstilfelli er hið
nýjasta i röð athugana og til-
rauna, sem dr. Bernhard Engel
og dr. Eugene Bleeker við Að-
ferðarfræðiathugunarstöðina i
Baltimore hafa hrint af stokkun-
um. Þeim hefur tekizt að kenna
fimm af átta sjúklingum, sem
þjáðust af ósamræmdum sam-
drætti neðri hjartahólfanna að ná
undraverðri stjórn á þessum
hluta hjartastarfseminnar. Einn
af sjúklingunum hafði haft 13 ó-
samræmda samdrætti á minútu
hverri i meira en átta ár, en nú
eru ósamræmdu samdrættir
hjartahólfanna hjá honum aðeins
einn á fimm minútna fresti.
Dr.'Engel segir: „Við höfum
sýnt fram á það, sem viö teljum
vera vel merkjanlegan árangur
og við höfum i höndum upplýsing-
ar og niðurstööur sem benda ótvi-
rætt i þá átt, að sjúklingar geti
öðlazt ótviræöastjórn á hjarta-
starfsemi sinni”. Sumir sjúkling-
anna hafa enn haldið þessum
„völdum” sinum heilum fimm
árum eftir að þjálfuninni lauk.
Stjórnun á ósjálfráðri likams-
starfsemi var hér áöur og fyrr
meir list, sem aðeins var hægt að
læra eftir margra ára yoga-þjálf-
un. Nú er þetta orðið miklu auð-
veldara enda þótt vönduð og góð
leiðsögn sé enn nauðsynleg. Með
hjálp tækja, sem sýnt geta með
ljósum eða letri ákveðna likams-
starfsemi, sem annars er dulin,
er nú með góðum árangri barizt
við sjúkdómseinkenni astma,
migraine, flogaveiki og of hás
blóðþrýstings. Ef hægt er að nota
tækin til þess að gera sjúklinga
sér meðvitandi um ómeðvitaða
likamsstarfsemi þá getur meira
en verið að að hægt sé að hjálpa
sjúklingnum til þess að ná stjórn
á henni.
Möguleikar þessarar aðferðar
— sem er tiltölulega ný i læknis-
fræðinni — eru stórkostlegir.
engu að siður eru rannsóknirnar
og tilraunirnar enn á algeru
frumstigi. t Boston City sjúkra-
húsinu er nú verið að kenna sjúkl-
ingum að lækka blóðþrýsting sinn
með hjálp mælitækis, sem gefur
frá sér rautt leifturljós, þegar
blóðþrýstingurinn fer yfir visst
mark. Fram til þessa hefur til-
raunin aðeins gefið árangur á
rannsóknarstofum.
Onnur og nytsamari aðferð til
þess að reyna að ná stjórn á blóð-
þrýstingi er óbein. Sjúklingunum
er kennt að slappa af með þvi
aðláta þá verða sér meðvitandi
um spennuna i ennisvöðvunum.
William Love, læknir við Nova
háskólann i Florida, sem fann
upp aöferðina segir, að með henni
megi lækka blóðþrýstinginn að
meöaltali um 10% hjá sjúkling-
um.
Aðferð til þess að ná stjórn á
migraine-höfuðkvölum var upp-
götvuð alveg óvænt við tilraunir
af þessu tagi. Sjúklingnum er
kennt að hita á sér hendurnar og
breyta þannig blóðstraumnum i
húðinni. Allur sá búnaður, sem
þarf við þessa aðferð, er tiltölu-
lega einfalt tæki, sem mælir hita-
stig á ákveðnum depli á einum
fingrinum og á öðrum á enninu.
Þessi aðferð hefur gefið beztan á-
rangur gagnvart ungu fólki, sem
þjáist af migraine, en hún gefst
ekki vel gegn höfuðveiki, sem or-
sakast af streitu ellegar spennu.
Bandariski landherinn og
bandariski sjóherinn hafa sýnt
þessari aðferð mikinn áhuga.
Þeim leikur hugur á aö fá að vita,
hvort hægt sé að kenna mönnum
að ylja hendur sinar með þvi að
veita auknum blóðstraumi þang-
að og koma þannig i veg fyrir kal.
Þetta gæti komið i mjög góðar
þarfir, t.d. þegar hermaður þarf
að taka af sér vettlinga til þess að
stilla viðkvæm tæki i köldu loft-
slagi. Einnig vonast herinn til
þess, að likar aðferðir megi e.t.v.
nota til þess að draga úr blæðing-
um úr sárum og varna sjokki og
öðrum áhrifum slösunar, sem oft
draga menn til dauða frekar en
likamsáverkarnir sjálfir.
Einn af mest spennandi mögu-
leikum þessarar aðferðar — lik-
amsstjórnunar með þjálfun með
aðstoð mælitækja er stjórnun á
heilabylgjum. Dr. Maurice Ster-
man frá Sepulveda sjúkrahúsinu i
Kaliforniu tók eftir þvi, að sam-
svörun er á milli heilabylgnanna
og þeirra timabila, sem likami
kattar er ekki á hreyfingu. Nú
hefur honum tekiztaðkenna fimm
flogaveikissjúklingum að hafa
stjórn á heilabylgjum sinum að
nokkru marki. Heilabylgjuhreyf-
ingar þeirra eru nú til muna eðli-
legri en áður og fá sjúklingarnir
mun sjaldnar flogaveikiköst.
Dr. Sterman notar einnig svip-
aða aðferð til þess að kenna börn-
um einbeitingu. Börnunum er
leyft að horfa á sjónvarp eins
lengi og þau vilja, unz heilinn fer
að senda frá sér alfa-bylgjur —
merki um að farið sé að slakna á
eftirtektinni — en þá er slökkt á
sjónvarpinu. Þegar alfa-bylgj-
urnar hverfa er kveikt á sjón-
varpinu aftur. Hugmyndin er sú,
að auka meðvitaða stjórn barn-
anna á athygli og einbeitingu
sinni. En þetta sýnir einnig, að
aðferðina væri hægt að misnota
gróflega af „Stóra bróður”.
ÖNNUR
SÍÐAN
©
Föstudagur 18. maí 1973