Alþýðublaðið - 20.12.1973, Blaðsíða 5

Alþýðublaðsútgáfan hf. Stjórnmála-
ritstjóri Sighvatur Björgvinsson.
Fréttastjóri Sigtryggur Sigtryggsson.
Ritstjórnarfulltrúi Bjarni Sigtryggs-
son. Ritstjóri og ábyrgðarmaður
Freysteinn Jóhannsson. Aðsetur rit-
stjórnar, Skipholti 19. Sími 86666. Af-
greiðsla: Hverfisgötu8-10. Simi 14900.
Auglýsingar: Hverfisgötu 8-10. Sími
86660. Blaöaprent hf.
DÓMUR ERLENDU SÉRFRÆÐINGANNA
Undanfarna daga hefur dval-
ist hér á landi’hópur efnahags-
sérfræðinga frá Evrópudeild
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins til
viðræðna við háttsetta islenska
embættismenn og ríkisstjórnina
um ástandið i efnahagsmálum
þjóðarinnar. Formaður þessar-
ar sérfræðinganefndar er Kolf
Evensen, einn af kunnustu og
virtustu hagfræðingum Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins, en
un efnahagsmála á lslandi s.l.
tvo áratugi.
Að viðræðunum loknum hélt
Evensen stutt yfirlitscrindi, þar
sem hann greindi frá áliti sér-
fræðinganefndarinnar á is-
Irnskum efnahagsmálum og þvi
ástandi. sem þar rikir jafnframt
þvi, sem hann kom fram með
ýmsar tillögur sérfræðinganna
til rikisstjórnarinnar um úrbæt-
ur. Uokaorðin i erindi Evensen
liafa nú verið þýdd á islensku og
send rikisstjórninni sem leyni-
skjal, en Alþýðublaðið komst á
snoðir um efni skjalsins og birti
útdrætti úr þvi á forsiðu sinni i
gær. Við lestur skjalsins vcrður
strax Ijóst, hvers vegna
rikisstjórnin hefur ekki viljað
gera það opinbert — slikur á-
fellisdómur felst i áliti hinna ó-
hlutdrægu sérfræðinga á efna-
hagsstefnu rikisstjórnarinnar.
Sérfræðingarnir, sem eru al-
gerlega óliáðir og óhlutdrægir
dómarar um stjórn efnahags-
mála á islandi. segja m.a. i
leyniskjalinu. að sem stendur sé
engin efnahagsstefna mótuð á
islandi. Þeir segja einnig að
Ijóst sé. að sú mikla verðbólga,
scm sé á islandi, sé að mestu
leytiaf innlendum rótum runnin
— öfugt við alkunnar fyllyröing-
ar stjórnarflokkanna, sein vilja
kenna ciiendum verðhækkun-
um uin. Þá segja sérfræðing-
arnir einnig, að rikisstjórnin
hafi ekki fyllilega horfst i augu
við efnahagsvandamálin á yfir-
standandi ári. eu ástandið hafi
samt sem áður ekki leitt til
vandræða vegna mikiilar verð-
hækkunar á útflutningsafurðum
landsmanna og vegna þess, hve
rikisstjórnin liafi óspart tekið
lán erlendis. Um horfurnar á
næsta ári segja sérfræðingarnir
m.a. að það liggi ljóst fyrir ,.að
hlutiruir muiii ekki lialda áfram
að bjargast af sjálfu sér, eins og
þeir gerðu á árinu 1973”.
Ilvernig er lia-gt að orða fyrir-
litningu á stjórnleysi rikis-
stjórnarinnar i efiiahagsinálum
iillu skörulegar en þetta?
i>á koina sérfræðingarnir
eiuuig fram með ýmsar tillögur
um aðgerðir, sem þeir telja ó-
hjákvæmilegar eins og komið
er. I>ær fela m.a. i sér nýjar
vaxtahækkanir, niðurskurði á
framkvæindum , samdrátt á
mannaflanotkun. afnám visi-
töluhindingar launa og annað i
þeim dúr.
í leyniplagginu. sem Alþýðu-
blaðið hefur birt útdrætti úr.
kveða óvilhallir og mikilsmetnir
erlendir efnahagssérfræðingar
upp dóm sinn yfir hinni óhæfu
rikisstjórn ólafs Jóhannesson-
ar. l>að er ófögur iesning, cn
sönn. l>að er sú hrolivekjulesn-
ing, scm ráðherrarnir hafa ver-
ið að dunda sér við að lesa i
laumi, — jólabók rikisstjórnar
ólafs Jóhannessonar.
EGGERT G. ÞORSTEINSSON, ALÞINGISMAÐUR
Verkamannabústaðakerfið fyrr og nú
Þegar tillit er til þess tekið, að
fyrstu lögin um verkamannabú-
staði voru sett árið 1929 — eða
fyrir 43 árum, þá verður vart talið
óeðlilegt, þótt endurskoðun slikr-
ar lagasetningar ætti sér stað.
Sannleikurinn er og einnig sá,að
æði oft hafa verið gerðar breyt-
ingará lögunum á þessum árum.
— bær breytingar hafa þó hins
vegar einkum takmarkast við tvo
þætti hinna upphaflegu laga þ.e.
tekjumörkin og lánsupphæð.
Fyrsta grundvallarhugsunin er
að baki lagasetningunni stóð, var
sU, að styrkja og styðja þá, sem
vegna lágra tekna og þar af leið-
andi bágs efnahags gátu ekki
komist yfir eigið hUsnæði með
öðrum hætti. — Hækkandi tekjur
a.m.k. i krónutölu og sifellt
hækkandi byggingarkostnaður
hafa svo knUið á um breytingar á
þessum tölum, án þess að um
breytingar á grunni laganna hafi
verið að ræða.
Réttur, sem
ekki var notaður
Hin daglega framkvæmd var
svo sU, að stjórn Byggingasjóðs
verkamanna tók árlega ákvörðun
um hve margar ibUðir skyldu fá
lán á árinu og á hvaða stöðum,
enda farisU lánsupphæð ekki yfir
gildandi hámark i lögum.
Lánsfjárhæðinni til einstakra
byggingarfélaga var svo deilt Ut
eftir þvi, sem byggingafram-
kvæmdum miðaði áfram.
Samkvæmt ákvæði i eldri lög-
um átti sveitarstjórn rétt á þvi að
skipa eftirlitsmann með fram-
kvæmdum til þess að fylgjast
með þvi hvernig fjármagninu —
þ.e. lánsfénu, væri varið. — t raun
notuðu sveitarfélögin ekki þennan
rétt sinn, þegar Reykjavik er
undanskilin.
Eftirlit með byggingum af
hálfu sjóðstjórnar var að öðru
leyti fólgið i vottorðagjöf bygg-
ingafulltrUa og oddvita á hinum
ýmsu stöðum.
Áður en byggingarfram -
kvæmdir hófust þurftu félögin að
sjálfsögðu að fá samþykki fyrir
ibUðastærð og ibUafjölda, —
samkv. framlögðum teikningum.
Við byggingu fyrstu ibúðanna á
vegum verkamannabUstaðakerf-
isins voru hámarkslán ákveðin
allt að 80% byggingarkostnaðar.
— Siðar, er dró Ur fjárhagsgetu
sjóðsins, var ákveðið hámark i
krónutölu sett inn i lögin.*— Auk
hins takmarkaða fjármagns, var
þessi breyting rökstudd með þvi
að lán miðaö við prósentu af
byggingarkostnaði byði þeirri
hættu heim, að verið væri að
verðlauna háan byggingarkostn-
að, eða óhóflegan iburð i bygging-
um, sem færi i bága við anda lag-
anna.
Fyrstu framlögin
til verkamannabústaða
Það er svo öllu fremur til gam-
ans, en að nauðsynlegt verði talið,
að minnast þess, að fyrstu fram-
lög sveitarfélaga til Bygginga-
sjóðs verkamanna voru ákveðin 1
króna á hvern ibUa, gegn jafn
háu framlagi rikissjóðs og tveim
árum siðar eða árið 1931 er fram-
lagið hækkað Ur 1 kr. i 2 kr. á
hvern ibUa, gegn jafn háu fram-
lagi rikissjóðs. Arið 1946 er fram-
lagið enn hækkað i 4-6 kr. Árið
1950 Ur 4—6 kr. i 12—18 kr. Árið
1958 Ur 12-18 i 24—36 kr. Arið 1962
Ur 24—36 kr. i 40—60 kr.
Hér er að sjálfsögðu um krónur
að ræöa, sem voru meiri aö verð-
gildi heldur en þær krónur er við
meðhöndlum i dag, þegar há-
marksframlag er lögum sam-
kvæmtorðið 1200krónur og flestir
hlutir I sambandi við byggingar
einnig ósambærilegar.
Við lauslega athugun telst mér
svo til, að á vegum hins eldra
kerfis um byggingu verkamanna-
bUstaða, hafi á 40 ára bygginga-
starfsferli þess, verið byggðar
nálægt 1500 ibUðir viðs vegar um
land, þar af um 35—38% i Reykja-
vik. 1 krónum talið er eins og fyrr -
segir, með mismunandi verðgildi,
hafi lán Byggingasjóðs verka-
manna numið á sama tima þvi
sem næst 200 milljónum króna.
Nauðsynlegt er að undirstrika, að
hér er um rUmar tölur að ræöa.
Þetta látum við nægja um for-
tiðina, þ.e.a.s. fram til ársins
1970, þegar algjör kaflaskipti eiga
sér stað i afskiptum þess opin-
bera af þessum málum. Óhikað
má þó fullyrða að allt það fólk,
sem fengið hefur þessar ibUðir á
sinum tima við mjög ólikar að-
stæður, — hefði án laganna aldrei
komist yfir eigið hUsnæði. Hér er
um 7—8000 manns að ræða.
Kaf laskiptin
áriö 1970
Með frumvarpi til laga um HUs-
næðismálastofnun rikisins, sem
lagt var fram á siðari hluta 90.
löggjafarþings Alþingis árið 1970,
verður eins og fyrr segir gjör-
breyting á öllu ytra starfi og af-
skiptum rikisvaldsins af lána-
málum þess, til ibUðabygginga i
landinu. Grunnurinn er þó ennþá
hinn sami. Ef nefna mætti eitt-
hvert eitt atriði, sem stærsta
meginbreytingu þessa frumv.
sem nU er orðið að lögum, frá
hinu fyrra kerfi, þá teldi ég það
vera aö færa öll opinber afskipti
af ibUðabyggingum undir eina
stjórn — HUsnæðismálastjórn, og
að gömlu byggingarfélögin eru
lögð niður, en i stað þeirra koma
til kjörnar stjórnir á hverjum
staö. Hér fer á eftir greinargerð
þeirra er lagafrumvarpið sömdu,
um kaflann varðandi verka-
mannabUstaði.
Meginbreytingar
frá fyrri lögum
„Hér á eftir verður getið helstu
efnisbreytinga frá nUgildandi lög-
gjöf, sem felast i frumvarpinu:
1. Stjórn Byggingarsjóðs
verkamanna er falin hUsnæðis-
málastjórn.
2. HUsnæðismálastjórn annast
þvi Uthlutun lána bæði Ur Bygg
ingarsjóði rikisins og Ur Bygg-
ingasjóði verkamanna.
3. Það er á valdi sveitarfélags
hvort það lætur byggja verka-
mannabUstaði. Tekjuöflun til
Byggingarsjóös verkamanna
t grein þessari cr stuðst viö
erindi, sem Eggert G. Þor-
steinsson flutti á ráöstefnu
um verkamannabústaöi á
vegum Húsnæðismálastjórn-
ar s.l. haust.
verði breytt þannig, að hvert
sveitarfélag ákveði til fjögurra
ára i senn, framlag sveitarsjóðs,
sem miða skal viö ibúatölu á þétt-
býlisstöðum og eigi vera lægra en
200krónur á ibUa og eigi hærra en
1200 kr. á ibUa á hverju ári.
Jöfnunarsjóður annist greiðslu
framlaganna af hluta sveitar-
félaganna i jöfnunarfé. Rikis-
sjóður greiði sem fyrr jafnt á
móti.
4. Hver sveitarstjórn, sem
hyggst byggja verkamannabU-
staði, lætur gera áætlun um slikar
býggingar á næstu fjórum árum,
og skal miða ákvörðun framlags
sins til Byggingarsjóðs verka-
manna við þá áætlun.
5. Ráðherra skipar sjö manna
stjórn verkamannabUstaða i
hverju þvi sveitarfélagi, sem
hyggst byggja verkamannabU-
staði, eftir tilnefningu sveitar-
stjórnar (3), hUsnæðismála-
stjórnar (3) og verkalýðsfélaga
< I). Stjórn þessi annast áætlunar-
gerö, sbr. 6. tl. allar byggingar-
framkvæmdir og Uthlutun verka-
mannabUstaða. Byggingarfram-
kvæmdir skal hefja, þegar hUs-
næöismálastjórn og sveitarstjórn
hafa staöfest byggingaráætlun.
6. Lánveitingar til byggingarfé-
laga verkamanna falli niður.
Lánin skulu veitt sveitarfélögum,
en verða yfirfærð á ibUðaeigend-
ur við afhendingu bUstaöa full-
gerðra. Lánin skulu vera tvö. Lán
Ur Byggingarsjóði rikisins með
venjulegum kjörum og lán frá
Byggingarsjóði verkamanna til
42 ára með 2% ársvöxtum,
anniutetslán (jafngreiðslulán),
tryggt með 2 veör. i bUstaðnum.
Samanlögð l'járhæð lánanna skal
nema 4/5 hlutum raunverulegs
byggingarkostnaðar. lbUðareig-
andi skal leggja fram 1/5 hluta
kostnaðar án opinberrar aðstoö-
ar. Ber honum að greiða 1/10
hluta þegar hann fær Uthlutun og
afganginn við afsal. Verði vanskil
af hans hálfu, missir hann rétt til
ibUðar, en fær endurgreitt það,
sem hann kann að hafa greitt.
tbUðinni verður þá Uthlutað öðr-
um.
7. VerkamannabUstaðir skulu
vcra tvö til fjögur herbergi, auk
eldhUss, og vera i fjölbýlishUsum.
Heimilt er að byggja þá i sam-
býlishUsum, raðhUsum eða ein-
býlishUsum, ef um litla bygg-
ingaráfanga er að ræða eða
skipulag krefst slikra frávika.
Hámarksstærð skal vera 100 fer-
metrar.
8. Gert er ráð fyrir rýmkun
efnahagsviðmiðunar þannig, að
tekjumark er hækkað i 200 þUs.
kr. og 20 þUs. kr. fyrir hvert barn
á framfæri innan 16 ára og
eignarmark hækkað i 400 þUs. kr.
Mörk þessi breytast i samræmi
við breytingar á kaupgreiðslu-
visitölu (kaupvisitölu)
9. Takmarkanir á ráðstöfunar-
réttieiganda verkamannabUstað-
ar með svipuðum hætti og áður
gilti.
10. Noti sveitarstjórn ekki for-
kaupsrétt skal bUstað ráðstafað á
ný, með sama hætti og um væri að
ræða nýjan bUstað og lánveiting-
ar úr Byggingarsjóði rikisins og
Byggingasjóði verkamanna að
sama marki og þegar um nýjan
bUstað væri að ræða.
Þetta er megininnihald þeirra
nýju laga sem nU gilda og sam-
þykkt voru á Alþingi 12. mai 1970.
Ennþá er megin innihald laganna
það sama, — að hjálpa þeim til að
eignast hUsnæði, sem með öðrum
hætti ættu þess ekki nokkurn kost.
Fjármögnun
byggingaf ramkvæmda
Einhver vildi nU spyrja þrátt
fyrir þennan lestur Ur athuga-
semdum lagasm iðanna, með
hvaða hætti þeir og löggjafinn
hafi i raun hugsað sér aö fjár-
magna byggingaframkvæmdir á
vegum verkamannabUstaðanna?
Með fyrrgreindu frumvarpi
sem litið breytt varð að lögum,
fylgdi hugmynd að fjármögn-
unaráætlun fyrir árið 1971, er var
hugíiuð þannig:
1. Byggðar væru 350 verka-
mannabUstaðir, er kostuðu 420
millj. kr.
2. Af þessari upphæð væri
framlag kaupenda 84 millj. kr.
eða 20%
3. Framlag Byggingasjóðs
verkamanna 126 millj. kr. eða
30%
Þannig er fjármögnunin i heild
hugsuð miðað við 80% lán, svo
sem lögin heimila. Sömu hlutföll
eða prósenta gilda eðlilega um
einstakar ibUðir, sem byggðar
eru á vegum hinna ýmsu stjórna
verkamannabUstaða.
Breyting
daglegra starfa
Það, sem er þvi meginbreyting-
in l'rá daglegu starfi i þessum
málum frá fyrri lögum, til þeirra
er nU gilda, er:
1 Að horfið er aftur til fyrstu
lagasetningarinnar og skylt er að
lánin verði 80% af byggingar-
kostnaði og þvi niður felld há-
markslán i krönutölu án tillits til
byggingakostnaðar er áður höfðu
gilt um langt árabil.
2. Vald sveitarfélaga er stór-
lega aukið frá þvi sem áður var
og nU þarf samþykki bæjar- eða
sveitarstjórnar á þvi,- hvort i
framkvæmdirnar megi ráðast og
ennfremur á öllum áætlunum á-
samt endanlegum verksamningi,
að ógleymdri ákvöröun sveitar-
stjórnar um hve há greiðsla af
hverjum ibUa á ári skuli innt af
hendi lil Byggingasjóðsverka-
manna.
Um öll þessi atriði þarf sam-
þykki bæjar- eða sveitarstjórnar.
sem óhjákvæmilega hefur i för
með sér, að sveitarstjórnir hafa
það á sinu valdi hvort i fram-
kvæmdirnar verður ráðist eöa
ekki og aukast þvi skyldurnar að
sama skapi.
3. Af þessari stórfelldu hækkun
lánanna, leiðirsvoaftur að nU eru
gerðar mun strangari kröfur en
áður var, um allar áætlanir, —
bæði fjárhags- og framkvæmda-
áætlanir, sem hlýtur að krefjast
mikillar undi'rbUningsvinnu.ef
fullnægja á tilgangi sinum — þ.e.
að gera öllum aðilum ljóst Ut i
hvað er verið að leggja.
Hver er
atburöarásin?
Þá væri það ekki óeðlileg
spurning, þegar hér er komið, i
hvaða iöö og hver eru undirbUn-
ingsverkin sem vinna af Stjórn
VerkamannabUstaða. Þar verð
ég að visa til bréfs HUsnæðis-
málastofnunarinnar frá þvi i
febrUar sl. — Þar segir svo m.a.:
1 Láta fram fara könnun á
ibUðaþörf viðkomandi staðar á-
samt þvi hve margir væntanlegra
ibUðarhafa geta heyrt undir gild-
andi lög og reglugerðir (þ.á.m.
tekjumörkin).
2. Fá ákvörðun viðkomandi
bæjar- eða sveitarstjórnar um
a) Að i byggingu verkamanna-
bUstaöa verði ráðist, og að á-
kvörðun verði tekin.
Samþykkt á framlagi sem
stjórn sveitarfélagsins hyggst
greiða af hverjum ibUa á ári
(miöað við næstu fjögur ár). —
Valið er á milii 200—1200 kr. pr. i-
bUa
b) Lóð og staðsetning hUssins
eða hUsa.
c) Samþykki viðkomandi bygg-
ingarnefndar (og hUsnæðismála-
stjórnar) á teikningu og ibuðar-
stærð.
d) Sé óskað eftir aðstoð teikni-
stofu stofnunarinnar um teikn-
Framhald á bls. 4
0
Fimmtudagur 20. desember 1973.