Alþýðublaðið - 09.08.1974, Qupperneq 5

Útgefandi: Blað hf.
Ritstjórar: Freysteinn Jóhannsson (ábm.)
Sighvatur Björgvinsson
Auglýsingastjóri: Fanney Kristjánsdóttir
Útbreiöslustjóri: Þráinn Þorleifsson
Aösetur ritstjórnar: Skipholti 19, sími 28800
Auglýsingar: Hverfisgötu 8—10, sími 28660 og 14906
Afgreiösla: Hverfisgötu 8—10, sími 14900
Prentun: Blaðaprent
SAMSTARF ER NAUÐSYN
Hver er tilgangurinn með viðræðum þeim,
sem nú fara fram milli fjögurra stjórnmála-
flokka um myndun meirihlutastjórnar? Hann er
sá að leitast við að koma á fót rikisstjórn á Is-
landi, sem liklegt er að geti átt góð samskipti við
launþegasamtökin i landinu. Hvers vegna er
slikt nauðsynlegt? Vegna þess, að horfurnar i
efnahagsmálum þjóðarinnar eru nú ákaflega al-
varlegar — svo alvarlegar, að almenningur i
landinu hefur rika ástæðu til þess að bera nokk-
urn kviðboga fyrir framtiðinni. Og hvað er átt
við með þvi að hafa eigi samstarf við launþega-
samtökin um aðgerðir i efnahagsmálum? Það,
að hafa eigi samtök launafólks með i ráðum um
mótun þeirrar framtiðarstefnu i efnahagsmál-
um, sem leysa á þann vanda, sem við er að
glima.
1 kosningabaráttunni i vor lagði Alþýðuflokk-
urinn megináherslu á, að sú rikisstjórn, sem við
tæki að kosningunum loknum, ætti strax frá
upphafi að taka höndum saman við launafólkið i
landinu um mótun nýrrar efnahagsstefnu. I við-
ræðunum, sem fram hafa farið að tilhlutan
Ólafs Jóhannessonar, hefur Alþýðuflokkurinn
lagt sérstaka áherslu á, að viðræðuaðilarnir
féllust á þetta höfuðsjónarmið Alþýðuflokksins.
Reynslan mun svo leiða i ljós, hvort einhver
fyrirstaða verður af þeirra hálfu við þvi að fall-
ast á þessi sjálfsögðu tilmæli Alþýðuflokksins,
sem hann setur fram vegna þess, að Alþýðu-
flokkurinn telur sig vera málsvara launafólks á
Islandi og þá einkum og sér i lagi hinna lægst
launuðu og ætlast til þess, að sérhver rikis-
stjórn, sem hanri kynni að eiga aðild að, hafi þau
sjónarmið hans i heiðri.
TÖKUM TILBOÐI ASÍ
Þar sem kröfunni um fyllsta samráð við al-
þýðusamtökin hefur verið fylgt mjög fast fram
af Alþýðuflokknum er það einkar ánægjulegt frá
hans sjónarmiði, að miðstjórn Alþýðusambands
íslands hefur gert ályktun, þar sem hún lýsir sig
reiðubúna til þess að taka upp samstarf við
stjórnvöld og vinnuveitendur um mótun farsæll-
ar stefnu i efnahagsmálum. Miðstjórn ASÍ hefur
með samþykkt sinni raunar gert meira en að
lýsa þessu yfir. Hún hefur einnig bent þar á
ýmsar leiðir, sem fara megi, og markað skýra
stefnu um ýmis þau kjaraatriði, sem sérstak-
lega munu koma til umræðu við stefnumótun i
efnahagsmálum. Þetta sýnir, að Alþýðusam-
bandið er reiðubúið að axla þá ábyrgð, sem þvi
fylgir að gerast aðili að stefnumótun i efnahags-
málum við þær alvarlegu kringumstæður, sem
nú eru.
Þessu samstarfstilboði ASÍ telur Alþýðuflokk-
urinn að eigi að taka. Komist alvarlegur skriður
á viðræður flokka um stjórnarmyndun — hvaða
flokkar, sem þar munu eiga hlut að máli — eiga
þeir sem allra fyrst að taka upp viðræður við
fulltrúa ASÍ og annarra aðila vinnumarkaðar-
ins, sem tjá sig reiðubúna til samstarfs, og
reyna i sameiningu að finna sem varanlegasta
lausn á þeim efnahagsörðugleikum, sem við er
að fást.
lalþýdu]
mm
HAFA STÚRVELDIN KOMID
SÉR SAMAN UM NÝ LANDA-
MÆRI A BALKANSKAGA?
Atökin á Kýpur og hiö pólitiska
ástand þar hefur vakið ýmsar
vangaveltur um þróun mála i
Suður-Evrópu. Blaðamaðurinn
Per Nyholm við Aktuelt, blað
danskra jafnaðarmanna, ritaði
grein um þessi viðhorf i blað sitt
fyrir nokkrum dögum. Hann segir
i upphafi greinarinnar, að Kýpur-
kreppan valdi þvi, að kuldahroll-
ur fari nú um Evrópu. Hún sé að-
vörun um, að I aðsigi kunni að
vera barátta „upp á lif og dauða”
milli Bandarikjanna og Sovét-
rikjanna um fótfestu og áhrif i
Miðausturlöndum, á Balkan-
skaga og við Miðjaröarhaf. í þess
ari baráttu milli stórveldanna
tveggja eigi smáriki eins og
Grikkland, Júgóslavia, Rúmenia
og Búlgaria á hættu að vera tætt I
sundur og þjóðir þeirra að hverfa
úr hópi sjálfstæðra þjóða.
Grein Per Nyholms birtist hér i
lauslegri þýðingu og nokkuð
stytt:
Vegna þessarar baráttu stór-
veldanna geta hernaðarbandalög
eins og NATO og Varsjárbanda-
lagið orðið banvæn ógnun við all-
ar aðildarþjóðirnar að undan-
teknum forysturikjunum, Banda-
rikjunum og Sovétrikjunum. Og
afstaða Evrópurikjanna innbyrð-
is (Sovétrikin undanskilin) og af-
staðan milli Evrópurikjanna ann-
ars vegar og Arabaríkjanna- hins
vegar getur þróast á furðulegasta
hátt, — óhagstætt hagsmunum
hinna minni rikja.
KÝPUR Á ÁHRIFA-
SVÆÐI USA
Efnahagsbandalag Evrópu
eygði strax þessa hættu. Ráð-
herranefnd bandalagsins undir
stjórn hins árvaka utanrikisráð-
herra Frakklands, Jean
Sauvagnargues, reyndi að hafa
frumkvæði um lausn Kýpurmáls-
ins, en bæði hann og James
Callaghan, utanrikisráðherra
Bretlands, litu svo á, að Kýpur-
málið væri evrópskt málefni. En
hinn bandariski „kollega” þeirra
Henry Kissinger, — evrópumað-
urinn, sem er sérfræðingur i þvi
að reka ameriska utanrikispólitik
á kostnað Evrópu, skaut þeim óð-
ara til hliðar. Það var stefna
Bandarikjanna sem varð ofan á i
Kýpurmálinu.
Með raunverulegri skiptingu
eyjarinnar verður Kýpur i reynd
hluti af hernaðarvél Bandarikj-
anna, en þá þróun hljóta bæði
Sovétrikin og Evrópurikin að lita
með tortryggni.
Töpuð skák
Valdhafarnir I Kreml voru
fyrstir til að láta i ljós viðbrögð
við þessari þróun, en vegna hags-
muna sovéska flotans á Mið-
jarðarhafi hafa þeir talið, að full
ástæða væri til viðbragða. Sú á-
kvörðun Sovétstjórnarinnar að
beita neitunarvaldi i öryggisráði
Sameinuðu þjóðanna I Kýpurmál-
inu og mótmæli hennar við stjórn-
irnar i Aþenu og Ankara gegn lið-
söfnun NATO-sveita á Kýpur
sýna, að Sovétrikin kjósa, að
lausn Kýpurmálsins finnist i ör-
yggisráðinu, sem er réyndar eini
vettvangurinn, þar sem Sovét-
stjórnin getur unnið að þvi, að
Makarios, fyrrum forseti, geti
sest á sinn fyrri valdastól.
En Sovétrikin hafa þvi sem
næst tapað skákinni. Hvorki
Makarios eða fyrri hlutleysis-
skipan á Kýpur á afturkvæmt.
Jakov Malik, ambassador Sovét-
rikjanna hjá Sameinuðu þjóðun-
um, hefur vafalaust rétt fyrir sér,
þegar hann segir, að Genfarsam-
komulagið um Kýpur milli Bret-
lands, Grikklands og Tyrklands
geri það að verkum, að Kýpur
verði að eilifu ofurseld „erlendu
hernámi”.
Spurningin er þvi ekki nú, hvort
Sovétrikin haldi áfram sókn sinni
hjá Sameinuðu þjóðunum, heldur
hvert verði hernaðarlegt svar
Sovétrikjanna við þeirri skipan,
sem Kissinger kom i gegn á
Genfarráðstef nunni.
Rúmenia umkringd
Visbending um það, hvað getur
gerst, lak frá Búkarest i júli, eftir
að Ivan Jakubovsky, marskálkur,
æðsti hermálafulltrúi Sovétrikj-
anna hjá Varsjárbandalaginu,
hafði rætt við flokksformanninn
og forsætisráðherrann Nicoale
Ceausescu. Tilgangur heimsókp-
ar markskálksins til Rúmeniu
var að sögn sá að biðja um grænt
ljós af hálfu rúmenskra ráða-
manna fyrir opnun flutningaleið-
ar gegnum Dubruja-svæðið við
Svartahaf, sem þá yrði undir sov-
éskri stjórn, en þannig fengist
beint samband á landi milli
Sovétrikjanna og hollasta banda-
manns Kremlstjórnarinnar i
Austur-Evrópu, Búlgariu.
Slik þróun myndi ógna versl-
unarfrelsi bæði Rúmeniu og
Júgóslaviu og þessi ógnun gæti —
ef Sovétrikin sæju hag i þvi — tek-
ið til sjálfstæðis beggja þessara
rikja.
Við þessar aðstæður yrði
Rúmenia umkringd og Júgóslav-
ia væri berskjölduð og Sovétrikin
gætu stjórnað aðgerðum bæði frá
Búlgariu og Ungverjalandi gegn
Júgóslövum. Frá Búkarest og
Belgrad séð er ekki hægt að úti-
loka, að afleiðingar „Kissinger-
stefnunnar” varðandi Kýpur,
verði einmitt þessi ógnvekjandi
þróun, sem hér hefur verið rakin.
Aukinn þrýstingur
Rússa
1 þessu sambandi er athyglis-
vert, að Tudor Sjivcov, formaður
búlgarska kommúnistaflokksins
og forsætisráðherra Búlgariu,
talaði þegar i mai um þann mögu-
leika, að Búlgaria sameinaðist
Sovétrikjunum, en þá gætu
sovéskar hersveitir tekið sér
stöðu i minna en 100 kilómetra
fjarlægð frá Dardanellasundi,
milli Svartahafs og Eyjahafs, en
það hefur verið Rússum keppi-
kefli allt frá þvi á timum Katrinar
miklu.
Nú þegar „Kissingerstefnan”
hefur leitt til þess, að Kýpur er
komin inn á hernaðarlegt um-
ráðasvæði NATO, og Sovétmenn
hafa verið flæmdir frá stöðvum,
sem þeir áður höfðu i Egypta-
landi og Sýrlandi, verður aðstað-
an við Dardanellasund ennþá
mikilvægara keppikefli en nokkru
sinni fyrr.
Af þessum sökum má gera ráð
fyrir, að Kremlstjórnin setji á
næstunni aukinn þrýsting á Ce-
ausescu að gefa eftirvarðandi
flutningaleiðina og á Sjivcov að
samþykkja, að Búlgaria samein-
ist Sovétrikjunum.
1 þessu sambandi skipta
Rúmenia og Búlgaria reyndar
ekki meginmáli. Hinn raunveru-
legi ávinningur i augum Sovét-
manna er að ná tangarhaldi á
Júgóslaviu og Albaniu, en með
þvi að koma böndum á þessa tvo
uppþotsaðila innan kommúnista-
heimsins telja þeir sig vinna
tvennt: 1. Að draga myndi úr
straumum þjóðernishyggju i
Austur-Evrópu. 2. Hinn „heim-
ilislausi Miðjarðarhafsfloti
Sovétrikjanna fengi aðgang að
mörgum heppilegum höfnum á
strönd Adriahafsins.
,,Bundið fyrir” EBE
Hvað Vesturlönd snertir er á-
stæða til að ætla, að Kýpurdeilan
sé liður i bandariskri utanrikis-
stefnu, sem miði að þvi að „binda
fyrir” Efnahagsbandalagið við
Miðjarðarhafið. En með aðstoð ó-
lýðræðislegra rikisstjórna frá An-
kara til Lissabon hafi Kissinger
ætlað sér að koma i veg fyrir
samvinnu milli EBE og Araba-
landanna og jafnframt að hindra
það, að Efnahagsbandalaginu
tækist að þróast til þvilikrar
rikjasamsteypu, að hún yrði ógn-
un við hagsmuni Bandarikjanna.
Þó að þessi stefna hafi beðið
margt skipbrot, er hún engu að
siður hættuleg i framtiðinni. Hér
má benda á, að það var ekki með
vilja stjórnarinnar i Washington,
að herforingjastjórnin i Grikk-
landi fór frá völdum.
Nýlegar fréttir, sem borist hafa
frá Aþenu, herma, að Bandarikin
og Sovétrikin hafi komið sér sam-
an um ný landamæri á Balkan-
skaga. Samkomulag þetta eigi að
koma til framkvæmda, þegar
hinn 82 ára forseti Júgóslaviu,
Tito, marskálkur, fellur frá.
Sem kunnugt er hefur tillegg
Titos til alþjóðamála fyrst og
fremst verið það, að honum hefur
tekist með sinum sérstaka sósial-
isma að draga mjög úr spennunni
á Balkanskaga, — þessari púður-
tunnu Evrópu.
Júgóslaviu og
Grikklandi skipt
Vangavelturnar i Aþenu gera
ráð fyrir, að jafnskjótt og Tito
hverfur af sjónarsviðinu, muni
stórveldin gripa til sinna ráða:
Sovétrikin hefji aðgerðir i
gegnum Búlgariu og Ungverja-
land og Bandarikin i gegnum
Grikkland. Júgóslaviu verði skipt
upp I mörg minni riki, sem falli
undir yfirráð Sovétrikjanna.
Grikklandi verði skipt i tvennt og
norðurhluti þess falli einnig undir
Sovétríkin, en hinn hlutinn falli
undir áhrifasvæði Bandarikj-
anna.
Þar með hefðu stórveldin
tryggt sér hernaðarlega fótfestu á
austanverðu Miðjarðarhafssvæð-
inu, Sovétrikin fengið „skaðabæt-
ur” fyrir þær herstöðvar og áhrif,
sem þeir töpuðu i Arabaiöndun-
um, og Kissinger náð þeirri
valdastöðu Bandarikjanna, sem
virðist vera markmið utanrikis-
stefnu hans.
Kurt Waldheim, aðalframkvæmdastjóri S.þ., og sovéski ambassa-
dorinn Malik. — Hvert verður hernaðarlegt svar valdhafanna i
Kreml?
Föstudagur 9. ágúst 1974.
0