Alþýðublaðið - 07.08.1975, Blaðsíða 3

Stefnuliós Helgi Skúli Kjartansson skrifar •o
ER ISLAND
RÉTTARRlKI ?
Hálf-bjánaleg spurning víst,
spurning um orð. l'sland mun
vera skikkanlegt réttarríki eftir
því sem víða gerist; en saman-
borið við hugsjón réttarríkisins
er hinn íslenzki raunveruleiki
langt frá því gallalaus.
Þrir gallar finnst mér mest áberandi.
Fyrstur sá hve hlutdræg lagafram-
kvæmdin virðist vera á stundum og hve
litið aðhald hún veitir gæðingum stjórn-
málá- og fjármálavaldsins. Þetta er
margrætt mál sem ég orðlengi ekki um
hér, enda þekki ég ekki skjóttekin ráð til
úrbóta.
Annar gallinn, kannski sá veigaminnsti
en þó ekki með öllu ómerkur, er sá hve
auðvelt og áhættulaust það er að misbeita
rikisvaldinu, jafnvel i bága við gildandi
lög. (Algengt og einfalt dæmi eru heim-
ildarlausar greiðslur úr rikissjóði.) Oft ná
dómstólar ekki til slikra mála vegna þess
að misbeitingin snýr ekki að neinum ein-
stökum aðila sem geti kært. Og þó aðili sé
til, getur hann aðeins farið fram á bætur
af almannafé; ráðherrar og þjónar þeirra
eru án ábyrgðar. Að visu eru til lög um
ábyrgð ráðherra, en þau eru hlægilegt
pappirsgagn^ til dæmis þarf ákæran að
koma frá AÍþingi, þannig að stuðnings-
flokkar rikisstjórnar á þingi geta ævin-
lega komið i veg fyrir málshöfðun, enda
hefur þessum lögum aldrei verið beitt.
Ekki kann ég neitt einhlitt ráð til að
auka ábyrgð ráðherra á stjórnarat-
höfnum, en vist væri það i áttina að breyta
ábyrgðarlögunum þannig að landsdómur
væri fámennur lögfræðilegur dómstóll og
léttur i vöfum, og einhver tiltekinn minni-
hluti Alþingismanna gæti borið fram
kærur. (Til að ekki væri hægt að binda
alla starfsorku rikisstjórnarinnar i mála-
þrasi, þyrfti að gera strangar kröfur til
rökstuðnings með kærum.) Hlutverk
ábyrgðarlaga i þingræðisriki er nefnilega
að reisa skorður við yfirgangi meiri-
hiutanssem rikisstjornin er fulltrúi fyrir.
Galli á þessari lausn er hin sterka
stéttarsamkennd stjórnmálamanna sem
kannski vilja sjaldan I alvöru koma við
kaunin hver á öðrum.
Hið þriðja sem á vantar að Island sé
réttarriki, er sameiginleg afleiðing verð-
bólgunnar og seina^angs dómsmála.
Þegar menn leita réttar sins fyrir dóm-
stólum er erindi þeirra oftast það að fá
einhvem annan skyldáðan til að greiða
sér peninga, skuld af einhverju tagi eða
bætur fyrir miska. Ef krafan er réttmæt,
munu dómstólar jafnan komast að þvi og
dæma greiðslu, en lokadómur fellur iðu-
lega nokkrum árum eftirað málið ris. Þá
er þeim sem órétti hefur verið beittur,
dæmd greiðsla, jafnmargar krónur og
hann hefði upphaflega átt að fá refjalaust.
Reyndar að viðbættum almennum vöxt-
um. En svo sem kunnugt er eru almennir
vextir á Islandi minni en engir að raun-
gildi; verðbólgan má sin meira. Löngum
hefur fé á vöxtum rýrnað um helming á
hverjum 15árum eða svo; núá tveimurtil
þremur árum.
Niðurstaðan er sú að það er jafnan
gróðavænlegt að bregðast skyldum sinum
og ganga yfir náungann, aðeins ef tök eru
á að flækja eftirmálin fyrir dómstólum
nógu lengi til að hafa verðbólgugróða upp
i málskostnað. Af þessu spretta dómsmál
þar sem ekki er úr neinum vanda að
skera, aðeins verið að draga greiðslu á
langinn. Þessi mál taka upp tima dóm-
stólanna, og enn eykst drátturinn.
Þetta gengur ekki.
Meðan hinn hneykslanlegi seinagangur
dómsmála helzt, og meðan vaxtakjör eru
svo afkáraleg að venjulegar skuldir vaxa
minna en ekki neitt, þá ber að taka i lög
fullar visitölubæturá allar greiðslur sem
inntar eru af hendi samkvæmt dómi.

f re tt aþraðurinn.
Dagsími til kl. 20: 81866
Kvöldsími 81976
— HUsið kemur til með aö kosta i mesta lagi 125 milljónir króna
fullbyggt samkvæmt útreikningum minum, og það finnst mér ekki
mikið miðað við rúmmetrafjölda, sagði Vilhjálmur Jónsson, for-
stjóri Olíufélagsins h.f., i viðtali við Alþýðublaðið er blaðið
grennslaöist fyrir um kostnaðinn við hið nýja og glæsilega skrif-
stofuhús félagsins á horni Vegmúla og Suðurlandsbrautar
— Oliufélagið var i leiguhúsnæði allt þar til við fluttum i nýja hús-
ið um mánaðarmótin júni—júli. Enn á eftir að ganga frá rösklega
einni hæðhússins svo og lóð þess. Ætlunin er að leigja helming hús-
næðisins út, svo það er byggt vel við vöxt, sagði Vilhjálmur.
„Útileguþjófur"
Lögreglan i Reykjavik hefur nú
til rannsóknar innbrot i tvær
geymslur i Hliðahverfi i Reykja-
vik, en úr þeim var stolið tjaldi,
tjaldhimni og einhverju magni af
niðursuðuvörum.
Þjófnaðir þessir voru tilkynntir
lögreglunni siðastliðinn laugar-
dag, en liklega hafa þeir báðir
verið framdir aðfaranótt mánu-
dagsins 29. júli.
Ófundinn mill-
jónaerfingi
Margur er rikari, en hann
hyggur. Einhvers staðar er ís-
lendingur, sem á eina milljón
króna hjá Seðlabanka Islands, en
hefur ekki hirt um að sækja féð.
Það er handhafi „hringvega-
skuldabréfs” nr. 59625, en i fyrsta
Nú er búið að rifa húsið þar
sem Jón i Eyjabúð verslaöi
lengi og var við Suðurlands-
braut, nánar tiltekið i Múla-
kampinum. Jón E. Kristjóns-
son, kaupmaður var þá fyrir
nokkru fluttur i nýtt og mynd-
arlegt verslunarhús i Siðu-
múla 8 og flutti að sjálfsögðu
nafn verslunarinnar með sér,
en upphaflega keypti Jón litla
verslun á Bergstaðastræti 37,
sem hét Eyjabúð. Þar var
áður Verslunin Brekka, en
sendisveinninn i Brekku
keypti búðina, þegar Rik-
harður kaupmaður flutti
Brekku vestur á Ásvallagötu
1. Sendisveinninn, Eyjólfur
Guðmundsson, hefur um ára-
bil verið verslunarstjóri i
„Síld og fisk” á Bergstaða-
stræti 37, en Eyjabúð er, eins
og áður segir, flutt i nýtt hús.
útdrætti á s.l. ári kom 1 m.kr.
vinningur á það núrner. Þá eru
einnig ósóttir frá þeim útdrætti 10
vinningar að upphæð 100 þús. kr.
hver, svo og f jölmargir 10 þús. kr.
vinningar. Þessara vinninga má
vitja á afgreiðslu Seðlabanka ís-
lands, Hafnarstræti 10, Reykja-
vik.
Þá hefur nýlega verið dregið i
annað sinn I happdrættisláni
rikissjóðs vegna hringvegarins.
Sex vinningar að upphæð 1. m.k.
hver komu á skuldabréf nr. 5070,
29984,51952,93797, 96065 og 110322.
Fimm hundruð þús. kr.
vinningar komu á nr. 48678, 94612,
99163 og 107898. Einnig var dregið
um fjölmarga 100 þús. kr.
vinninga og 10 þús. kr. vinninga.
(Vinningsnr. birt án ábyrgðar.)
Bæði gleymt
og grafið?
Fyrir nokkru síðan voru bréf
send út frá embætti Rikissak-
sóknara til bæjarfógeta og
annarra embætta, sem hafa með
höndum rannsóknir sakamála
hérlendis, þar sem krafist var
greinagerðar um mál, sem af ein-
hverjum ástæðum hafa tafist i af-
greiðslu.
Bréf af þessu tagi munu vera
send árlega til viðkomandi em-
bætta og misjafnt er hve mörg og
hve gömul mál erum að ræða hjá
hinum ýmsu embættum. Að þessu
sinni mun vera um að ræða allt að
fimm til sex ára gömul mál, auk
margra yngri, sem tafist hafa I
afgreiðslu, eða greinargerð ekki
borist um til saksóknara, af ein-
hverjum orsökum.
Aðspurður um bréf þessi I gær
neitaði saksóknari að gefa upp-
lýsingar um þau. Reyndist hvorki
unnt að fá upplýsingar um hvaða
embættum hefðu verið send bréf,
né heldur hve mörg mál væri um
að ræða, eða hvers eðlis málin
væru.
1 flestum tilvikum mun vera
um eðlilegar skýringar á drætti
málanna að ræða, en sú spurning
hlýtur þó að vakna, hvers vegna
ekki er mögulegt að fá upplýsing-
ar um þau, ef hvergi er um slóöa-
skap að ræða hjá viðkomandi em-
bættum, eða aðrar orsakir, sem
ekki þola dagsins ljós.
Ganga nú fró
flugvélakaupum
Flugleiðir h.f. eru um þessar
mundir að ganga endanlega frá
erlendum lántökum sinum vegna
kaupa á DC 863 þotunum tveim,
sem félagið hefur haft á
kaup/leigusamningum frá Sea-
board World Airlines undanfarin
ár. Búist er við, að lánin verði
veitt i næstu viku, en þau eru tek-
in hjá tveim bönkum i Banda-
rikjunum: annars vegar liðlega
sex milljónir dollara, eða um 950
milljónir Islenskra króna, hjá Ex-
port-Import bankanum banda-
riska, og hins vegar samsvarandi
upphæð hjá Manufacturers
Hanover Trust I New York. Sam-
tals verða þvi tekin erlend lán
vegna flugvélakaupanna að upp-
hæð nálega 2 milljarðar Islenskra
króna, eða 12 milljónir banda-
rikjadala.
Reiknað er með þvi, að I næstu
viku muni ennig verða gengið
endanlega frá kaupunum á vélun-
um og þær þá umskráðar. Munu
þær hljóta einkennisstafina
TF-FLA og TF-FLB.
Nýr aðstoðar-
bankastjóri
Bankaráö Seðlabanka Islands
hefur ákveðið að ráða Svein Jóns-
son, forstöðumann bankaeftirlits
Seðlabankans, aðstoðarbanka-
stjóra við bankann. Mun
hann áfram veita bankaeftirliti
Seðlabankans forstöðu, en að
öðru leyti munu verkefni hans
fyrst og fremst verða á vettvangi
innlendra viðskipta bankans.
Sveinn Jónsson er fæddur árið
1935. Hann lauk prófi I viðskipta-
fræðum frá Háskóla Islands 1964,
en hafði áður stundað nám við
hagfræðideild Kaupmanna-
hafnarháskóla og starfað hjá
Landsbankanum og i hagfræði-
deild Seðlabankans. Sveinn
starfaði hjá íslenskri endur-
tryggingu frá árinu 1964, þar til
hann tók við starfi forstöðumanns
bankaeftirlits Seðlabankans á ár-
inu 1969. Hann lauk prófi sem lög-
giltur endurskoðandi siðastliðið
haust.
Óvæntur krókur
Ein af Fokker Friendship vél-
um Flugleiða h.f. fór á þriðjudag
siðastliðinn i leiguflug með far-
þega frá flugfélaginu Danair milli
Færeyja og Bergen i Noregi.
Fokkervélin var i áætlunarflugi
milli Færeyja og íslands og
meðan hún var stödd I Færeyjum
fóru forráðamenn Danair þess á
leit við flugstjóra hennar, að hann
athugaði möguleika á þvi, að vél-
in færi eina ferð til Bergen fyrir
þá, en vegna ófærðar var áætlun
Danair, sem heldur uppi flugi
milli Færeyja og Kaupmanna-
hafnar, orðin einum tólf ferðum á
eftir.
Ákveðið var að verða við ósk
Danair og flaug vélin frá Færeyj-
um til Bergen og þáðan svo til ís-
lands aftur. Mjög fáir farþegar
voru á leið frá Færeyjum til Is-
lands með þessari vél, en þeir
munu hafa unað sér vel á leiðinni,
þrátt fyrir óvæntan krók.
Banaslys
Sextiu og fimm ára gamall
maður, Þorbjörn Jónsson Skipa-
sundi 42 i Reykjavik, lést af völd-
um vinnuslyss á þriðjudag.
Slysið varð með þeim hætti, að
Þorbjörn heitinn var við vinnu
niðri i skurði við Kleppsveg i
Reykjavik, þegar skurðbakkinn
brast og hrundi ofan á hann. Talið
var i gær, að innvortis meiðsli
hefðu leitt Þorbjörn heitinn til
dauða.
Danskt fim-
leikafólk
Föstudaginn 8. ágúst kemur
hingað til lands danskur úrvals
fimleikaflokkur frá Nakskov i
Danmörku. Hópurinn kemur úr 1.
mánaðar sýningarferðalagi frá
Bandarikjunum.
Næstkomandi föstudagskvöld
kl. 8.30 gefst almenningi tækifæri
á að sjá þennan glæsilega fim-
leikahóp á sýningu i iþróttahúsi
Kennaraháskólans.
Landinn upp-
götvar landið
„Nýting Edduhótelanna i
sumar hefur verið betri en i
fyrra, og þar er fyrst og fremst
að þakka fjölmennari ferða-
hópum, en þeir hafa verið um
hundrað i sumar, sagði Björn
Vilmundarson i samtali við Al-
þýðublaðið.
— tslendingar eru meira á
ferðinni innanlands en áður, og
hafa notfært sér tilboð okkar um
„vikudvöl á Edduhótelum”
mjög mikið. Þá fórum við ný-
lega af stað með nýja tilraun,
það er hópferð fyrir tslendinga
um ísland með leiðsögumanni,
og dvöl á Edduhótelum. Ætlun
okkar var að kanna, hvort
grundvöllur væri fyrir slikum
ferðum, og svo virðist vera, þvi
að fullbókað er i fyrstu ferðirn-
ar, en sú næsta verður farin
næsta mánudag. Við höfum
undanfarið verið að þreifa fyrir
okkur með Edduhótel á Vest-
fjörðum, en þar eru engin slik
fyrir, og er bagalegt. í þvi sam-
bandi höfum við ritað mennta-
málaráðuneytinu og rektor
Menntaskólans á tsafirði bréf,
og falast eftir að fá heimavist
menntaskólans til afnota næsta
sumar. Þá er einnig verið að at-
huga með Núp i Dýrafirði.”
o
Fimmtudagur 7. ágúst 1975