Alþýðublaðið - 19.09.1975, Side 3

Stefnuliós
Hörður Zóphaníasson skrifar
o
Til atvinnulýðræðis
á vegum jafnaðarstefnu
Það hefur löngum verið sagt, að pening-
amir séu afl þeirra hluta, sem gera skal.
Þjóð, sem vill teljast sjálfstæð og sjálfri
sér ráðandi, verður að sýna og sanna bæði
sjálfri sér og öðrum, að fjárhagslega sé
hiín ekki öðrum háð. Slikur er máttur
fjármagnsins i daglegu lifi þjóða og ein-
staklinga. Lýðræðinu er svipað farið og
sjálfstæðinu. Það er þvi aðeins raunhæft
að það nái bæði til fjármagnsins og fyrir-
tækjanna, en ekki aðeins til alþingis- og
sveitarstjórnarkosninga. Þess vegna er
það að umræðan um atvinnulýðræði
verður æ almennari og breiðit út land úr
landi.
Verðugur er verkamaðurinn launanna.
Um það ætti ekki að þurfa að deila. Það er
lika staðreynd, sem ekki er hægt að ganga
fram hjá, að það er vinnan, sem skapar
verðmætin. Þeir, sem skila þeirri vinnu,
eru þvi raunverulegir eigendur verðmæt-
anna. Þjóðfélagið á með lögum sinum og
reglum að sjá um það, að þessi verðmæti
skiptist iréttu hlutfalli við vinnuna á milli
þeirra, sem hverju sinni vinna að ákveð-
inni verðmætamyndun.
Það er bæði óeðlilegt og rangt, þegar
einn maður tekur sér um aldur og ævi öll
völd og ráð um rekstur og viðgang stórra
fyrirtækja, þar sem fjöldi manna hefur
atvinnu og á kannski alla sina afkomu og
lifsvon undir ákvörðunum og duttlungum
þess, sem skráður er eigandi fyrirtækis-
ins. Þarna eiga svo margir svo mikið i
húfi, að ekki er hægt að réttlæta það, að
einhver sjálfskipaður aðili sé einráður i
skjóli peninga, sem hann sjaldnast á þó
sjálfur.
Hvað sjáum við, ef við litum i kring um
okkur i islensku þjóðfélagi?
Við sjáum stórútgerðarmenn, þó með
mismunandi mikil umsvif. Þeir eru
skráðir eigendur skipa sinna, bæði báta
og togara og hafa þess vegna bæði f járráð
og völd. En hverjir hafa lagt til fjármun-
ina í skipin? Þau eru að langmestu leyti
keypt fyrirlánsfé. Og hver lánar féð? Það
gera sparifjáreigendur, almenningur i
landinu og sjóðir, sem fá fé sitt frá vinnu-
framlagi sjómanna.
Við sjáum frystihús og fiskvinnslu-
stöðvar. Þeim ráða skráðir eigendur.
Hvaðan kemur þeim f jármagn til umsvifa
sinna? Að langmestu leyti frá ýmsum
lánastofnunum, þ.e. frá sparifjáreigend-
um, frá almenningi i landinu.
Við sjáum stor og afkastamikil iðnfyrir-
tæki. Þeir sem eru skráðir eigendur
þeirra stjórna þeim. Hvaðan fá þessi fyr-
irtæki fjármagn sitt? Að langmestu leyti
frá lánastofnunum, frá sparifjáreigend-
um, frá almeningi i landinu.
Og þannig mætti lengi telja, þvi að
dæmin eru óteljandi.
Af þessu má glöggt sjá, að raunveruleg-
ir eigendur fjölda fyrirtækja og stofnana
eru sparifjáreigendur, almenningur i
landinu. En hins vegar hafa nokkrir ein-
staklingar tekið sér fyrir hendur að nota
þetta fé að eigin geðþótta og fengið með
þvi óeðlilega mikil áhrif og völd. Þessu
þarf að breyta. Lýðræðið á heima i heimi
peninganna ekkert siður en annars stað-
ar. Lýðræðiö þarf að halda innreið sina á
vinnustaðina. Það getur gerst með ýmsu
móti.
Samstarfsnefndir, sem kosnar eru.af
starfsfólki hvers vinnustaðar, eru þegar
sums staðar fyrir hendi, en ættu að vera
hvarvetna. Þessar samstarfsnefndir
starfa með stjórnum fyrirtækjanna, koma
með góð ráö um rekstur og vinnutilhögun
og fylgjast meö þvi hvernig fyrirtæk-.
inu vegnar. Samstarfsnefndirnar eru
fyrst og fremst ráðgefandi gagnvart
stjórnum fyrirtækjanna og upplýsingar-
aðili starfsfólksins um vöxt og viðgang
fyrirtækisins. Með samstarfsnefndum er
stigið eitt spor áfram i áttina til atvinnu-
lýðræðis.
Það væri bæði eðlilegt og skynsamlegtý'
að starfsfólk hinna stærri fyrirtækja kysi
árlega einn eða fleiri fulltrúa i stjórn fyr-
irtækisins og eignaðist á þann hátt hlut-
deild i ákvörðunum um starfsemi þess og
rekstur. Þetta ætti að stuðla að gagn-
kvæmum skilningi starfsfólks og stjórnar
og tryggja betur hagsmuni heildarinnar.
Það yrði annað spor i áttina til atvinnu-
lýðræðis.
Ýmsir hafa áhyggjur af þvi, að vinnu-
krafturinn, þ.e. starfsfólkið, taki of mikið
fé frá atvinnuvegunum, fyrirtækin beri
sig ekki. Hugsanlegt væri, að einhver pró-
senttala af sanngjörnum launum eða
launahækkunum starfsfólks væru greidd
með hlutabréfum i viðkomandi fyrirtæki
þannig, að smátt og smátt eignaðist
starfsfólkið allnokkurn hlut i þeim fyrir-
tækjum, sem það starfaði við, en eigna-
hlutdeild þess hlyti að fylgja samsvarandi
hlutdeild i stjórn og stefnu fyrirtækisins.
Þetta væri enn eitt spor i áttina til at-
vinnulýðræðis og jafnaðarstefnu.
Nágrannaþjóðir okkar eru þegar farnar
að huga alvarlega að þessum málum. Þær
eru farnar að framkvæma hugmyndir
svipaðar þessum, sem um er getið hér aö
framan. Við verðum lika að halda vöku
okkar og leggja af stað á vegum jafnaðar-
stefnu i áttina til atvinnulýðræðis.
Hörður Zóphaniasson
A C>
f réttabráðurinn
Dagsími til kl. 20: 81866
Kvöldsími 81976
Skólarnir síga
í gang
„Skólarnir hjá okkur eru allir
teknir til starfa”, sagði Helgi
Jónasson, fræðslustjóri i Hafnar-
firði^ við blaðið. ,,Við tókum
yngstu bekkina fyrir utan for-
skóladeildirnar inn 1. og 2, sept-
ember, siðan 11—12 ára börnin og
unglingadeildir hófu störf þann
15. Lestina ráku svo 6 ára börnin,
sem tekin voru inn daginn eftir,
þann 16.”.
,,1 Kópavogi voru tveir barna-
skólanna settir þann 1. sept. en
nemendur mættu 5.”, sagði
Andrés Kristjánsson fræðslu-
stjóri.
Nemendur Digranesskóla og
Kópavogsskóla mættu hinsvegar
ekki fyrr en 8. og 9., þar eð hús-
næðið var ekki tilbúið fyrr. Gagn-
fræðaskólar bæjarins voru settir
þann 10., en nemendur mættu til
kennslu þann 15. 1 báðum skólum
starfa nú 5 bekkir og auk þess 6.
bekkur i Vighólaskóla.”
Blaðið leitaði fregna um skóla-
upphaf i Rvik, en ekki tókst að ná
tali af skólafulltrúa, Ragnari
Georgssyni. Skrifstofan taldi
hinsvegar, að barnaskólarnir
hefðu yfirleitt hafist á réttum
tima, þann 1., en framhaldsskól-
arnir þann 8., nema Lindargötu-
skólinn þann 10.
Dagur dýranna
A sunnudaginn kemur, þann 21.
september er dagur dýranna,
sem haldinn er til fjáröflunar
fyrir dýravernd á Islandi. Merki
1 gær var verið aö steypa aöra
hæð á húsi Þjóöviljans viö
Siðumúla. Enn sem komið er
virðast þvi allar áætlanir
standast um byggingu húss-
ins, en að þvi mun stefnt að
gera það fokhelt á árinu.
Sambands dýraverndunarfélaga
Islands mun verða selt i Reykja-
vik og viða úti á landi, og kostar
það aðeins 50 krónur.
Stjórn S.D.l. vill beina þvi til
landsmanna, að þótt þessi eini
dagur sé kallaður „Dagur
dýranna”, þá þýðir það ekki að
alla aðra daga ársins megum við
gleyma dýrunum, heldur eiga all-
ir að sjá til þess að misrétti á dýr-
um komi aldrei fyrir, i’ hvaða
mynd sem er. Stjórn S.D. 1. von-
ast til að flestir sjái sér fært að
styðja málefnið með þvi að kaupa
merkið. v- — «■*■»«—
Magic-menn
fyrir rétt í
Noregi
í fyrradag komu fyrir rétt i
Noregi sex forsprakkar Holiday-
Magic snyrtivörufyrirtækisins.
Það var að forgöngu neytenda-
samtakanna i Noregi, Danmörku
og Sviþjóð, sem rannsókn var
hafin á starfsemi þessa fyrirtækis
i löndunum þremur. Sala fyrir-
tækisins á snyrtivörunum var
stöðvuð, gögnum var safnað og
siðan tekin sú ákvörðun að hefja
opinbert sakamál á hendur for-
ráðamanna fyrirtækisins.
Eins og fram hefur komið i
fréttum hefur fyrirtæki þetta
haslað sér völl hér á landi og hef-
ur félag snyrtivörukaupmanna i
Reykjavik og nágrenni óskað eft-
ir rannsóknum á verslunarhátt-
um fyrirtækisins hjá sýslumanns-
embættunum á Akranesi, i Kópa-
vogi og Hafnarfirði.
Áður„öldungar”
á Akureyri
1 Alþýðublaðinu var nýverið
sagt, að með tilkomu „öldunga-
deildarinnar” við Menntaskólann
á Akureyri nú i haust væri það i
fyrsta sinn, sem slikt nám væri
hægt að stunda þar i bæ. Þetta er
ekki rétt. Deild með námsefni
Menntaskóla var starfrækt við
Námsflokka Akureyrar i fyrra og
luku nemendur deildarinnar
ýmsum prófum. Forstöðumaður
námsflokkanna er Bárður
Halldórsson, Menntaskólakenn-
ari á Akureyri.
Sláturhússtjóri er Guömundur Magnússon sem verður 75 ára I
haustog er þetta 50. áriö sem Guömundur stendur i sauöfjárslátrun.
Alþýðublaðið spuröi Guömund aö þvi hvort hann hygöist halda
áfram starfi sinu viö slátrun. „Já, heilsan er góö og ég held sko
áfram meðan ég er stálhraustur i báöa enda. Ég hef undanfarin 20
til 30 ár slátrað sjálfur á milli 8 og 9 þúsund dilkum.”
Um starfsemi Sláturhúss Hafnarfjarðar haföi Guðmundur
Magnússon þetta að segja. „Ég hef 30 manns I vinnu meðan siátur-
tiðin stendur yfir. Þetta er mikið til sami mannskapurinn, traustur
og góður. Eftirspurninaeftir slátri tel ég að verði sist minni i ár en
veriö hefur.”
t fyrradag var byrjaö aö slátra i Sláturhúsi Hafnarfjaröar. Þar
mun veröa slátraö um þaö bil 10 þús. dilkum, en slátraö veröur til
10. nóvember. Afkastageta sláturhússins er um 300 dilkar á dag.
Leiðrétting
1 Alþýðublaðinu I gær var þaö
sagt, að nýi Hjúkrunarskólinn
annaðist alla kennslu ljósmæðra
hér á landi.
Þetta er rangt. Ljósmæðraskóli
hefur verið starfræktur hér á
landi siðan árið 1930. Hlutað-
eigandi eru beðnir afsökunar á
þessum mistökum.
„Ekki beint
gegn ykkur”
Samþykktir siðasta aðalfundar
Stéttarsambands bænda hafa
valdið talsverðum úlfaþyt og hafa
m.a. stjórnir Verkamannasam-
bandsins og Landssamband iðn-
verkafólks gert athugasemdir við
samþykktir Stéttarsambandsins.
Stjórn Stéttarsambandsins hef-
ur af þessu tilefni sent frá sér
athugasemd. Þar segir, að engri
samþykkt sambandsins hafi verið
beint gegn hagsmunum launþega.
Tekið er fram, að á undanförnum
árum hafi oftast orðið fullt
samkomulag i sexmannanefnd-
inni um verðlagningu landbún-
aðarvara og svo hafi einnig verið
nú i haust.
„Samkvæmt núgildandi lögum
skal verðlagning búvara við það
miðuð að bændur fái sambærileg
laun við verkamenn og iðnaðar-
menn. Uppi hafa verið ákveðnar
kröfur um það, að, að bændur
yrðu sviptir þessum rétti til
launaviðmiðunar, en bændur hafa
talið hann vera grundvallaratriði
verðlagslöggjafarinnar” segir
orðrétt i athugasemd Stéttarsam-
bandsins. Ennfremur tekur
stjórn sambandsins fram, að i
reynd hafi bændur ekki náð sömu
tekjum og viðmiðunarstéttirnar.
Stjórn Stéttarsambandsins
harmar siðan „að ýmsar umræð-
ur i fjölmiðlum og villandi upp-
lýsingar um landbúnaðinn og
verðlagsmál landbúnaðarvara
skuli hafa vakið þá tortryggni og
þann misskilning, sem birtist i
áðurnefndum samþykktum.”
Vilja banna
íslenska kjötið
Færeyskir bændur eru farnir
að hafa þungar áhyggjur vegna
innflutnings á islensku dilkakjöti.
Eins og Alþýðublaðið skýrði frá
fyrir skömmu selur Sambandið
6—700 lestir af nýslátruðu dilka-
kjöti til Færeyja á hverju hausti.
Kjötið kemur þar i verslanir
um svipað leyti og bændur i
Færeyjum slátra sauðum sinum
og er sauðakjötið dýrara en inn-
flutta lambakjötið frá okkur. Yfir
þessu eru þarlendir bændur held-
ur óhressir og hafa heyrst raddir
um að banna ætti innflutning á
kjöti frá íslandi á haustin og vilja
sumir að bannið verði lagt á nú
þegar.
Án Bessa til
áramóta
„Ég er mjög spenntur fyrir
þessari ferð, enda hef ég aldrei
áður komist út fyrir landsteinana
á þeim tima sem leikhúsin úti eru
i gangi”, sagði Bessi Bjarnason
leikari i samtali við Alþýðublaðið.
1 fyrra fékk Bessi styrk frá
Norska leikhúsinu til tveggja
mánaða utanferðar. Styrkur
þessi var veittur i tilefni 1100 ára
afmælisins, en vegna anna tókst
Bessa ekki að notfæra sér hann
fyrr en nú.
Nú verða Þjóðleikhússgestir að
vera án Bessa fram til áramóta
og Leikfélag Reykjavikur hraðar
nú sýningum á Húrra krakki þvi
12. október ætlar Bessi að halda
af stað.
„Það verður gaman að lita á
þetta. Ætli ég byrji ekki i Ósló,
fari siðan til Bergen, Stokkhólms
og fleiri staða og endi svo i Lond-
on”, sagði Bessi að lokum.
Alþýðublaðið
Föstudagur 19. september 1975.