Alþýðublaðið - 04.10.1975, Síða 9

Verkalýðsmái
KONNUN A VINNUGETU OG
ATVINNUMÖGULEIKUM ÖRYRKJA
JÓN BJÖRNSSON
Grein þessi
eftir Jón
Björnsson,
sálfræðing,
birtist í nýút-
komnu riti
Sjálfsbjargar,
tímarits
Sjálfsbjargar
- lands-
sambands
fatlaðra. Þar
er hreyft
athyglisverðu
máli - sem
Alþýðublaðið
vill vekja
athygli á
A árinu 1973 fól borgarstjórn
Reykjavikur félagsmálaráði borgar-
innar, að sjá um framkvæmd könn-
unar á atvinnumöguleikum tveggja
jaðarhópa á; atvinnumarkaðinum;
aldraðra og öryrkja. Könnun þessi
skyldi meðal annars leiða i ljós,
hvaða aðgerðir væru vænlegastar til
þess að bæta úr þeim vanda, sem
þessir hópar eiga í varðandi atvinnu,
bæði við að fá vinnu og eins við að
stunda vinnu. Könnun þessi hófst á
siðastliðnu sumri og sá er þetta ritar
hefur séð um framkvæmdahluta
hennar. Könnuninskiptistí tvo þætti,
sem I framkvæmd eru aðskildir en
mætast siðan að nokkru leyti i niður-
stöðunum, þ.e. tillögunum um þær
úrbætur, sem gera þurfi i atvinnu-
málum þessara hópa. Ég mun hér
nánast einvörðungu fjalla um þann
hluta könnunarinnar, sem snýr að
öryrkjum, i hagræðingarskyni, þó ég
þar með vilji alls ekki gefa i skyn, að
atvinnuörðugleikar aldraðra séu
litilsverðari né ómerkari.
Að höfðu samrði við ýmsa aðila,
m.a. Endurhæfingarra'ð, Öryrkja-
bandalag íslands, þáverandi
tryggingaryfirlækni o.fl. var
ákvarðað að könnun þessi skyldi leit-
ast við að svara eftirtöldum spurn-
ingum:
I) Hvernig er þátttöku öryrkja
almennt varið á vinnumarkað-
inum i Reykjavik? Hvernig er
reynslu þeirra af vinnumark-
aðinum varið?
II) Hver er reynsla þeirra öryrkja,
er vinnu stunda, af starfi sinu,
einkum með tilliti til örorkunnar?
Hverjir eru kostir þess og gallar?
Hverjar eru óskir þeirra og áform
IDvaröandi vinnu framvegis?
Hver er afstaða og geta hinna, er
ekki stunda vinnu, til upþtöku
starfs eða náms? Hverjar óskir
hefðu þeir i þeim efnum?
Til þessara þriggja breiðari mála-
flokka heyra nú eftirtaldar hnitmiið-
aðri spurningar. Þessum spurning-
um ætti aö vera unnt aö svara beint
með nokkurri nákvæmni að könnun
lokinni.
Ad. I.
Almenn þátttaka á vinnumark-
aðinum.
1) Hversu margir öryrkjar eru raun-
verulega við vinnu?
2) Hveru mikið / lengi vinna þeir?
3) Hvers eðlis er sú vinna, sem þeir
stunda?
4) Hversu algengt er að þeir skipti
um störf? Hvers vegna?
5) Hver er menntun öryrkja? A
hvern hátt eru þeir sem öryrkjar
sérstaklega undir þátttöku á
vinnumarkaði búnir? Hvernig
nýtist þeim menntun sin?
6) Hverjar eru tekjur öryrkja?
7) Hver er Hkamleg færni / hæfni ör-
yrkja til sjálfsbjargar? (ICS).
8) Eru visbendingar um félagslega /
sálarlega „firringu” öryrkja fyrr
hendi, og sé svo, hver eru þá tengsl
hennar við þátttöku á vinnumark-
aöinum?
9) Hvaða áhrif hafa breyturnar:
a) kyn,
b) aldur,
e) örorkustig,
d) orsök örorku i þátttöku á vinnu-
markaði?
10) Erlendur samanburður.
Ad. II.
Þeir sem vinna.
1) Hvernig hæfir núverandi vinna
spurðum, að eigin mati, einkum
með tilliti til örorku þeirra?
Hverjir eru kostir hennar, hverjir
gallar?
2) Hverjar eru vinnutekjur öryrkja?
3) Af hvaða orsökum er vinnan
einkum stunduð?
4) Hver er ferill þeirra á vinnu-
markaðinum undanfarið (t.d.
siðastl. 5 ár)? Vinnuskipti? Og sé
svo, orsakir þeirra? Vinnuhlé? Og
sé svo, orsakir þeirra?
5) Hvaða vinna virðist henta
einstökum undirhópum öryrkja
best, að þeirra eigin mati (með
tilliti til kyns, aldurs og örorku
orsakar)?
6) Hver eru áform þeirra og óskir
varðandi vinnu i framtíðinni?
Hafa þeir áform eða óskir
varðandi vinnuskipti, og sé svo,
hvenær? hvers vegna? Hvaða
óskir hafa þeir um þá vinnu? (eðli
hennar, vinnutima o.s.frv?)
7) Hver er afstaða þeirra til að hætta
vinnu?
8) Hver er afstaða þeirra til vernd-
aðra vinnustaða?
9) Hver er afstaða þeirra til náms og
umskólunar?
10) A hvern hátt hefur:
a) kyn,
b) aldur,
c) örorkustig,
d) orsök örorku — áhrif á atriðin
1—9?
Ad. III.'
Þeir sem ekki vinna.
1) Hver er orsökin fyrir þvi að vinna
er ekki stunduð?
2) Hversu margir úr þessum hópi
hafa einhvern tima stundað
vinnu? Hvenær var henni hætt?
Hvers vegna? Hver var ferill
þeirra á vinnumarkaðinum?
Hvers sakna þeir úr vinnunni?
3) Hvernig hefur þessi hópur af fyrir
sér?
4) Gætu þeir stundað einhverja vinnu
núna, örorkunnar vegna? Vildu
þeir það? Ef svo væri, hverjar
óskir heföu þeir varðandi þá
vinnu?
5) Hver er afstaða þeirra til vernd-
aðra vinnustaða?
6) Hver er afstaða þeirra til náms /
umskólunar?
7) Hver er afstaða þeirra til föndurs,
tómstundastarfs og föndurnám-
skeiða?
8) A hvem hátt hefur:
a) kyn,
b) aldur,
c) örorkustig,
d) orsök örorku — áhrif á atriðin
1—7?
Auk þess sem leitast yrði við i
niðurstööunni að svara spurningum
þessum, yrðu auk þess, með tilliti til
þeirra svara og niðurstaðna könn-
unarinnar á hópi aldraðra, svo og
með tilliti til erlendra rannsókna á
þessu sviði, settar fram tillögur um
aögerðir af hálfu hins opinbera varð-
andi úrbætur á atvinnumöguleikum
aldraðra og öryrkja. Reynt yrði, að
hafa þær tillögur sem skýrastar og
sem næst framkvæmdarstigi
málsins. Tillögurnar beindust
einkum að aðgerðum a.m.k.
varðandi eftirtalin atriði:
— Hvaða vinnustaðir og verk
henta öldruðum / öryrkjum best á
hinum almenna vinnumarkaði? Til
hvers hóps atvinnurekenda (þ.á m.
hins opinbera) væri hagkvæmast að
leita til Utvegunar hentugra vinnu-
staöa fyrir hóp þennan?
— Er þörf nýrra vinnustaða, sem
sérstaklega væru skapaðir með
þarfir fólks með skerta vinnugetu i
huga, og sé svo, á hvern veg skyldu
þeir vera?
— Er þörf á námskeiðum /
fullorðinsfræðslu / umskólun fyrir
fólk með skerta vinnugetu, til þess að
opna þvi (nýja) möguleika á
vinnumarkaðinum? Sé svo, hvernig
væri þeim best háttað?
Tilhögun könnunarinnar var sú, að
Urtak (tilviljunarúrtak) var gert úr
spjaldskrá Hfeyrisdeildar T.R. og
valdir voru úr um það bil 410 einstak-
lingar, sem féllu innan þess ramma,
sem skilgreindur hafði verið:
örorkulifeyrisþegar eða örorku-
styrkþegar búsettir i Reykjavik, —
búsettir utan stofnana.
Hér kemur að- einum annmarka
könnunarinnar, þ.e. þeim, að
hópurinn sem hún beinist að, eru
þeir, sem þegar eru orðnir öryrkjar.
Húnnær ekki til þeirra, sem þyrftu á
endurhæfingu, vernduðum vinnu-
stöðum eða þess háttar að halda, án
þess að hafa hlotið örorkumat.
Upplýsingarnar úr henni gefa þvi til
kynna, hversu stór hluti öryrkja-
hópsins þarf á úrbótum að halda i
atvinnumálum, en það segir ekki
endilega til um, hversu stór þessi
hópur er i raun, þ.e. hversu margir
þeir eru i heild, sem þurfa á fyrir-
greiöslu að halda, jafnvel þótt þeir
enn hafi ekki fengið örorkumat.
Við athugun kom i ljós, að úrtak
þetta virtist vera rétt spegilmynd
öryrkjaheildarinnar I R.vik. þ.e.
dreifing þeirra breytna (kyn, aldur,
örorkustig, örorkuorsök), sem
þekktar voru, var hin sama eða
svipuð innan hópsins og innan
heildarinnar.
11 jós kom, að tveir hó par, sem eru
sérstaklega áhugaverðir varðandi
endurhæfingu og vinnuaðstöðu
reyndust of fámennir I úrtakinu.
Þetta voru annars vegar: blindir og
heyrnarskertir, hins vegar yngra
fólkið. Þvi var gripið til þess ráðs að
auka við úrtakið rúmlega fimmtiu
öryrkjum á aldurstimabilinu 16—30
ára. Hér var þvi um aukaúrtak aö
ræða, sem hækkar heildina upp f 465.
Sá háttur var siðan hafður á, að
spurningalistar voru sendir út til
allra þeirra, sem i úrtakinu lentu.
Spurningalistana skyldu þeir fylla út
sjálfir. Þeim, sem ekki gátu fyllt
sjálfir út spurningalistann einhverra
híuta vegna, var gefinn kostur á að
fá til þess aðstoð, og allmargir hafa
hagnýtt sér þann mögulekia, svo að
jafnvel enn hefur eákki verið unnt að
verða við þeim beiðnum öllum.
Listamir voru sendir út um mánaða-
mótin janúar—febrúar 1975. Slðan
hafa verið send tvivegis út rukk-
unarbréf til allra þeirra, sem ekki
hafa látið frá sér heyra.
Nú þegar hafa verið unnar bráða-
birgðaniðurstöður úr könnuninni,
sem varða verndaða vinnustaði sér-
staklega, en fullnaðarúrvinnsla
getur hafist nú þegar, þar eð
innheimtu svara má nú heita lokið.
Alls hafa borist nokkuð á þriðja
hundrað svarlistar og trúlega er út-
séð um að fleiri berist. Brottfallið er
þvi þó nokkuð, en kemur þó væntan-
lega ekki til með að rýra nákvæmni
niðurstaðanna úr hófi fram.
Málningin
frá Slippfélaginu
A járn og viöi utan húss og
innan:
Hempels
HEMPELS skipamálning.
Eyðingaröfl sjávar og seltu
ná lengra en til skipa á
hafi úti. Þau ná langt inn
á land.

A steinveggi utan húss og
innan.-
Vitretex
ÞILFABSf''‘AlN’
j á VITRETEX plastmálning
" myndar óvenju sterka húö.
, Hún hefur því framúr-
| skarandi veörunarþol.
íffffjl I Vitretex á veggina
’

Á tréverk í garði og húsi:
Cuprinol
CUPRINOL viöarvörn þrengir sér inn í
viðinn og ver hann rotnun og fúa.
Cuprinol á viðinn
Slippfélagið íReykjavík hf
Má/ningarverksmiðjan Dugguvogi
Símar 33433og 33414
angarnír
Niistm liF
PLASTPQKAVE P KSMIO J A
si™, 82Í39-824S5
VBtn*görftum 6
Box - R*ykJ«,|k
Pípulagnir
Tökum að okkur alla
pipulagningavinnu
Oddur Möller
loggiltur
pipulagningameistari
Hafnarfjarðar Apötek
Afgreiðslutími:
Virka daga kl. 9-18.30
‘Laugardaga kl. 10-12.30.
Helgidaga kl. 11-12
Eftir lokun:
Upplýsingasími 51600.
Birgir Thorberg
málarameistari simi 114
ónnumst alla
málningarvinnu
,— úti og inni —
gerum upp gömul húsgögn
Teppahreinsun
llreinsum gólfteppi og htisgögn i
hcimahúsum og fyrirtæk jum,
Éruin meft nýjar vélar. GóÖ þjón-
• usta. Vanir menn.
SIGFÚS BIRGIR
82296 40491
Utvarps.og
sjónvarpsviðgerðir
Kvöld og helg-
arþjónusta.
10% afsláttur til
öryrkja og aldr-
aöra.
SJÓNVAKPS-
VIÐGERÐIR
Skúlagötu 26 —
slmi 11740.
Nylon-húðun
Húðun á malmum með
RILSAN-NYL0N II
Nælonhúðun h.f,
Vesturvör 26
Kópavogi — sími 43070