Alþýðublaðið - 21.10.1975, Blaðsíða 5

Sjálfstæðisbaráttan í Mosambique

Þjóöarleiötogi Mozambique, Samora Moises Michel, ávarpar Ibúa
sveitaþorps áriö 1973 þegar átökin stóöu sem hæst milli Portúgals-
Það er að ýmsu leyti athyglis-
vert að virða fyrir sér umsagnir
og frásagnir blaðamanna, þing-
manna og fjármálamanna, sem
heimsóttu Mozambique, Angólu
og Guineu-Bissau meðan sjálf-
stæðisbarátta þessara landa stóð
sem hæst og reyndar alveg fram
til hins siðasta. Það dylst engum
sem lesa frásagnir þessara
manna að þeir voru yfirleitt með
lifið i lúkunum, hvort sem það var
nú meðvitað eða ómeðvitað. En
allflestir áttu þessir menn það
sameiginlegt að þeir lögðu sig
fram við að réttlæta portúgalska
nýlendustefnu.
Þetta voru lofgerðarrollur
um portúgalst réttlæti, um-
hyggju herraþjóðarinnar fyrir
velferð frumstæðranegra i hinni
svörtustu Afriku. Stefna
Caetano-stjórnarinnar i kyn-
þáttamálum þar sem algert bann
var lagt á almenn og eðlileg sam-
skipti svartra manna og hvitra
var einnig hafin upp til skýjanna,
sem hið eina rétta. Hviti maður-
inn var þannig æðri og meiri en
hinn svarti, sem i raun og veru
lifði og hrærðist i annari veröld.
Siðast en ekki sist vekur það
nokkra athygli i ummælum þess-
ara manna, að þeir leggja allir á-
herzlu á fánýti sjálfstæðisbaráttu
innfæddra manna, sem eins og
þeir segja, hljóti að enda með þvi
að stjórnvöld (herraþjóðin) bindi
enda á þessi átök og komi á friði i
landinu.
Þetta var rödd fjölmiðla frá
þessum nýlendum um langt
skeið. Og i Portúgal var þessari
stefnumörkun yfirleitt vel tekið.
Um alla V-Evrópu var stjórnar
stefnu Caetanos hrósað og stjórn-
völd ýmissa þessara rikja lögðu
sig mjög fram við að aðstoða
Portúgal i baráttunni gegn sjálf-
stæðisbaráttu hinna innfæddu.
Natórikin, er þarna áttu hlut að
máli munu sennilega seint geta
hreinsað sig af þeirri smán að
hafa þannig stutt i blindni póli-
tiskar aðgerðir gegn heiðarlegri
sjálfstæðisbaráttu undirokaðra
þjóða.
Eftir að byltingin var gerð i
Portúgal og ljóst var að nýlendu-
stefnunni yrði aflétt fór brátt að
koma nýtt hljóð i strokkinn. Fyrst
stjórnar og FRELIMO.
i stað var eins og fréttirnar frá
nýlendunum hefðu orðið fyrir ein-
hverjum meiriháttar truflunum á
leiðinni, en þegar menn fóru að
skilja hvað hafði raunverulega
gerst leið ekki á löngu þar til ný
fréttastefna var tekin upp.
Svo aftur sé vikið að þvi tima-
bili i nýlendusögu þessara rikja,
fram að byltingunni i Portúgal, er
einnig athyglisvert, að kristnir
trúboðar voru einmitt meðal
þeirra fáu Evrópumanna, sem
stóðu uppi i hárinu á valdhöfun-
um og reyndu að mótmæla órétt-
lætinu sem hinir innfæddu voru
beittir. í átökunum i Angólu 1961
var t.d. ljóst að kristnir trúboðar
voru mjög almennt settir á bekk
með róttækustu uppreisnaröflun-
um, og það að visu ekki að á-
stæðulausu. í Mozambique
gerðist það svo tiu árum siðar að
kristnir trúboðar, sem rekið
höfðu margskonar starfsemi i
landinu, mótmæltu opinberlega
þvi óréttlæti sem stjórnvöld
beittu hina innfæddu. Lýstu sam-
tök trúboða þvi þá yfir að ógjör-
legt væri að reka sjúkrahús og
hjálparstofnanir i landinu vegna
óeðlilegrar ihlutunar stjórnvalda.
Arið 1973 komu trúboðar þvi á
framfæri við heimspressuna að
fjöldamorð hefðu verið framin af
portúgölskum valdhöfum i
þorpinu Wiriamu i Mozambique.
1 bók sem nýlega er komin út i
London, Mozambique, Memoirs
of a Revolution, eftir John Paul,
greinir frá þvi að FRE-
LIMO-samtökin hafa haft ná-
in samskipti við trúboðana i land-
inu. í bókinni kemur fram að
FRELIMO-samtökin hafi t.d.
alltaf látið trúboðsstöðvarnar
vita um hættuleg jarðsprengju-
svæði og virt að fullu starfsemi
trúboðanna, sem margir hverju
tóku virkan þátt i réttlætis- og
sjálfstæðisbaráttu fólksins gegn
'pórtugölsku ofbeldi. Að visu
fengu trúboðarnir, margir hverjir
að kenna á aðgerðum PIPE
leyniþjónustunnar portúgölsku.
Þar sem stjórnin taldi að sam-
skiptin við FRELIMO væri of ná-
in voru yfirleitt gerðar tilheyr-
andi ráðstafanir. Sumsstaðar
voru heilar trúboðsstöðvar lagðar
i rúst, forstöðumenn þeirra og
starfsfólk pyntaðir og allir þeir
sem einhver samskipti höfðu við
FRELIMO voru grunaðir um
græsku.
I bókinni er greint á athyglis-
verðan hátt frá starfi FRELIMO,
sem i rauninni var velskipulögð
sveit þjóðernissinna i þess orðs
bestu merkingu. Frelsishreyfing-
in átti öruggan hljómgrunn hjá
öllum almenningi I landinu og er
athyglisvert, samkvæmt frásögn
bókarinnar, hve portúgölskum
ráðamönnum mun hafa mistekizt
algerlega að afla sér traustra
stuðningsmanna og forystu-
manna meðal hinna innfæddu i
landinu. Þvi miður mun raunin
hafa verið önnur i fjölmörgum
öðrum nýlendum Afriku, þar sem
valdhafanum tókst oft að tryggja
sér stuðning þröngs hóps manna
sem gegndu forystuhlutverki á
hinum ýmsu sviðum.
Fylgist með vöruverði
25 DÆMI
um vöruverð
hjá KRON
Niðurs. bl. ávextir 1/1 d. kr. 265,— Cornflakes, 500 gr. kr. 245,—
Niðurs. ferskjur, l/i d. — 210,— Coco Puffs, 1 pk. — 214,—
Niðurs. perur 1/1 d. — 210,— Sheerios, 1 pk. — 155,—
Two fruits l/l d. — 247,— Súpujurtir, 200 gr. — 386,—
Ananas, 600 gr. — 255,— Fjallagrös, 1 pk. — 50,—
Jarðarber, l/l d. — 270,— River Rice, 1 pk. — 95,—
Rúgmjöl, 5 kg. — 420,— W.C. pappír 24 rúllur — 1344,—
Haframjöl, 1 kg. — 108,— Royko súpur, 1 pk. — 42,—
Sólgrjón, 1 kg. — 167,— Vex þvottaefni, 3 kg. — 566,—
Rauðkál, 590 gr. dós — 233,— Hunang, 450 gr. — 177,—
Co-op ræstiduft, 510 gr. — 44,— Kaffi, 1 pk. — 120,—
Cirkel Caco, 500 gr. — 287,— Vex þvottal. 3,8 1. — 455,—
Appelsínusafi, 2,2.1. — 573,— Þvol, þvottal., 2,2 1. — 276,—
MATVORU-
AAARKAÐUR
Langholtsvegi 130
Rödd jafnaðarstefnunnar
Jafnréttisbarátta
Sú ákvörðun islenzkra kvenna að taka sér fri frá
störfum þann 24. okt. nk. hefur átt sivaxandi
stuðningi að fagna. Hér er ekki um að ræða
venjulegt verkfall eins og við þekkjum úr kjara-
baráttu atvinnustétta heldur ráðstöfun, sem
þjónar tviþættum tilgangi. Annars vegar vilja
konurnar sem fyrir aðgerðunum standa, vekja
kynsystur sinar ekki aðeins til vitundar um
stöðu kvenna i samfélaginu heldur ekki siður til
vitneskju um, hvað konurnar sjálfar geta gert
til úrbóta i krafti samstöðu og samheldni.
Þannig má segja, að kvennafriið sé i aðra rönd-
ina nokkurs konar liðskönnun meðal kvenþjóð-
arinnar.
Hinn tilgangur kvenna,,verkfallsins” er sá að
vekja athygli stjórnvalda og almennings á rétt-
arstöðu kvenna i samfélaginu og hversu mikið
djúp er staðfest milli réttinda þeirra annars
vegar og þeirra starfa og kvaða, sem þjóðfélag-
ið leggur á þær. Það er þvi fjarri lagi, að
kvennafriið sé eitthvert gamanmál, eins og
sumir virðast halda. Hér er um fullkomið al-
vörumál að ræða — jafnréttisbaráttu, sem á
ekki siður við varðandi stöðu kynjanna en hvað
varðar einstakar atvinnustéttir i samfélaginu.
Það er eins á Islandi og i öllum öðrum löndum
þar sem sagt er, að konur njóti jafnréttis á við
karla, að það jafnrétti er i orði en ekki á borði.
Það er engin tilviljun, að hin svonefndu
„kvennastörf” i atvinnulifinu eru verst launuðu
störfin. Það er engin tilviljun, að i hópi
sveitarstjórnarmanna og alþingismanna eru
aðeins örfáar konur. Það er engin tilviljun, að
húsmóðurstörfin eru einu störfin, sem samfé-
lagið ekki metur til verðs og þar af leiðandi
njóta húsmæður engra þeirra félagslegra rétt-
inda, sem aðrar starfsstéttir njóta. Þannig
mætti lengi telja. Allt ber þetta að einum og
sama brunninum: samfélagið er tregt til þess að
viðurkenna gildi þeirra starfa, sem kvenfólk
vinnur, það er tregt til þess að viðurkenna hæfni
þeirra til að taka að sér störf á vettvöngum, þar
sem karlmenn hafa haslað sér völl og það er
tregt til þess að veita þeim sömu réttindi og
karlmenn hafa.
Þetta viðhorf til kvenþjóðarinnar gegnumsýr-
ir allt samfélag vort oghefur m.a. mótandi áhrif
á allt uppeldi barna frá þvi löngu áður en þau
komast til vits og þroska. Auðvitað hefur sú stað
reyndhaft sin áhrif á viðhorf kvenna. Þær van-
treysta sér vegna þess að samfélagið hefur inn-
rætt þeim það frá unga aldri. Til þess að ná ár-
angri i jafnréttisbaráttu sinni þurfa konurnar
þvi fyrst að vinna sigur á sjálfum sér — þ.e.a.s.
á þvi viðhorfi, sem þeim hefur verið innrætt.
Það eru þær nú að gera i sivaxandi mæli og það
er vel.
Jafnréttisbarátta kvenna á skilið að fá stuðn-
ing allra þeirra, sem berjast fyrir svipuðum eða
sömu markmiðum. Alþýðublaðið vonar, að 24.
október nk. verði timamótadagur i jafnréttis-
baráttu á íslandi og styður einhuga þær konur,
sem fyrir þvi berjast.
Þriðjudagur 21. október 1975
Alþýðublaðið