Alþýðublaðið - 06.02.1976, Blaðsíða 3

Stefnuliós Sigurður E. Guðmundsson skrifar
o
Kosningar til Evrópu-
þings á árinu 1978?
Svo er nú að sjá, sem riki
Efnahagsbandalags Evrópu
muni á árinu 1978 kjósa fyrsta
sinni i almennum kosningum
til eigin þings, er þau nefna
Evrópuþing. Hefur áhugi fyrir
þvi aukizt griðarlega á siðustu
árum i rikjum Efnahags-
bandalagsins og er nú enginn
vafi talinn lengur á þvi að
beinar kosningar til þingsins
muni fara fram meðal
almennings, aðeins virðist enn
óútkljáð hvort þær verða árið
1978 eða 1979. Þetta kemur
varla neinum þeim á óvart,
sem fylgzt hefur með þróun
samstarfs og samstöðu
vestur-evrópu-rikjanna á
undanförnum árum og ára-
tugum, þvi að i sjálfum
Rómar-sáttmálanum (sem er
grundvallarsamningur Efna-
hagsbandalagsins) er kveðið á
um, að kosið skuli beinum
almennum kosningum til
Evrópuþingsins. Þar er þess
þó eigi getið hvenær þær kosn-
ingar skuli fram fara fyrsta
sinni, enda þingmenn þess
verið kosnir af einstökum
rikisþingum EBE til þessa.
Fróðlegar greinar um þetta mál (sem
undirritaður man ekki eftir að hafa lesið
neitt um i islenzkum blöðum) birtust
nýlega i timariti danska Alþýðuflokksins,
Ny Politik. Voru þær eftir þá Ivar Nör-
gaard (utanrikisviðskiptaráðherra
Dana), dr. Ole Espersen og Knud
Damgaard, sem allir eru þingmenn
Alþýðuflokksins á Þjóðþingi Dana. Það er
sameiginlegt öllum þessum mönnum, að
þeim er ekki um það gefið að kosningar
fari svo skjótt fram sem 1978 eða 1979,
einn þeirra (KD) er beinlinis andvigur
þeim. Rökin fyrir tregðu þeirra eru m.a.
þau, að þeir telja nauðsynlegt að yngstu
rikin i EBE (Bretland og Danmörk) fái
ráðrúm og góðan tima til að kynnast sem
bezt og öðlast reynslu af aðild sinni að
EBE áður en komi til beinna, almennra
kosninga á Evrópuþingið. I annan stað
benda þeir á, að þegar Evrópuþing, kosið
almennum kosningum, er komið til
sögunnar, sé grundvöllurinn fyrir
neitunarvaldi (veto) allra EBE-rikjanna i
Ráðherranefndinni fallinn brott, en tilvist
þess hafi á sinum tima ráðið miklu um já-
kvæða afstöðu fjölmargra Dana til EBE-
aðildar. Kunni þessir menn nú að telja sig
svikna. I þriðja lagi benda þeir á mörg
önnur rök fyrir þvi, að Dönum væri
hentast að talsverður dráttur yrði á þvi,
að upp verði teknar almennar kosningar
til EBE-þings. 1 þvi sambandi bendir Ole
Espersen m.a. á, að það sé að hans dómi
(sem sjálfur á raunar sæti á EBE-þinginu
nú) beinlinis hættuleg tilraun að stofna til
þings, sem kosið væri i almennum kosn-
ingum 1978 eða 1979. „Þegar við sjáum
hver þróunin er i hinum ýmsu þjóð-
þingum, þegar við ihugum hvilikur
munur er á þeim innbyrðis og hve starfs-
árangur margra þeirra er takmarkaður,
verður maður að vera i meira lagi bjart-
sýnn eigi að lita með tilhlökkun til
Evrópuþings, sem myndað verður af
hópum þingmanna, er verða fjarlægari
hver öðrum en raun er á i þjóðþingunum
sjálfum nú til dags. 1 slikum tilfellum
gætu meirihluta-ákvarðanir þingsins haft
mjög afdrifarikar afleiðingar (katastro-
fale)”. Þrátt fyrir þetta telja þeir Ole
Espersen og Ivar Nörgaard illgerlegt
fyrir Dani að snúast gegn þvi, að teknar
verði upp beinar kosningar til Evrópu-
þingsins, ekki einu sinni beita þvi
neitunarvaldi þar i mót, sem Danir hafa.
Spurningin sé aðeins um að draga þær
nokkuð á langinn. Báðir segjast þeir hafa
gert sér vonir um að Bretar myndu verða
sama sinnis, en nú sé svo að sjá, sem þeir
verði það ekki. Virðist brezku jafnaðar-
mepnirnir' á núverandi Evrópuþingi
þeirrar skoðunar, að það sé lýðræðis-
legast að beinar kosningar fari fram sem
fyrst. Knud Damgaard segir i grein
sinni, að verði ’ Evrópuþing kosið i
almennum kosningum sé i rauninni búið
að koma sambandsriki Vestur-Evrópu á
laggirnar, að bandariskri og sovézkri
fyrirmynd. Hann er þvi andvigur og telur
að lauslegt rikjasamband V-Evrópu
myndi henta betur gagnvart ýmsum póli-
tiskum og efnahagslegum viðfangsefnum
á heimsmælikvarða. — Þess má til fróð-
leiks geta, að ráðgert er nú, að 355 menn
sitji þingið, þar af 17 Danir.
Hér er að sjálfsögðu mikið mái á
ferðinni, sem hafa mun ófyrirsjáanleg
áhrif á þróun allra mála i Evrópu á
komandi timum, verði það að veruleika.
Það er þvi meir en timabært fyrir okkur
Islendinga að huga að þvi, hver okkar
staða verður i þessari nýju stjórnmála-
mynd Evrópu, fari sem horfir. Þótt við
séum ekki beinir aðilar að EBE nú og
verðum ef til vill ekki á næsta áratug,
væri fásinna að ætla, að ákvarðanir
valdamikils Evrópuþings myndu ekki
geta haft mikil áhrif á lif og starf islenzku
þjóðarinnar. Ef til vill komum við til með
að standa frammi fyrir þvi, hvort við
viljum eiga aðild að þinginu (og geta haft
einhver áhrif þar i tilteknum málum (t.d.
fiskveiðimálum), með likum hætti og nú
er á Allsherjarþingi S.Þ.) eða vera með
öllu utan þess og vilja ekkert hafa með
það að gera (sem einangrunarsinnarniT i
Alþýðubandalaginu munu áreiðanlega
berjastfyrir), en þurfa óhjákvæmilega að
sætta okkur við að ákvarðanir þess og
samþykktir móti i einhverjum mæli lif
okkar og störf. Smjörþefinn af siðari kost-
inum, þegar illa tekst til, höfum við
reyndar fengið nú um þangt skeið. Er þá
átt við þá háu tolla á islenzkan fisk’, sem
lagður hefur verið á i EBE-löndunum. Er
hann sannarlega ekki fýsilegur.
Eins og sagði i upphafi þessara orða er
hér úrslitamál á ferð, sem mun að lik-
indum valda verulegri breytingu á lifi og
starfi vestur-evrópuþjóðanna á komandi
árum og áratugum. Við íslendingar
getum að sjálfsögðu ekki staðið utan við
þessa þróun, hvort okkur likar betur eða
ver. Þvi hljótum viðað fylgjast gaumgæfi-
lega með henni og ihuga hver okkar
afstaða skuli vera, þegar þar að kemur.
I HREINSKILNI SAGT
„Þaö fæddist lítil mús!"
Sjálfsagt hafa þeir ekki verið
margir, sem bundu miklar vonir
við sendiför forsætisráðherra til
Bretlands á dögunum. Menn
svona ypptu öxlum, þegar bezt
lét, en fannst að ekki væri sérstök
ástæða til að hafa af honum te-
drykkjuna. Hitt liggur auðvitað í
hlutarins eðli, að það var f yrst og
fremst Breta, að koma hingað til
viðtals, þar sem það eru þeir,
sem eru að betla um okkar lifs-
björg. Nóg um það. Nú hefur
skýlunni, sem yfir viðræðunum
lá, verið iyft af, og nú geta menn
farið að hugleiða, ef þeim þykir
það þess vert, hvað hafi valdið
þessari óskaplegu leynd yfir þvi,
sem lítið eða ekkert var!
Ungir Framsóknarmenn hafa getiö sér
þess til, að léleg málakunnátta forsætis-
ráðherra eigi hér aöalsökina. Eflaust geta
þeir úr flokki talað, miöað við sina
kunnáttu. En varla verður það þó talið
haldbær skýring. Hitt er likara, að töfin
hafi ekki siður orsakazt af þvi, að nokkuö
örðugt hafi reynzt að bræða saman
sjónarmiðin, til þessaðopinbera ekki, eða
máske moka ekki snjóhulunni af jarð-
sprungunni milli stjórnarflokkanna.
Þetta stóð reyndar til hálfs upp úr utan-
rikisráðherra, þótt ekki væri sagt berum
orðum.
En sé vikið að árangri sendifararinnar,
er bezt að segja það umbúðalaust, að
hann var þó skárri en vænta mátti. Þar er
átt við að lslendingar fengu að sjá undir
ábreiðuhornið hjá Bretum, og geta nú i
krafti þeirrar vitneskju metið sina stöðu
afdráttarlausar. Yfirlýsing brezku
stjórnarinnar um, að strandriki eigi að
hafa óskoraða yfirsókn um, hvað veiða
megi á miðum þess, mætti vera nokkurs
virði. Skilgreining þeirra á slikri yfirsókn
stangast raunar illilega við hið fyrra. En
varla verður framhjá þvi horft, að hér
gefst íslendingum ágætur kostur á áróðri
fyrir þvi, sem einlægt hefur fyrir okkur
vakað, að við getum helgað okkur einka-
rétt á fiskimiðunum, meðan við erum i
öllum færum að taka allan afla, sem fisk-
stofnarnir leyfa.
öllum má vera ljóst, og Bretum er það
eflaust lika, að skilyrðislaus réttur
strandrikis til ákvarðana um veiöi og for-
gangsréttur þess til aflans, getur ekki
farið saman við veiðiheimildir til
annarra, nema eftir linum, sem strand-
rikið leggur. Ef þessi viðurkenning liggur
fyrir svört á hvitu, er hægara um vik.
Hitt kemur engum á óvart, þótt Bretar
reyni að fara i kringum þá yfirlýsingu
með ismeygilegum samningatilraunum.
Grundvelli þeirra hefur nú verið hafnað,
og um það eru allir sammála. Samhliða
þessu hefur svo rikisstjórnin valið þann
kost, að bjóða upp á frekari samninga-
viðræður til skamms tima. Þetta boð hafa
Bretar þekkzt, og tóku sér reyndar engan
frest til að ihuga málið. Við skulum nú
gera ráð fyrir, að samningamenn þeirra
heimsæki okkur i þetta sinn. Vissulega
fylgir alvarlegur böggull þessu
skammrifi, hin tviþætta hótun þeirra um,
að ef togarar þeirra fái ekki að veiða
„áreitnislaust” innan fiskveiðilög-
sögunnar meðan á samningum kynni að
standa, muni herskipin verða send inn á
miðin aftur, og að þeir muni þá taka
miklu meiri afla með valdi, en þaö sem
þeir, af gæzku sinni, bjóöast til að semja
um!
Erfitt er að hugsa sér, að sjálfstæð þjóð
beygi sig undir annað eins. Við höfum
Þrátef li ?
bitra reynslu af þvi að semja eða sam-
þykkja eitt eða annað undir byssukjöftum
og hótunum um beitingu vopna. Af þvi
leiðir beint, að stjórnvöld geta ekki, hvað
sem vilja þeirra liður, annað en gert
Bretum ljóst, að þessar aðfarir séu ekki
leiðin til neinna samninga, hversu
skammvinnir sem þeir ættu að vera. Við
skulum bara gera okkur ljóst, að Bretum
er æði óhægt um vik, að hóta okkur eða
beita vopnavaldi, vegna málefnis, sem
þeir eru að beita sér fyrir i EBE, að nái
fram að ganga. Þennan tviskinnung i
afstöðu þeirra og aðstöðu, eigum við að
notfæra okkur hlifðarlaust.
Það er harla óliklegt, að hótanir unt
aðra innrás herskipa inn i islenzka fisk-
veiðilögsögu. sé annað en mannalæti, sem
henta þykir aö hafa uppi þar heima. Slikt
er þeim ekki ofgott, meðan við látum þau
mannalæti sem vind um eyru þjóta og
höldum okkar einurð. 1 annan stað er vart
unnt að búast við þeirri reginheimsku
þeirra, að koma hingað til viðræðna með
sama hugarfari um „rétt” sinn og hingað
til hefur birzt. t þessari skák er nú að
koma upp þráteflisstaða þar sem við
erum sannarlega ekki i meira timahraki
en Bretar.
Föstudagur 6. febrúar 1976.
Alþýðublaðið