Alþýðublaðið - 16.06.1976, Page 8

8 Qgj YMSUM ATTUM
Miðvikudagur 16. júní 1976 MaSM1*
3 laxveiðiár á Rvíkursvæð-
inu” - Tilraunafjós á
Möðruvöllum - Lungna-
krabbi eykst meðal kvenna
3 laxveiðiár á Reykja-
vikursvæðinu.
Þrjár ágætar laxveiðiár eru á
Reykjavikursvæðinu. Þetta eru
Elliðaár, Olfarsá (Korpa) og
Leirvogsá. - Þessar ár eru gerðar
aö umræðuefni i fróðlegri grein i
siðasta blaði Nýrra þjóðmála.
Þar segir meðal annars, að
áhugamenn um verndun Elliða-
ánna hafi oft lýst áhyggjum sin-
um á liðnum árum vegna starf-
semi, sem komið hafi verið á fót
nærri eöa á bökkum ánna, sem
þeir hafi talið að gæti valdiö tjóni
og hvatt til aðgæzlu. Varöstaða
þessara afla sé enn i fullum gangi
og verði áreiðanlega i framtið-
inni.
Smábátahöfn.
Siðan segir: „Staðsetning
smábátahafnar við ósa Elliða-
ánna er furðuleg ákvörðun meö
tilliti til þess að það er stefna
borgaryfirvalda að viðhalda og
vernda Elliöárlaxinn. Um þessa
höfn eru skiptar skoðanir, en til
hvers að taka áhættu, þegar ýms-
ir aðrir staðir koma til greina
fyrir slika starfsemi?”.
Hneykslið i Hveragerði.
Höfundur greinarinnar i Nýjum
Þjóðmálum gerir siðan aö um-
talsefni þá hættu, sem steðjar að
fyrrnefndum þremur laxveiöiám.
Hann segir: „Vist verður vandi á
höndum i framtiöinni vegna
verndunar fyrrnefndra laxveiði-
áa, þegar byggð eykst og þéttist á
svæðinu.
Hvað um skolpfrárennsli
hinnar ört vaxandi byggðar i
Mosfellssveit i . framtiðinni?
Reynslan ur Hveragerði hlýtur að
valda ótta. Þar fer skolpið allt
beint i Varmá og er hún þvi notuð
sem skolpleiösla. Auk þess veldur
hitamengun af völdum varma-
orkuframkvæmda og vaxandi
notkun heita vatnsins þar tjóni á
fiskistofni Varmár.
Vonandi tekst að bægja
mengunarhættunni frá og halda
þessum skemmtilegu ám
óspilltum til hollustu og ánægju-
auka fyrir borgarbúa i framtið-
inni. Talað hefur verið um opin
svæði i borgum sem lungu borg-
anna og mætti þvi segja, að árnar
með iðandi lifi séu einskonar
blóðstraumur, en tryggja verður
að hringrás hans haldist, ella er
hætta á ferðum, eins og allir
vita”.
TiIraunafjós á Möðru-
völlum.
tslendingur á Akureyri skýrir
frá þvi, að i sfðustu viku hafi verið
tekin fyrsta skóflustunga aö nýju
tilraunafjósi á tilraunastöðinni
að Mööruvöllum i Hörgárdal.
Halldór E. Sigurðsson, land-
búnaðarráðherra, tók fyrstu
skóflustunguna.
Ætlunin er, að i tilraunafjósinu
verði rúm fyrir 47 kýr og 80 geld-
neyti og góð aðstaða til rannsókna
og tilrauna á fóðri og blöndun
þess.
9 milljón króna
f járveiting
Að sögn Björns Pálssonar,
ráðsmanns á tilraunastöðinni,
hefur fengizt 9 miiijón króna
fjárveiting til verksins á þessu
ári, en á þessu stigi málsins er
erfitt að segja hvenaér f jósið verð-
ur fullsmiðað.
Björn sagði, að hér væri um að
ræða fyrsta fjósið hérlendis, sem
yrði með viðunandi aðstöðu til
fóðurrannsókna og jafnframt
væri þetta fyrsta nýbygginging,
sem reist yrði á vegum tilrauna-
stöðvarinnar eftir að hún flutti að
Möðruvöllum”.
Lungnakrabbi eykst meðal
kvenna.
1 sænska blaðinu Dagens
Nyheter var nýlega skýrt frá
ráðstefnu, sem haldin var i New
York, þar sem sérfræðingar i
lungnakrabba báru saman bækur
sinar. Forstöðumaður sænska
krabbameinsfélagsins skýrði þar
frá þvi, að lungnakrabbi hefði
aukizt verulega hjá konum á
undanförnum árum.
Hann sagði, aö yfirleitt hefði
verið talað um lungnakrabba sem
karlmannasjúkdóm, en nú fjölg-
aði mjög konum, sem fengju
þennan sjúkdóm. Astæðan fyrir
þessu er talin sú, aö fleiri og fleiri
ungar stúlkur byrja að reykja. Þá
er talið, að sá hópur sænskra
kvenna, sem fær lungnakrabba,
muni fjórfaldast fram til ársins
1990, og er þá átt við Sviþjóð.
Nú deyja árlega um 350 sænsk-
ar konur úr lungnakrabba. Ef
reykingavenjur kvenna ekki
breytast mun þessi tala fjórfald-
ast fyrir árið 1990. - Til saman-
burðar má geta þess, að nú deyja
árlega 1300 sænskir karlmenn úr
lungnakrabbameini. Arið 1990 er
áætlað að þessi tala verði komin
upp i 2650.
skóflustungu.
E. Sigurðsson tekur fyrstu
Halldór
Barnið er <
en ekki
EFTIR GUÐRUNU ERLEND
FYRSTI HLUTI
'

. * *

Hugtakið barnaréttindi er i
örri þróun og margbreytilegt.
Það spannar yfir marga þætti,
allt frá djúphugsuðum
sjálfræðilegum hugtökum til
einfaldra daglegra þarfa barna
svo og til lagalegra réttinda
þeirra. Þetta er hugtak, sem
allar þjóðir ættu að hafa áhuga
á, en þó eru mismunandi
skoðanir á þvi i heiminum.
Réttur til sálarlegs öryggis, til
menntunar, til skynsamlegra
forræðisúrskurða og um-
gengnisréttarj sýnir á hvaöa
þróunarstigiríkier. Þaðer hægt
að tala um þessiréttindi f hinum
vestræna heimi, þvi að þar nýt-
ur bæði þekkingar og úrræða,
sem gera slik réttindi möguleg.
En það væri fráleitt að tala um
sum þessara réttinda i van-
þróuðum löndum, þar sem aðal-
vandamálið er oft á tiðum að
halda lifinu f börnunum.
Af minnihlutahópum þjóð-
félagsins hefur það tekið börnin
lengstan tima að fá viðurkennd
réttindi sin. Börnin eru minni-
hlutahópur, ekki að þvi er fjölda
snertir heldur vegna þess að
þau eru minni máttar i augum
laganna. Þau hafa ekkert vald
til að láta til sin heyra, og það er
aðeins vegna góðvildar manna,
sem takauppmálstaöþeirra, að
tekið er tillit til þeirra. Viðhorf
þjóðfélagsins hefur verið að
leysa öll lögfræðileg vandamál
barna íyrir þau. Spurt er hvað
börnunum sé fyrir beztu, án
þess að nokkurt tillit sé tekið til
þeirrar staðreyndar, að barnið
gæti átt viss réttindi, sem það
gæti notað i eigin þágu.
Mig langar að koma hér með
dæmi: Maður er tekinn af
heimili sinu gegn vilja sinum og
látinn á annað heimili, þar sem
hann ekki vill vera. Maður er
tekinn og látinn áhæli gegn vilja
sinum og haldið þar i 2 ár. 1
hvorugu þessara dæma fékk
maðurinn að tala máli sinu eða
hafa lögfræðing sér til aðstoðar,
og ekki voru það’ dómstólar,
sem með málin fóru, heldur
stjórnskipaðar nefndir, sem
töldu þessar ráðstafanir gerðar
með hagsmuni mannsins i huga.
Ég er hrædd um að þessi dæmi
yröu útbásúnuð i fjölmiðlum
sem ólögmæt frelsisskerðing,
sem bryti i bága við stjórnar-
skrána, og talið yrði að við
byggjum ekki i réttarþjóðfélagi,
þar sem svona lagað væri látið
viðgangast. Þó er þetta látið
viðgangastalltikringum okkur,
og enginn hreyfir hönd né fót.
Börn eru tekin af heimilum sin-
i, annaðhvort vegna ágalla i
fari bamsins sjálfs eða forel
anna og þeim komið fyrir á u]
eldisstofnun eða i fóstur, án þi
að nokkur tali máli barns
sjálfs.
Með þvi að viðurkenna bar
sem persónu, en ekki einkae
foreldranna, viðurkennum
réttindi barnsins, bí
mannúðarleg og lagalejg.
vissum aldri og undir vissi
kringumstæðum getur bar
ekki hugsað um sig sjálft, e
verndað sig, ekki talað s
máli eða tekið ákvarðanir, s
eru þvi fyrir beztu. Foreldr
um er ætlað aö annast þes:
þarfir barnsins, og er ]
skylda, sem talin hefur ve
hvila á fjölskyldunni. Ef til
ætti i staðinn fyrir foreldrax
að tala frekar um foreld
skyldur og leggja með
áherzlu á félagslega sky
þeirra.
Við verðum að gera ráö f>
þvi, að sérhvert barn kom'i
um við. Þetta þýðir ekki það
taka eigi léttilega á foreld
rétti, eins og hann er skilin
dag. Það þýðir þaö, aftur
móti, að sérhvert barn á réti
að foreldrarnir standi viö ski
bindingar sinar gagnvart ]
Réttur foreldra <
kenningin um all
herjarforsjón rikisir
í dag er viss félagslegur áh
á því að viðhalda fjölskyldu:
sem þjóðfélagsstofnun, áhug
þvi að vernda þá, sem eru mi:
máttar, að tryggja sérhverji
einstaklingi gott llf og ala i
vel hæfa borgara fyrir framl
ina.
Krafa foreldris til forræ
yfir barni sinu og til að rí
uppeldi þess,takmarkast þvi
miklu leyti við þessa þjóðféla
legu hagsmuni.
Þvi hefur réttilega verið h£
iö fram aö gott foreldri vi
hvað börnum þess væri fy
beztu. En þegar sannað þyl
að foreldrarnir séu óhæfir til
annastbömin, hefurrikið koi
i stað foreldranna og tekið
hlutverki þeirra. Réttarki
fyrir börn hefur verið gru
vallað á þessari kenningu.
Til forna var rikið hikandi
að skipta sér að f jölskyldulifi
miðöldum mótuðust skoða
manna um afskipti rikisins
málefnum fjölskyldunnar
kenningunni um allsherjari
sjón rfkisins fparens patria
Kenningin um parens patr
kom upphaflega fram I E