Alþýðublaðið - 10.08.1976, Page 8

8 OR YMSUM ATTUM
Þriðjudagur 10. ágúst 1976
alþýöu-
blaðiö
alþýöu-
blaölö
Þriðjudagur 10. ágúst 1976
VETTVANGUR 9
*
Það verður að
beina athygl-
inni að þróun-
arríkjunum —
Vaxandi starf á
Kj arvalss töðum
Alþjóða vinnumála-
stofnununni ILO sem er
ein af undirstofnunum
Sameinuðu þjóðanna
hafði forgöngu um ráð-
stefnuhald, sem nýlega
fór fram i Genf i Sviss.
Til þessarar ráðstefnu
komu fulltrúaí rikis-
stjórna og fulltrúar
vinnumarkaðarins i 128
rikjum.
Ræddu þeir leiðir til þess aB út-
vega þeim 20 milljónum manna
sem eru atvinnulausir i iBnvæddu
löndunum, sem svo eru jafnan
nefnd, auk þess var rætt hvaB
unnt væri aB gera til útrýmingar
fátækt i þróunarlöndum, en hún
er óhjákvæmilegur fylgifiskur at-
vinnuleysisins. I þróunarlöndun-
um eru drættir þessarar myndar
e.t.v. skýrari en nokkurs staðár
annars staðar og þvi er auðveld-
ara aB ráðast beint aB rótum
meinsins þar sem það kemur
fram i gleggstri mynd sinni.
Merkileg skýrsla
Fýrir ráðstefnuna var lögB
skýrsla sem starfsliB ILO hafBi
unnið. Það sem vakti mesta at-
hygli i skýrslu þessari er aB i
henni er lagt til aB stefria i efna-
hags- og þróunarmálum verði
tekin til rækilegra endurskoBunar
og verði breytt i verulegum
greinum út af þeirri stefnu, sem
haldið hefur veriB til af öllum
þjóBum,sem náB hafa ákveönu
stigi velmegunar og verktækni.
Hingaö til hefur megin áherzlan
veriö lögð á aukinn hagvöxt, það
er aö segja að verg þjóöarfram-
leiðsla aukizt ár frá ári. Til þess
aö ná þessu marki hefur VeriB
reynt aB koma framleiðslunni i
flestum greinum þannig fyrir að
hún taki til sin minna vinnuafl
miðað við hverja framleidda ein-
ingu.
Þannig hefur tilkostnaður á
hverja framleiBslueiningu
minnkað og meiri gróöi fengizt
fyrir sama tilkostnað.
I þessu sambandi hefur megin-
áherzlan veriö lögB á þróun tækni
til þess aB freista þess aB leysa
mannshöndina af hólmi, og auk
þess hafur athygiin beinzt að fjár-
magnsfrekum framleiðslugrein-
um sem gefa mikið af sér en veita
fáum atvinnu.
Gjörbyltingar er, þörf
Þessi þróun hefur meðal
margra annarra óæskilegra
aukaverkana leitt af sér atvinnu-
leysi I iBnvæddu rikjunum. ^
Það er þvi ljóst að ef ekki á að
haldafram, sem horfir, þá verður
að breyta gersamlega um i þessu
tilliti og leggja meiri áherzlu á
framleiðslu vörur og framleiðslu-
aðferðir, sem gefa fleira fólki at-
vinnu, enda þótt það kunni að
hafa i för með sér að eitthvað
hægist á hagvextinum.
Þetta mun m.a. hafa i för með
sér að meiri áherzla verður lögö á
hefðbundnar atvinnugreinar eins
og handverk og landbúnað.
Sameiginlegu átaki þjóðanna
verður að beina þangaðsem þörf-
in er brýnust, en það er einmitt i
þróunarlöndunum.
Til þess að þetta verði fram-
kvæmanlegt verður að eiga sér
stað alger bylting frá þvi sem nú
er á tekju- og eigna-skiptingu i
velflestum þessara landa.
Hagsmunir hinna fátæku
verða að ráða ferðinni i vaxandi
mæli.
Verði ekki farið að þessum ráð-
um sem nefnd hafa verið um
tekju- og eignaskiptinguna auk
umbóta I skattamálum þá þarf
hagvöxturinn að verða 9-12% á
ári, ef takast á að vinna bug á fá-
tæktinni og atvinnuleysinu. Það
sér hver maður sem einhverjar
hugmyndirhefurgert sérum þró-
un þjóðarframleiðslu að þetta
mark er óraunhæft og með öllu
útilokað nema við einstök skil-
yrði.
Sérfræðingar ILO hafa aftur á
móti bent á að með skynsamlegri
stefnu megi ná 6-8% hagvexti á
ári, en forsenda þess er góður
vilji rikisstjórna þróunarland-
anna auk þess að alþjóðleg sam-
vinna takist um lausn vandans.
Sýning á
Kjarvalsstöðum
Frá þvi að Kjarvalsstaðir tóku
til starfa undir nýju listráöi hefur
starfsemi hússins vaxið hröðum
skrefum með hverjum mánuði,
sem liðið hefur. Húsið er óðum að
verða sú miöstöð menningar og
lista sem til var stofnað þegar
ráðizt var i byggingu þess, þrátt
fyrir að áhrifaöfl hafi reynt að
gera sitt til þess að lágkúran ein
riði þar húsum.
Með nýjum framkvæmdastjóra
hefúr starfsemin orðið blómlegri
svo með réttu má kenna húsið við
meistarann. Frá marzbyrjun til
september loka munu hafa verið
alls 16 sýningar I húsinu, auk fjöl-
margar hljómleika og viðburða af
öðru tagi.
Húsið er sem sagt nú farið að
þjóna tilgangi slnum.
— EB.

mM
ANNAR HLUTI
BERKLAVEIKIN A ISLANDI
Stórmerk yfirlitsgrein dr. Sigurðar Sigurðssonar, fyrrum landlæknis, um sjúkdóminn
Sigurður Sigurðsson, dr. med., fyrrum land-
læknir, hefur ritað mjög itarlega grein um
berklaveiki á íslandi. Greinin hefur verið birt i
sérprentun með Læknablaðinu. — Höfundurinn
hefur góðfúslega leyft Alþýðublaðinu að birta
hluta úr greininni. Fyrsti hlutinn birtist á laugar-
daginn og var upphaf sögulegs yfirlits. Hér lýkur
„Sögulegu yfirliti” og kaflinn „Berklavarnar-
starfsemin skipulögð. — Virkari varnaraðgerðir
teknar upp.”

Til þess að geta sem ná-
kvæmast metið rétt tiðni, út-
breiðsluog gang sjúkdómsins i
ákveðnum héruðum landsins
eða þvi öllu eru eftirfarandi
gögn talin vera nauðsynleg.
1. Nákvæm skráning allra
þekktra sjúklinga með virka
berklaveiki. Þetta er mikill,
en þó engan veginn öruggur
mælikvarði á tiðni og út-
breiðslu sjúkdómsins.
2. Dánarvottorð gefa til kynna
fjölda dauðsfalla úr ákveðn-
um sjúkdómum. Fjöldi
dauðsfallanna gefur eigi
aðeins uppiýsingar um út-
breiðslu sjúkdómsins, heldur
er hann ásamt sjúklingaf jöld-
anum einnig mælikvarði á,
hver gangur sjúkdómsins er,
góðkynja eða illkynja, og um
árangur meðferðar hans.
3. Mjög mikilsvert er, að lik-
skurður fari fram á sem flest-
um látnum. Rannsóknir við
likskurð gefa öruggasta vit-
neskju um berklasmitun,
berklasýkingu og berkla-
dauða og eru þvi nauðsyn-
legar, til þess að sem gleggst
mynd fáist um útbreiðslu og
gang sjúkdómsins.
4. Viötæk berklapróf segja til
um berklasmitunartiðni á
ákveðnu svæöi og i ákveðnum
aldursflokkum. Til þess að
rannsókn þessi gefi sem
nákvæmasta og örugga vit-
neskju, verður hún að fara
fram' með æfðu starfsliði,
völdu efni (tuberkulini) og
■ samkvæmt ákveönum reglum
um skammt og hvernig dæma
beri árangurinn. Akjósanlegt
er, að röntgenrannsókn fari
ætið fram i kjölfar fjölda-
berklaprófa, einkum á þeim,
er jákvæðir reynast eða eru
ekki berklaprófaðir. Séu
berklapróf endurtekin árlega
eða oftar i sömu aldurs-
flokkum, (t.d. á börnum á
skólaaldri eða ungu fólki I
unglingaskólum) má fá vit-
neskju um árlega smitunar-
tiðni. Slik smitunartiðni
hlýtur að standa i beinu hlut
falli við fjölda smitandi ein
staklinga, sem dveljast á um
ræddu svæði og eru upp-
spretta sn itunarinnar. Má
á þennanhátt með leit hafa
upp á hinum smitandi sjúk-
lingum.
Arið 1910, þegar fyrsta heilsu-
hælið tók hér til starfa, var
aðeins eitt hinna fjögurra
greindu atriða fyrir hendi I
landinu. Það var skrásetningar-
skylda lækna á berklasjúku
fólki. Hin þrjú atriðin komu
siðar, lög um dánarskýrslur,
þegar á næsta ári, árið 1911, en
krufningar og berklapróf eigi að
ráði fyrr en um og eftir 1930. Er
það um likt leyti og farið er að
notfæra sér berklapróf á svip-
aðan hátt i nágrannalöndum
okkar. Hér eru það einstaka
héraðslæknar, sem byrja
berklaprófin og þá einkum á
skólabörnum. Sumir ganga þó
lengra og framkvæma
viötækari berklapróf I héruðum
sinum til að afla upplýsinga um
útbreiðslu smitunarinnar i
viðkomandi héraði. Það eru þvi
aðeins siðustu fjórir áratug-
irnir, sem heimila fræðilegar
ályktanir um útbreiðslu og gang
þessa sjúkdóms I landinu sam-
kvæmt öllum fjórum fyrrnefnd-
um atriðum. Tvö þau fyrstu,
skylduskrásetningin og aánar-
vottorðin, gefa að visu sæmilega
góðar upplýsingar um tiðni og
gang sjúkdómsins I 'andinu og
annað þessara atriða nær nútii
síðustú 60ára (dánarvottorð), en
hitt (skylduskrásetningin) til
um það bil 70 ára.
Upplýsingar þær, sem með
aðstoð fyrrnefndra gagna feng-
ust um gang sjúkdómsins á ára-
bilinu 1911-20, báru með sér, að
sjúkdómurinn færðist stöðugt i
aukana i landinu. Skráðum
samþykki þingsins þetta sama
ár, þó með nokkrum breyt-
ingum.
Berklavarnalögin frá 1921
marka á margan hátt timamót i
berklavörnum landsins. I þeim
voru settar nýjar reglur um
skrásetningu berklasjúklinga
og miklu meiri áhersla lögð á
berklarannsóknir og berkla-
varnirenáðurhafði tiðkast (t.d.
rannsókn á nemendum i skólum
og bann sett á starfsemi smit-
andi berklasjúklinga i ýmsum
greinum, s.s. kennara, ljós-
mæðra og fleira). An efa munu
þó þau ákvæði laganna, sem
tryggðu að mestu efnalitlum
berklasjúklingum ókeypis
sjúkrahúss- eða hælisvist á
kostnað hins opinbera (rikis og
bæja- eða sveitafélaga) hafa
verið áhrifarikust. Hafa þessi
ákvæði laganna haldist æ siðan
og þó i enn rikari mæli eftir að
rikisframfærsla sjúkra manna
og örkumla var tekin i lög 1936
ogsiðar, er sú breyting var gerð
á þeim lögum árið 1943, að full
sjúkratryggingagreiðsla náðist
með aðstoð framfærslulaga.
Full réttindi til sjúkratrygg-
ingagreiðsla .náðist með aðstoð
framfærslulaga. Full réttindi til
sjúkratrygginga berklaveikra
náðust loks með breytingu á
Almannatryggingalögunum
1967, og tóku þau gildi 1. janúar
1969.
Samkvæmt berklavarna-
Tafla yfir fjölda látinna úr berklum á tslandi, 1911-1970, miðað er við 100 þúsund ibúa.
1910
1920
1930
1940 1950 1960 1970
Tafla sú sem hér er birt um berkladauðann á islandi er unnin úr mannfjöldaskýrslum Hagstofu tsiands
(1911-1970). Heiidarberkladauðinn smáeykst frá árinu 1911, uns hann með nokkurra ára sveiflum nær
hámarki árið 1925 og er það ár 217 miðað við 100.000 Ibúa.
Sveiflur á heildarfjölda þeirra sem létust úr berklum falla saman við sveiflur sem urðu á heildar-
manndauðanum á landinu og orsökuðust af farsóttum sem hrjáðu landsmenn, enda er eðlilegt að
berklasjúklingar séu viðkvæmir og látist frekar úr farsóttum en aðrir.
Helztar þessara farsótta voru: kighósti og lungnabólgufaraldur árin 1914 og 1915, spánska veikin árið
1918: influenza og mænusótt árið 1924 og kighóstiárið 1927. Arin 1937 og 1941 má sjá á linuritinu greinileg
merki um farsóttir, enda gekk inílúen zufaraidur bæði þessi ár.
Sem fyrr segir nær berkladauðinn hámarki árið 1925, en þá dóu 217 manns af hverjum hundrað
þúsundum. Berkladauðinn helzt stöðugur næstu sjö árin en árið 1933 fellur hann skyndilega niður i 154 af
hverjum hundrað þúsundum, og heldur siðan áfram að lækka og árið 1950 er hann kominn niður i 20 af
hverjum þúsundum. A þessu tuttugu ára timabili hefur þvi berkladauðinn lækkað um 90% og er það
hraðari lækkun en skráð hefur verið I öðrum löndum.
hún þá rikisstyrk og nýjar
stöðvar voru þá settar á stofn á
næstu árum.
Þá var eftir setningu berkla-
varnalaganna 1921 unnið að þvi
að fjölga sjúkrarúmum fyrir
Björgunarskipið Sæbjörg I berklaleitarferö á Norður- og Norðausturlandi i mai og júni árið 1939.
sjúklingum og dauðsföllum af
völdum berklaveiki fjölgaði
stöðugt. Arið 1920 var fjöldi
dauðsfalla talinn vera 196 miðað
viðlOO þúsund ibúa, og 3,9 sjúk-
lingar, miðað við 1000 ibúa, voru
taldir nýskráðir það ár, en alls
voru þá i árslok 7,1 af 1000
landsmönnum taldir með virka
berklaveiki. Rikið hafði tekið að
sér að sjá um rekstur Vifils-
staðaheilsuhælis, en ennþá urðu ‘
bæði sjúklingarnir sjálfir og
sveitar- eða bæjarfélög þeirra
að bera mikil gjöld af leguL
kostnaði þeirra þar. Oll lækna-
stéttin svo og yfirvöld landsins
sáu, að eigi yrði hjá þvi komist
að taka upp virkari aðgerðir
gegn sjúkdómnum en hingað til
höfðu verið gerðar.
Árið 1919 var þess vegna sam-
þykkt á Alþingi að skipa nefnd
þriggja lækna, svonefnda
berklaveikisnefnd, til þess að
gera tillögurum, á hvern hátt
mætti best verjast veikinni og
vinna bug á henni. Skílaði
nefndin áliti sinu snemma á
árinu 1921 og var frumvarp
hennar til laga, um varnir gegn
berklaveiki, lagt fyrir Alþingi
þá þegar. Náöi frumvarpið
lögunum 1921 voru berklavarn-
irnar aðallega fólgnar i þvi að
einangra smitandi berklasjúk-
linga og sjá þeim fyrir lækn-
ingu.
Sum ákvæði berklavarna-
frumvarpsins frá 1921 náðu þvi
miður eigi fram að ganga, svo
sem um stofnun hrákarann-
sóknastöðva, sjúkrahúsdeilda -
fyrir berklaveika, skyldutrygg-
ingar gegn berklaveiki, bygg-
inga bústaða fyrir berklaveika
og aukna fræðslu um sjúk-
dóminn. Mun óhætt aðfullyrða,
að berklaveikin hefði aldrei
gripið svo mjög um sig sem
raun varð á, ef allar tillögur
nefndarinnar hefðu náð fram að
ganga þegar i stað.
Tveimur árum áður en
berklavarnalögin voru sett eða
árið 1919hafði Hjúkrunarfélagiö
Likn 1 Reykjavik komið á fót
berklavarnastöð þar. Var verk-
efni þessarar stofnunar að hafa
eftirlit með berklaveikum
heimilum og sjúklingum, sem
voru útskrifaðir af berkla-
hælum. Stofnun þessi vann gott
starf, en skorti i byrjun bæði
tæki og aðstöðu. Var starfsemi
hennar aukin 1936, enda hlaut
berklaveika bæði á heilsuhælinu
og I sjúkrahúsum landsins.
Jafnframt var á næstu 10 árum
komið upp tveimur nýjum
berklahælum, Kristnesi 1927 og
Reykjahæli i ölfusi 1931, en
nokkru áður hafði Kvenfélagið
Hringurinn komið á fót
hressingarhæli i Kópavogi 1926,
sem eingöngu vistaði berkla-
veika sjúklinga.
Allar þessar aðgerðir kröfðust
mikilla útgjalda af hálfu hins
opinbera. Árið 1928 og 1932 var
t.d. talið, að útgjöld vegna
berklavarna rikisins hefðu
numið 7,5% af rikisútgjöldum.
En þrátt fyrir hið mikla fé, sem
var varið til berklavarna, óx
fjöldi berklasjúklinga stöðugt,
og um það bil fimmti hver
landsmaður, sem lést á þessum
árum, varð berklaveikinni að
bráð. Allt fimm ára timabilið
1926-30hé)st berkladauðinn mjög
hár og tók ekki að lækka fyrr en
eftir 1930 og þá hægt fyrst i stað.
A hinn bóginn fjölgaði skráðum
sjúklingum áfram. Arið 1933 var
þannig fjöldi nýskráðra sjúk-
linga mestur og taldist þá 9.8
miðað viö 1000 ibúa. Hinn 31.
des. 1935 voru skráðir 15,8 af
þúsundi með virka berklaveiki,
þ.e. 1,6% af ibúum landsins
(allar tegundir sjúkdómsins).
Þess ber þó að geta, að
skráningarreglur voru þá eigi
fastmótaðar. Þá var og talið,
að sjúkrarúmaf jöldi fyrir
berklasjúklinga á heilsuhælum
og á sjúkrahúsum væri 420 rúm,
eða 3,6 miðað við 1000 lands-
menn.
Berklavarnastarf-
semin skipulögð —
virkari varnaraðgerðir
teknar upp
Árið 1935 ákvað Alþingi sam-
kvæmt tillögu landlæknis að
ráða sérstakan lækni, berkla-
ylirlækni rikisins, er skyldi
annast framkvæmd berkla-
varnanna i landinu. Fram til
þessa höfðu berklavarnirnar
nálega eingöngu miðast við það
að einangra smitandi berkla-
sjúklinga á sjúkrahúsum eða
hælum og veita þeim þar þá
lækningu, er föng voru á. I
Læknafélagi tslands hafði þvi
lyrir löngu veriðhreyft að senda
lækna út i berklasmituð og sýkt
héruð landsins til þess að fram-
kvæma þar berklapróf á
heimilisfólki og aðrar frekari
rannsóknir. Þá hafði og tillaga
komið fram um að ráða til þess
sérstakan lækni, sem stjórnaði
og hefði eftirlit með berkla-
vörnum rikisins. Var nú tekið að
endurskipuleggja berklavarn-
irnar og koma þeim i annað og
árangursrikara horf.
Um og upp úr 1930 ’varð æ
Ijósari sú staðreynd, sérstak-
lega i Norður-Evrópu, að fjöldi
fólks, sem stundaði störf sin
sem heilbrigt væri, gat verið
haldið virkri berklaveiki og
jafnvel gengið með smit. Þetta
var enn ljósara eftir að farið var
að gera röntgenrannsóknir á
hópum manna, einkum þeim, er
dvalist höfðu i umhverfi berkla-
veikra sjúklinga. Með þvi að
finna slika sjúklinga vannst
tvennt: Batahorfur þeirra
breyitust mjög til hins betra,
þvi fyrr sem tókstað koma þeim
i viðeigandi meðferð og jafn-
framt var komið i veg fyrir
frekari smitun frá þeim. Leið
ekki á löngu uns heilbrigðisyfir-
völd hérá landi tóku að færa sér
þessar staðreyndir i nyt. Þannig
var Jónasi Rafnar yfirlækni -
Kristneshælis faliö árið 1932 að
athuga útbreiðslu berklaveiki i
Húsavikurhéraði, en þar virtist
sjúkdómurinn þá hafa náð mik-
illi útbreiðslu. Framkvæmdi
Rafnar athugun sina voriö 1932 -
og fann marga berklasjúklinga
án þess að geta þó stuðst viö
röntgenrannsókn. Rúmum
tveimur árum siðar eöa haustið
1934 var samkvæmt ákvörðun
heilbrigðisstjórnarinnar (land-
læknis) og að beiðni héraðs-
læknis framkvæmd berklarann-
sókn á Raufarhöfn, en þar hafði
berklafaraldurs orðið vart á
undanförnum árum.
Við endurskipulagningu
berklavarnanna 1935 var tekið
tillit til þessara staðreynda. Til
að byrja með var þvi aðal-
áhersla lögð á eftirtalda megin-
þætti:
1. Kerfisbundnar berklarann-
sóknir i þeim tilgangi að finna
áður ókunna sjúklinga með
virka berklaveiki. Rannsókn-
irnar fóru fram með viðtækum
berklaprófum og siðan röntgen-
rannsóknum (gegnlýsi ngum
eða photoröntgenmyndum af
þeim sem dæmdir voru
jákvæðir við berklaprófið eða
eigi voru berklaprófaðir)
Ra nnsóknirnar voru ýmist
bundnar við ákveðna hópa fólks
(hóprannsóknir), svo sem um-
hverfi berklasjúkra, • skóla,
ákveðnar starfsgreinar og þá
einkum það fólk, sem vann við
tilbúning eða afgreiðslu mat-
væla, eða einstök landsvæði, þar
sem tiðni sjúkdómsins var áber-
andi mikil, eða heil læknis-
héruð, sem þannig voru á vegi
stödd, að smitun eða sýkíag var
talin mikil (heildari annsóknir).
Mikil áhersla var þá ávallt lögð
áaðná öllum þeim tilrannsókn-
ar, sem til hennar gátu komið,
þar semreynsla sýndi fljótlega,
að veikir einstaklingar veigruðu
sér við rannsókn.
2. Reynt var eftir megni að
koma öllum þeim, er reyndust
veikir, þegar i stað i einangrun
og meðferð á viðeigandi stofn-
un, og i þvi skyni var strax árið
1935 breytt reglum um vistun
berklasjúklinga á sjúkrastofn-
unum landsins. Frá árinu 1939
fór hún eingöngu fram frá
berklavarnastöðvum eða beint
frá berklayfirlækni.
3. Leitast var við að fylgjast
vel með sjúklingunum, eför að
þeir voru sendir burt af sjúkra-
húsum eða heilsuhælum og út-
vega þeim störf við þeirra hæfi.
4. Þá var ákveðið að endur-
skoða berklavarnalöggjöf

landsins og samræma hana
breyttum aðstæðum.
Það hefur þegar verið nefnt,
að fram til 1935 höföu berkla-
varnirnar svo til eingöngu verið
fólgnar i þvi að einangra
berklaveika sjúklinga á berkla-
hælum eða öðrum sjúkrahúsum
og veita þeim þar viðeigandi
meðferð.
Nú var stefnt að þvi að koma
hinum kerfisbundnu berkla-
rannsóknum á fót með þvi að
koma upp berklavarnastöðvum,
sem siðar þróuðust i heilsu-
verndarstöðvar, I öllum helstu
kaupstöðum landsins. 1 stöðv-
unum var gert ráð fyrir aðstöðu
til róntg.enrannsókna og
annarra berklarannsókna, svo
sem hrákarannsókna, blóðrann-
sókna o.s.frv.
Jáfnframt þvi sem berkla-
yfirlæknir hóf strax sumarið og
haustið 1935 ferðalög um landið
(Vestfirði og Norðurland), i þvi
skyni að koma á fót slikum
stöðvum. leiöbeindi hann
læknum um berklavarnir og
rannsakaði i samráði við þá
lólk, sem grunur lék á, að gæti
verið haldið berklaveiki.
Á næsta ári hóf hann ferðir
sinar með ferðaröntgentæki i
strandferðaskipinu „Súðinni”
og fór þá um Austfirði og
Noröurland og siðar á árinu um
nokkurn hluta Suðurlands.
Reyndist frá 4,5%-7% þeirra,
sem rannsakaðir voru, með
virka berklaveiki.
Fyrir atbeina berklayfir-
læknis var Berklavarnastöðin
Llkn i Reykjavik efld mjög á
þessu hausti (1936) bæði að
tækjakosti og starfsiiði.
Röntgentæki voru útveguð til
stöðvarinnar og hjúkrunarlið
hennar aukið. Um langt árabil
hafði héraðslæknirinn i Reykja-
vik verið eini læknir stöðvar-
innar og unnið þar kauplaust.
Berklayfirlæknir hóf nú einnig
störf þar. Aðsókn að stöðinni,
sem á árunum 1919-1935 var um
200 nýir einstaklingar á hverju
ári, jókst strax vegna hinnar
bættu aðstöðu og leituðu hennar
á árinu 1937 rúmlega 2000 nýir
einstaklingar eða um tifalt fleiri
en áður hafði tiðkast. Fundust
þar þá 62 smitandi berklasjúk-
lingar, eráður voru ókunnir, en
það voru um 3% allra hinna
nýju. 6.4% reyndust hafa virka
berklaveiki. Um 6000 læknis-
rannsóknir voru gerðar það ár.
Vegna hinnar auknu aðsóknar
og stopulla starfa berklayfir-
læknis við stöðina vegna ferða-
laga hans voru Vifilsstaðalækn-
ar, Helgi Ingvarsson og Óskar
Einarsson, fengnir til að hlaupa
undir bagga og unnu þeir nokk-
uð þar, uns fastur læknir var
ráðinn þangað snemma á árinu
1939.
A árinu 1938 var þessari starf-
semi haldið áfram og fólk rann-
sakað viða um land bæði með
lerðaröntgentækjum og á
berklavarnastöðvum, eða alls
um 6500 manns, 437 manns eða
6,8% fundust með virka berkla-
veiki. Á þessu ári tóku til starfa
þrjár berklavarnastöðvar. á
Akureyri, Seyöisfirði og i Vest-
mannaeyjum. Var öllum stöðv-
unum lerðbeint i byrjun um
rekstur berklavarna. Enn hafði
ekki fengist aukning á starfsliði
berklayfirlæknis aðallega
vegna skorts á æfðu starfsliði.
Þóhafði honum ibyrjunárs 1937
verið falin læknisfræðileg fram-
kvæmd rikisframfærslulaganna
i sjúkramáladeild stjórnar-
ráðsins, en þau gengu i gildi i
byrjun þess. árs. Var það tals-
verð aukning við störf hans.
Berklapróf á skólabörnum tók
alls til 43 læknishéraða á þessu
ári.