Alþýðublaðið - 02.11.1976, Side 4

Þriðjudagur 2. nóvember 1976. j
Grein mln, Skiptir sannleikur-
inn ekki máli? (Athugasemd
vegna skrifa um Chile),sem birt-
ist I AlþýBublaöinu 8. okt., hefur
oröiö tveimur mönnum tilefni til
svargreina hér I blaöinu. t þeim
skrifum gætir annars vegar nokk-
urra stóryröa og rakalausra
ályktana, sem ungur vinstrimaö-
ur hyggur geta oröiö mér til áfell-
isdóms, en hins vegar furöulegrar
tregöu hjá greindarpresti hér I bæ
til aö geta viöurkennt augljós
sannindi i heild sinni, en ekki aö-
eins veigaminnsta þátt þeirra.
Þar sem báöar þessar greinar
gefa lesendum vægast sagt ófull-
komna hugmynd um efniö, sem
fjallaö er um, þá hef ég séö mig
tilneyddan til aö hjálpa upp á sak-
irnar meö sannleiksleitina hjá
höfundunum og bæta úr þvi, sem
ýmist er ofsagt eöa vansagt i máli
þeirra.
Sumum kann aö þykja þessi
eltingaleikur minn viö grunn-
færnislegar, en almennt tíökaöar
rangtúlkanir I dagblöðunum vera
oröinn nokkuö smásmugulegur.
En þaö er einmitt vegna þess, aö
sannleikurinn skiptir mig máli,
sem ég er aö eyöa tima minum I
leiöréttingar á þrálátri afbökun
oröa minna á siöum þessa blaös.
Ég vil ekki una þvi, að á mig séu
bornar upplognar sakir, og hlýt
að andmæla þvi, þegar menn,
sem jafnvel viröast mér vinsam-
legir, geta ekki látiö mig nljóta
sannmælis.
Þaö er rétt aö nota tækilærio til
aö leiörétta villu, sem ég tók eftir
i fyrri grein minni. 1 12. línu i 2.
dálki stendur „frá 3. valdaráni
herforingjanna,” en átti auövitaö
að vera valdaári. Aö ööru leyti
þakka ég óvenjugóöan prófarka-
lestur, sem þetta blaö hefur um-
fram flest önnur dagblöö.
Um óréttmætar
ásakanir i tengslum við
réttmæta leiðréttingu.
Mér þykir fyrir þvi aö hafa sært
rithöfundarstolt Einars Más
Jónssonar meö fljótfærnislegri
villu i grein minni hér i blaöinu 8.
okt. Sú missögn, aö greinaflokkur
hans um Chile i Þjóöviljanum
haustiö 1974 hafi verið „upphaf-
lega kominn úr danska blaöinu
Information,” felur vissulega i
sér þá merkingu, aö Einar Már
Jónsson sé ekki frumhöfundur
nefndra greina.
Hitt er annaö mál og mun
alvarlegra, þegar Einár út-
leggur þetta sem beinar „full-
yrðingar um ritstuld,” eins og
hann gerir i grein sinni I Alþbl. 14.
okt. Þaö vakti aldrei fyrir mér aö
gera litiö úr þeirri vinnu, sem
hann lagði í þennan greinaflokk.
En á þeirri stundu, þegar ég féstí
þessi orö min á blaö, vissi ég ekki
betur en ég væri aö segja satt og
rétt frá — og heföi þaö m .a .s. eftir
þeim trúveröuga heimildarmanni
Einari Má Jónssyni! Þóttist ég
hafa lesiö það meö minum eigin
augum, þegar ég var aö semja
greinina i Alþýöublaðiö, aö Einar
Már hafi látið þess getiö viö 1.
grein sina um Chile, aö efniviöur-
inn væri sóttur i greinabálk i
„Information”.
Þaö kom mér þvi algerlega á
óvart, þegar ég frétti, aö Einar
Már Jónsson heföi skrifaö grein I
Alþýöublaöiö, þar sem hann lýsti
mig ósannindamann og rógbera
vegna þessara ummæla. Ég varö
þó ekki fyllilega sannfæröur um,
aö mér hefði oröiö á I messunni,
fyrr en ég haföi lesið allar hans 5
greinar yfir og hvergi séö þar
minnzt á blaðiö Inormation. Þar
meö varö mér ljóst, aö greina-
flokkurinn var alls ekki þaöan
kominn, þvi aö sú ætlun min var
alfariö byggð á þeirri hugmynd,
aö Einar Már heföi sjálfur sagt
þaö I greinunum. Samt sem áöur
var ég ekki sáttur viö þá niöur-
stöðu, aö orö min væru staölausir
stafir, þvi aö tilvitnunin I Infor-
mation sem aðalheimild var svo
ljóslifandi I minni minu, aö ein-
hver veruleiki hlaut aö liggja þar
aö baki.
Það tók mig drjúgan tima aö
finna orsök þessarar skekkju hjá
Jón Valur Jensson, guðfræðinemi:
SANNLEIKANN ALLAN OG
EKKERT UMFRAM HANN
mér. En skýringin kom aö lokum,
þegar ég haföi flett i gegnum
margar blaöagreinar um Chile. 1
upphafi einnar þeirra.sem Ami
Bergmann tók saman og birt var i
Þjóðviljanum 13. april 1975 (Chile
— stöönun og hnignun), segir
svo: „Samantektin er aö mestu
byggö á spánnýjum greínabálki
Suöurameríkufréttaritara
Information...” Hef ég sýnilega
ruglaö saman úrklippu minni af
þessari grein og greinum Einars
Más (sem báru likt yfirbragö) og
taliö mig vera aö visa til hans
eigin oröa, þegar ég gat um upp-
runa greinaflokksins.
Ég á auövelt meö að skilja
gremju Einars Más Jónssonar
vegna þessara mistaka og get
ekki annaö en beöizt velviröingar
á þeim. Þaö er I sjálfu sér
ánægjulegt, aö Einar hefur leiö-
rétt svo meinlega villu I grein
minni, þvi aö ekki vil ég veröa til
þess, aö sjálfstæö viöleitni manna
til aö afla sér heimilda og taka
saman fróöleik um þýöingarmikil
málefni sé ekki viöurkennd og
metin sem vert er. — Hins vegar
hlýt ég aö visa til fööurhúsanna
þeim ómerkilegu aödróttunum,
sem hann lætur fylgja meö sinni
réttmætu leiöréttingu. Hann skýt-
ur langt yfir markiö, þegar hann
fer aö skálda i eyöurnar og lýsa
einhverjum sérstökum ásetningi
með ranghermi minu. Segir hann,
aö „fullyröing” min hafi verið
„algerlega tilhæfulaus og gerö i
þeim tilgangi einum aö ófrægja
þá, sem eru á öðru máli en hann
(þ.e.a.s. ég, JVJ) og gefa i skyn,
aö þeir geti ekki kynnt sér málin á
sjálfstæöan hátt.”
Meö þessum oröum er EMJ aö
eigna mér siölaust athæfi meö
skrifum minum, sem sé að ljúga
visvitandi upp á hann ritstuldi
(þvi aö augljóst er, aö ég gæti
ekki haft þann „tilgang” að
„ófrægja” Einar meö þessari
„fullyröingu” minni, nema ég
væri mér meövitandi um þá staö-
reynd, aö þetta væri ósönn full-
yröing sjálfs min).
Rugl úr sjálfs hans kolli
Alyktun EMJ um „tilganginn”
með missögn minni er ekkert
annað en hans eigin hugarórar.
Grein hans upplýsir lesendur ekki
vitund um tilgang minn meö um-
ræddum oröum, þvert á móti ber
hann á borö sleggjudóm, sem
reynist vera rakaláus áburö-
ur. Slikir dómar segja jafnan
meira um þann, sem slær þeim
fram, en hinn, sem fyrir þeim
veröur.
Meö ummælum minum ætlaöi ég
aldrei aö gefa i skyn neinn rit-
stuld, enda þurftu þau alls ekki aö
skiljast á þann veg, aö EMJ heföi
gerzt sekur um aö „birta undir
eigin nafni greinar úr öörum
blööum”. 1 grein minni sagöi ég
hvergi, aö EMJ heföi skrifaö
greinarnar I eigin nafni, heldur
einungis, aö hann heföi birtþær I
Þjóðviljanum. Meiningin i oröum
minum var aö sjálfsögöu sú, aö
Einar hafi séö um þýöingu eöa
endur sögn á greinabálki úr
Information. Þar er ekki einu
sinni ýjaö aö þvl, aö Einar hafi
viljað slá sig til riddara meö þvi
aö lýsa sjálfan sig frumhöfund
greinanna, þótt hann væri þaö
ekki I raun.
Um virðingu blaða-
mannsstarfsins
EMJ segir i grein sinni, aö til
blaöamanna séu ekki geröar
„kröfur um neinn áérstakan
frumleika, heldur er þaö hlutverk
þeirra að koma á framfæri þeim
upplýsingum, sem þeir vita rétt-
astar”. Ég er alveg sammála
þessu, en get á hinn bóginn ekki
skilið, hvers vegna Einar, sem
hefur þessa skoðun, þarf samt
sem áöur aö túlka ranghermi mitt
sem hnjóðsyröi um sig. Þessi sak-
lausu orö min voru honum ekki til
hnjóðs, eins og þau voru sögö,
heldur miklu fremur til sæmdar.
Þaö getur bæöi veriö vandasamt
verk og fullkomlega viröingar-
vertaö aö þýöa og endursegja er-
lendar greinar, svo aö vel sé. Og
þýöing fimm greina flokks, sem
heföi fjallaö af hlutlægni um mál-
efni Chile, hefði mátt álita sér-
staklega lofsvert framtak, svo
mjög sem atburöir þar I landi
snerta samvizku heimsins. Túlk-
un Einars á þessum ummælum
minum gekk þvi ekki aðeins langt
fram yfir þaö, sem fyrirliggjandi
rök gáfu honum heimild til, held-
ur ætlar hann mér einnig aö hafa
aðhyllzt sjónarmið (varöandi)
þýddar greinar), sem ég er öld-
ungis ósammála. Annars er þaö
óhófleg viökvæmni, þegar hann
telu,r mig hafa vænt sig um skort
á sjálfstæörí rithæfni. Þaö heföi
engu breytt fyrir álit mitt á
greinaflokknum, hvort EMJ var
höf. hans eöa einhver annar, þvi
aö ég treysti honum ekkert siöur
en dönskum blaöamönnum til aö
geta skrifað vel eöa illa um mál-
efni Chile.
,,Svo sem þér dæmið...”
Fullyröingar Einars um, aö ég
hafi borið á hann ritstuld, eru al-
gerlega út i hött, og væri honum
sæmst aö draga þær til baka. Þaö
er hægöarleikur aö bera hvers
kyns vammir og skammir á
pólitiskan andstæöing, sem menn
þurfa ekki aö styöja mál sitt hlut-
lægum rökum, en þar fyrir veröur
þaö ekki lofsamlegt. Einar kvart-
ar sjálfur yfir þvi, aö með hinum
tilfæröu oröum minum hafi ég
ekki unnaö honum sannmælis. Nú
er hins vegar ljóst, aö hann hefur
sjálfur miklu frekar gert mér
rangt til meö þvi að fordæma svo
afdráttarlaust „fullyröingu”
mina, án þess aö nokkur
afgerandi rök til þess væru fyrir
hendi. Þar meö hefur hann boriö
mér á brýn athæfi, sem i 1. lagi
væri ósiölegt og óverjandi, en i 2,
lagi dæmafá einfeldni, þvi aö eng-
um nema heimskum skálki gæti
dottiö I hug aö beita svo fávisleg-
um fölsunum. Umkvörtunarefni
EMJ var fjarri þvi aö vera sam-
bærilegt viö þessar ósvifnu
sakargiftir á mig, þvi aö marg-
umrædd „fullyrðing” mln var
ekki meint honum til ámælis og
þurfti engan veginn aö skiljast
þannig. Hitt leynir sér ekki, aö
EMJ er beinlinis aö gera sem
allra mest úr þeim „.áviröing-
um”, sem hann gengir missögn
minni, svo aö úr veröur ljótur
vitnisburöur um heiöarleika
minn.
1 grein sinni talar EMJ af
mikilli „réttlætiskennd” um þau
rangindi, sem hann hafi orðiö
fyrir af minni hendi. Ot frá hinum
sama mælikvaröa hlyti hans eigiö
framferöi aö veröskulda miklu
haröari fordæmingu. Heimatil-
búnar rangfærslur hans geta ekki
flokkazt undir annað en tilhæfu-
laust persónuniö, sem er aöeins
honum sjálfum til áfellisdóms.
EfEMJ hefur ætlazt til þess, aö
ég bæöist velviröingar vegna
mismæla minna, hef ég þegar
gert það — að þvi leyti, sem eöli-
legt var. Ég vænti þess, aö hann
viröi þá kurteisi, sem ég hef sýnt
honum óverðugum, og reynist
þaö karlmenni aö geta tekiö aftur
ummæli sin.
Nauðsyn traustra
heimilda
Sú lltilfjörlega aukasetning,
sem fól I sér ranghermi mitt, var
þýöingarlaus fyrir málflutning
greinar minnar, og af samhengi
setningarinnar er ljóst, að henni
var ekki stefnt gegn Einari Má
Jónssyni. 1 Alþýöublaösgreininni
kom vissulega fram gagnrýni á
grein blaöamanns, sem haföi bein
og mikil not af ákveönum greina-
flokki, án þess aö getið væri um
þaö. En þar var þolandi gagnrýni
minnar ekki EMJ.heldur Haukur
Már Haraldsson (sbr. grein hans i
Alþbl. 11 sept.). Reyndar er ekki
óliklegt, aö Haukur hafi fengiö
leyfi til að nota greinaflokk
Einars, enda fyrrverandi blaöa-
maöur á Þjóöviljanum. En ég tel
þaö samt enga goögá aö ætlast til
þess, aö getiö sé um heimildir,
þegar fjallað er um jafnmikilvæg
mál eins og atburöina i Chile.
Menn treysta þvi jafnan bezt,
sem góöar heimildir eru fyrir, en
siður hinu, sem enginn veit,
hvaöan komiö er. Hvorugur
þeirra Hauks eöa Einars geröi
grein fyrir aöalheimildum slnum
(Einar vitnaöi þó i Le Monde dipl.
um fáein atriöi). Ef þeir töldu sig
hafa áreiðanlegar, áttu þeir ekki
aö þurfa aöþegja um, hverjar þær
voru. Það var ekki seinna vænna,
aö Einar tilgreindi þær i grein
sinni gegn mér.