Alþýðublaðið - 05.08.1977, Blaðsíða 5

{SfÍi1' Föstudagur 5. ágúst 1977
5
S K 0 Ð U N Reynir Hugason, verkfræðingur skrifar
Öðru hvoru væri okkur Islend-
ingum hollt að lyfta huganum
frá gráum hversdagsleikanum
og skoða vel hvar við stöndum
og hvað við erum að gera. Ef til
vill er ýmislegt i umhverfi okk-
ar sem við ættum f rekar að taka
okkur fyrir hendur en það sem
við gerum nú og hugsanlega á
sumt af þvi sem við gerum eng-
an rétt á sér og ætti að leggjast
af hið bráðasta og enn annað
ætti að gera öðruvisi.
Sjávarútvegur.
Við skulum byrja á þvi að
lita á atvinnuhætti þjóðarinnar.
* Asama tima, þ.e. árin 1970-1976
og afli á Islandsmiðum fer stór-
minnkandi ár frá ári, ef frá er
talinn loðnuaflinn, er fiskiskipa-
stóllinn stækkaður um 20% eða
úr 80.000 tonnum i 100.000 tonn.
Tækjabúnaður hinna nýju fiski-
skipa er sá fullkomnasti sem völ
er á og þannig verður enn dýr-
ara en áður að veiða hvern fisk
og bætist það ofan á aflaminnk-
unina. Það er ekki nóg með að
afli botnfiska hafi minnkað tölu-
vert siðan 1970 heldur hefur
skipastóllinn sem stundar veið-
arnar vaxið stórlega á sama
tima og enn eru keypt skip þrátt
fyrirallar aðvaranir um ástand
fiskstofna. Bannið við skipa-
kaupum sem rikisstjórnin hefur
nýlega sett á, gildir aðeins til
áramóta.
Skyldum við Islendingar vera
svoheimskirað við skiljumekki
fyrr en skellur I tönnum, eða er
stjórnuninni svona hirkalega
ábótavant, að jafnvel brýnustu
lifshagsmunamál þjóðarinnar,
verndun fiskstofnanna, verður
að liggja i salti vegna eigin-
hagsmuna og gróðahyggju ein-
staklinga og stjórnleysis og
ráðaleysis á æðstu stöðum.
Eftir þær geysimiklu umræð-
ur sem átt hafa sér stað um
stærð fiskiskipaflotans og
ástand fiskstofna er mönnum nú
ljóst að framkvæma verður
ýmsar sársaukafullar aðgerðir
ef ekki á að hljótast eitthvað enn
verra af.
í fyrsta lagi verður að minnka
sóknina i alla helstu botnfiskan-
stofnana hér við land verulega.
Þá er sú sóknarminnkun i
þorskstofninn sem þegar hefur
verið fyrirskipuð vita gagnslaus
frá liffræðilegu sjónarmiði og
þorskstofninn mun eigi að siður
hrynja til grunna á einu til
tveimur árum ef ekki verður
gripið til mun róttækari að-
gerða. Þvi miður þá gildir ná-
kvæmlega sama um flesta aðra
botnfiskastofna hér við land.
I öðru lagi verður að minnka
fiskiskipaflotann þvi hann er
mun meiri en svarar til saman-
lagðrar hámarksafrakstuisgetu
fiskstofnanna á íslandsmiðum.
Sóknin i fiskinn væri frá hag-
fræðilegu sjónarmiði eðlilegast
að minnka með þvi að fækka
skipum. En i staðinn er liklegt
að gripið verði til ráðstafana
sem miðast við að takmarka
aflann á bát eða takmarka þann
fjölda skipa sem má vera á
ákveðnu svæði eða ákveðnum
veiðum. Frá þjóðhagslegu sjón-
armiði eru þetta afskaplega
óhagkvæmar aðferðir
Þessar staðreyndir hafa ver-
ið mönnum ljósar um nokkurra
ára skeið, en þrátt fyrir það hef-
ur ekkertverið gert til þess að
minnka sóknina. Þvert á móti
hefur heildar sóknin i botnfiska-
stofnana vaxið um 40% frá 1970.
Með sama áframhaldi hrynja
helztu nytjafiskstofnarnir okkar
eins og áður segir innan örfárra
ára og þar með er grundvellin-
um kippt undan lifi okkar hér á
landi.
Landbúnaður
Um landbúnaðinn
er svipaða sögu að segja.
Þegar um 1960 náði landbúnað-
urinn þvi marki að geta fram-
leitt nægar landbúnaðarvörur
til innanlandsþarfa. Allar götur
siðan hefur meira og minna ver-
ið flutt út af mjólkurvörum og
kjötvörum.Sum árin hefur jafn-
mikið verið flutt út af kjöti og
neytt var innanlands, t.d. árið
1969.
Framleiðnin i landbúnaðinum
hefur stöðugt aukizt, en bænd-
um hefur ekki fækkað að sama
skapi og hefur þeim í raun fækk-
að mjög hægt ef miðað er t.d.
við Bretland. Niðurstaðan er sú
að offramleiðsluvandamálið
vex ár frá ári.
Hér hleðst upp smjörfjall,
kjötfjall, undanrennuduft erselt
fyrir lægra verð en nemur sölu-
launum og skattborgararnir
borga brúsann undir borðið.
Auðvelt er að sýna fram á að
allt að helmingi færri bændur
eða um 2500 bændur geti séð
þjóðinni fyrir þeim landbún-
aðarvörum sem hún hefur þörf
fyrir. Viðölum sem sé við brjóst
okkar fleiri bændur en við þurf-
um á að halda og lækkum þar
með lifskjörin i landinu sjálf-
krafa á sama hátt og við lækk-
um lifskjörin með þvi að halda
úti of stórum fiskiskipaflota.
I stað þess að fara þá
leið að fækka bændum skipu-
lega sem þó virðist liggja
beint við t.d. með þvi að
draga mjög úr fjármagnsfyr-
irgreiðslum nema til þjóð-
hagslegra arðbærra fjárfést-
inga i landbúnaði og með þvi að
kaupa upp smákot er farin sú
leið að hefta tæknivæðingu land-
búnaðarins eins og fært þykir og
koma i veg fyrir framleiðni-
aukningu t.d. með þvi að telja
mönnum trú um að stórbú séu
óhagkvæmari en meðalbú. í
öðru lagi eru niðurgreiðslur
auknar svo að meðal Islending-
ur sem þegar eru 10 kg. of feitir
geti borðað enn meira af land-
búnaðarvörum. Heil svæði á
landsbyggðinni svo sem i ná-
grenni Akureyrar byggja lifsaf-
komusinaá mjólkurframleiðslu
til útflutnings á 1/3-1/4 af kostn-
aðarverði. Skattborgararnir
borga mismuninn.
Ef aðeins væri framleitt
kindakjöt til innanlandsþarfa
myndi mega fækka kindum á
fóðrum i landinu um 250.000, en
það mótsvarar fækkun bænda
um u.þ.b. 550.
Þetta mætti gera án þess að
breyta nokkru öðru. Þessum
bændum er haldið uppi að þarf-
lausu.
Með þvi að nýta þá tækni sem
fyrir hendi er i heiminum til
fullnustu mætti siðan fækka
bændum enn meira siðar. Á
sama tima og menn óttast að
landinu sé að hraka verulega
vegna ofbeitar, er kynt undir
aukinni sauðfjáreign lands-
manna. Hvers konar glóra er i
þvi. Höfum við ekki „gripsvit” I
kollinum. Einhvers staðar verð-
ur að stöðva vitleysuna.
Iðnaður.
Iðnaðurinn er okkar bjarg-
vættur á honum ætlum við að
byggja framtið okkar segja
menn. Hverja eru svo hinar
raunhafu aðgerðir til eflingar
iðnaðar? Að áliti sérfræðinga
Sameinuðu þjóðanna sem verið
hafa hér á landi undanfarin ár
til þess að aðstoða við mótun
iðnþróunaráætlunar er kerfið
sjálft allt kolvitlaust uppbyggt,
sem iðnaðinum er ætlað að þró-
ast inna.
Iðnaðurinn getur ekki þróast
nema af honum sé létt ýmsum
höftum og með þvl að honum sé
beint inn á brautir sem þjóðinni
er til farsældar burt frá verð-
bólgufjárfestingum og skatt-
svikum. Lanakerfi iðnaðarins
er illa uppbyggt, tollar eru enn
of háir, söluskattur safnast upp
á framleiðsluvörurnar og svona
mætti telja afram. Ekkert raun-
hæft er gert til þess að ýta undir
nýiðnað,nema eitthvert hálfkák
örfárra rikisstarfsmanna, sem
enga ábyrgð bera og öll sam-
hæfing iðnaðaruppbyggingar er
gersamlega i molum.
Hvar endar þessi vitleysa.
Hvað erum við að gera sem við
ættum ekki að vera að gera?
Hvað ættum við að gera
öðruvisi? Hvað ættum við að
gera sem við erum ekki að gera.
Það er spurningin.
| S K08 U N
Agnar Guðnason, blaðafulltrúi skrifar
Eyjólfur Sigurðsson ritaði
grein i Alþýðublaðið 30. júli,
sem hann kallaði „kindakjöt og
brennivin”.
Þar sem verulegur misskiln-
ingur virðist vera hjá Eyjólfi á
eðli niðurgreiðslna og útflutn-
ingsbóta, þá þarfnast lesendur
Alþýðublaðsins nokkurrar skýr-
inga á fyrirbrigðinu.
„Norðmönnum þótti
maturinn dýr"
Eyjólfur getur þess að Norð-
menn sem hann hitti og ræddi
við hefði þótt maturinn hér á
landi dýr, en góður. Það kom
einnig fram að þeir höfðu fengið
matinná veitingarhúsum. Þetta
er hverjuorði sannara matur er
mjög dýr hér á veitingahúsum.
Ástæðan er ekki hátt verð á
landbúnaðarafurðum.
Fyrir stuttu siðan fór ég með
hóp Norðmanna á eitt af betri
veitingahúsum borgarinnar.
Pantaður var lambahryggur,
súpa og is. Máltiðin kostaði 3600
kr. á mann. Ef reiknað er með
að hverjum manni er ætlað að
borða 400 grömm af kjöti , þá
hefur kjötskammturinn kostað
kr. 316 i smásölu. Hráefni i súp-
una hefur varla kostað meira en
um 100 kr. og is skammturinn
eitthvað svipað Það er þvi
meira lagi ósanngjarnt eða
kenna háu verlagi á landbúnað-
arafurðum um verðlagningu
veitingahúsaeigenda á einföld-
um máltiðum.
„Niðurgreiðslur og
útf lutningsbætur"
Útskýringar Eyjólfs á þvi
hversvegna kjöt væri svo dýrt
hér á landi, var á þá leið að
neytendur myndu greiða niöur
kjöt ofan I m.a. Norðmenn.
Fyrir um það bil 15 árum síðan
hefði mátt halda þessu fram, en
nú er verð á kjöti og öðrum
landbúnaðarafuröum hér inn-
anlands óháð þvi verði sem fæst
fyrir kjöt og mjólkurafurði er-
lendis. Sennilega hafa þessir
Norðmenn sem Eyjólfur ræddi
við, verið jafnfáfróðir um verð-
lag á búvöru i Noregi og hann
virðist vera um verðlagsmálin
hér.
Það mun láta nærri að
raunverulegt verð á dilkakjöti
sé um 50% hærra i Noregi en hér
á landi. Hvert kg. af dilkakjöti
er niðurgreitt i Noregi, sem
svarar 300 kr. Isl. en hér á landi
um 210 kr. Norskir bændur fá
allt að 22 n.kr. fyrir hvert kg. en
þaö svarar til um 814 kr. isl. Is-
lenzkir bændur eiga að fá 532 kr.
fyrir hvert kg. Auk þess fá
norskir bændur beina styrki til
sauðfjárræktar þeir fá framlag
út á hverja ásetta kind, styrki til
að smala á haustin og flutnings-
styrk til að koma fénu i slátur-
hús eða kjötinu á markað. Það
er þvi ákaflega erfitt að gera
nákvæman samanburð á endan-
legu verði á dilkakjöti hér og i
Noregi.
Minni framleiðsla —
auknar tekjur?
Eyjólfur telur öllu skynsam-
legra að verja meiri fjármunum
til borunnar við Kröflu en að
greiða útflutningsbætur með
dilkakjötinu. Eflaust eru
skoðanir skiptar um það eins og
annað, hvort sé arðvænlegra —
Krafla eða kjötframleiðsla.
Þrátt fyrir allt fæst þó nokkur
gjaldeyrir fyrir sauðfjárafurði ,
þ.e. kjöt , gærur og ull.
Þvi miður fyrir okkur og
Norðm. einnig þá er verðlagn-
ing þannig á búfjárafurðum i
millirikjaviðskiptum að kaup-
andinn greiðir lægra verð en
gildir i framleiðslulandinu.
Þessvegna eru allar þjóðir að
striða við þetta kerfi þar sem
einhver umframframleiðsla á
sér stað. Viðast hvar eru
greiddar útflutningsbætur eins
og t.d. hjá Efnahagsbandalag-
inu eða þá að tilfærslur eiga sér
staö, innanlands verðið hækkað
til að ná framleiðslukostnaðar
verði.
Að sjálfsögðu mætti reyna að
draga úr framleiðslunni, t.d. að
minnka kindakjöts framleiðsl-
una niður I 7000 tonn I stað
þeirra 13000 tonna sem hún er
nú. Þá er spurning, mundi hag-
vöxtur aukast og afkoma okkar
batna? Dæmið er hvorki einfalt
né auöleyst, enda staðið i mörg-
um.Helztu hagspekingar Efna-
hagsbandalagsins hafa ekki
fundið neina betri lausn en við.
Það getur verið að Norðmönn-
um hafi tekizt það nú i ár, þvi
nú greiða þeir uppbót á hvern
mjólkur litra til þeirra bænda,
sem framleiða minni mjólk I ár,
en þeir gerðu i fyrra