Alþýðublaðið - 31.01.1978, Blaðsíða 7

SBgr Þriðjudagur 31. janúar 1978.
7
Kvenfélag Alþýðuflokksins f Reykjavfk 40 ára:
1. hluti
Baráttan fyrir
betra þjóðfélagi
Þættir úr merkri sögu
eftir Helgu Möller
Á 40 ára afmælishátið Kvenfélags Alþýðuflokksins i Reykjavik fiutti
Helga Möller fróðlegt yfirlit um sögu félagsins. Þar komu fram marg-
vislegar upplýsingar um starf félagsins fyrstu árin og siðan. — Þetta
yfirlit verður birt i Alþýðublaðinu i nokkrum hlutum.
Þaö er upphaf sögu Kvenfél-
ags Alþýöuflokksins aö 29. nóv.
1937 voru nokkrar konur boöaö-
ar til fundar að Hótel tslandi að
tilhlutun frú Jóninu Jónatans-
dóttur, Þuriðar Friðriksdóttur
og Bjargar Guðnadóttur. 12
konur voru mættar. Fundar-
stjóri var Þuriður Friðriksdótt-
ir.
Jónina Jónatansdóttir var
málshefjandi á fundinum og
ræddi um að innan Alþýðu-
flokksins væri stór þörf á félags-
skap kvenna, almennum og
óstéttbundnum. Lagði hún
áherzlu á „að fá sem flestar
konur til starfa þarna saman og
neyta krafta sinna” eins og seg-
ir i' þessari fyrstu fundargerð
Kvenfélags Alþýðuflokksins i
Reykjavik.
Frk. Laufey Valdemarsdóttir
tók næst til máls og andmælti
slikum félagsskap. Taldi það
aðeins til að veikja Alþyðuflokk-
inn — að safna i skjóli hans hóp
af konum — mismunandi þrosk-
uöum — félagslega og stjórn-
málalega.
Fleiri konur tóku til máls —
flestar með félaginu. Töldu að
konur væru ósjálfstæöar i
stjórnmálum viðvikjandi kosn-
ingum o.fl. og þörf væri á að
auka þroska þeirra i þeim efn-
um.
Björg Guðnadóttir talaöi um
brýna nauðsyn á kvenfélagi er
kenndi sig'við Alþýðuflokkinn.
Sigri'ður Magnúsdóttir gerði
fyrirspurn á þessum fyrsta
fundi — hvernig þetta félag
hefði hugsað sér að starfa.
Sagðist hún persónulega vera á
móti kvenfélagi er einkum sner-
ist um stjórnmál. Kvað hún
æskilegt að innan félagsins væri
fræðslustarfsemi, er upplýsti
konur um ýmis menningarmál,
m.a. jafnaðarstefnuna.
Jónina Jónatansdóttir
upplýsti að félagið ætti og gæti
starfað nokkuð fjölþætt og sist
bundið sig um of við pólitiskt
dægurþras. „Aðalatriðiö væri
aðfá konur til að starfa saman”
sagði hún. Þetta var fjörugur
fundur og tóku margar konur til
máls. — Að lokum bar Þuriður
Friðriksdóttir upp tillögu um
stofnun þessa nýja félags. Var
tillagan samþykkt með öllum
greiddum atkvæðum — gegn
einu.
Akveðiö var aö halda stofn-
fund félagsins 5. des. i Alþýðu-
húsinu v. Hverfisgötu. Þá
samþykkti fundurinn að fela
þeim Jóninu Jónatansdóttur,
Þuriði Friöriksdóttur og Svövu
Jónsdóttur að taka saman
bráðabirgialög fyrir félagið.
A stofnfundinum 5. des. 1937 1
Alþýðuhúsinu voru mættar 57
konur. Fundarstjóri var Þurið-
ur Friöriksdóttir. Málshefjandi
á fundinum var Jónina Jóna-
tansdóttir. Hvatti hún konur til
félagsskaparins, lagði siöan
fyrir fundinn tillögu um stofaun
pólitisks kvenfélags er stæði i
sambandi við Alþýöuflokkinn.
Tillagan var samþykkt með öll-
um greiddum atkvæðum og fél-
agiö þar með stofnað. Nokkrar
tillögur bárust um nafn félags-
ins. Samþykkt var með öllum
greiddum atkvæðum að félagiö
skyldi heita Kvenfélag Alþýðu-
flokksins. Þá kaus þessi fyrsti
fundur bráðabirgöastjórn.
Stakk fundarstjóri upp á Jóninu
Jónatansdóttur sem formanni
og var hún kosin i einu hljóði.
Skrifleg atkvæðagreiðsla fór
fram um varamann og hlaut
Guðrún Pálsdóttir kosningu.
Fyrsti ritari félagsins var Soffia
Ingvarsdóttir og fyrsti gjaldkeri
Valgerður Þórmundsdóttir.
Kristin Olafsdóttir læknir var
kosinn meðstjórnandi. Vara-
stjórn skipuöu Björg Guðna-
dóttir og Guöný Hagalin. Þegar
stjórnin haföi verið kosin las
fundarstjóri upp lög félagsin*.
Voru þau siðan samþykkt.
Arsgjald félagsins var og
samþykkt —krónur 5. Að lokum
var ákveðið aö næsti fundur
skyldi haldinn i janúar 1938 og
vera skemmtifundur...
Þessi fyrsti fundur á árinu
1938 — eða nánar þann 8. janúar
þótti takast með miklum ágæt-
Alþýöuflokkurinn getur ekki
verið án kvenfélaganna, svo
dyggir og trúir stuðningsmenn
hafa konurnar verið flokknum.
En smátt og smátt fór svo
starfiö að ganga betur og kom-
ast i f'astar skorður. Konurnar
sáu fram á að finna þyrfti nýjar
leiöir og ekki þýddi að byggja
starfið eingöngu á pólitik. Fund-
ir félagsins voru þvi hvort
tveggja I senn — fræðslu- og
skemmtifundir. Margir voru
fengnir til aö tala, s.s. Haraldur
Guðmundsson, Jónas
Guðmundsson framkvæmda-
stjóri Alþýðuflokksins en erindi
hans fjallaði um Arásir á
Alþýöuflokkinn og varnir gegn
þeim. Elinborg Lárusdóttir las
úr eigin verkum og Soffia
Ingvarsdóttir flutti þýdda grein
er hún nefndi „Hetjulund kin-
veskra kvenna”. Oddný Sen
flutti fróölegterindi um Kina og
Teresía Guðmundsdóttir, fyrr-
verandi veðurstofustjóri, flutti
erindi um Madame Curie, jafn-
aðarmanninn og eðlisfræðing-
inn heimskunna. Á fyrsta fund-
inum 1939, kom fram sú tillaga
hvort ekki væri hægt að lækka
árgjaldiö úr 5 kr. i 3. Málinu var
skotið á frest og i þess stað
ákveðiö af formanni að halda
bögglasölukvöld. Þetta árið var
fræösluflokkur i hjúkrun settur
á stofn. — En árgjaldiö varð aft-
ur aö umræðuefni og svo fór að
lokum að þaö vær lækkað i 3 kr.
A árinu 1939 flutti Soffia
Ingvarsdóttir tillögu þess efnis
að á hverjum fundi yröu ein-
hverjar konur kosnar til að sjá
um næsta fund og annast þar
ýmis atriði.
Og þá fóru karlmennirnir aö
skipta sér af fundarhaldinu —
Jónasi Guðmundssyni ritstjóra
þótti þar ýmsu ábótavant — en
Guðný Helgadóttir og Elisabet
Jónsdóttir brugðu skjótt við og
andmæltu honum harðlega.
Starf Kvenfélags Alþýöu-
flokksins i Reykjavik hefur sið-
an verið með svipuðu sniði.
Mikilvægur þáttur i starfi
kvenfél. hefur verið fræðslu-
starfsemin. Ólik efni hafa verið
tekin fyrir. Aður var minnst á
námskeið I hjúkrun en leiðbein-
andi á þvi námskeiði var Kristín
ólafsdóttir læknir. 1 október
1943 gekkst félagið fyrir
húsmæðraviku sem þótti takast
mjög vel, bæði hvaö fræösluatr-
iðin og þátttöku snertí og varð-
andi fjárhagshliðina gerði hún
betur en borga sig sjálf. 1
desember 1944 var komið upp
sýningu á ritverkum islenzkra
kvenna. Finnur Sigmundsson
var félagskonum stoö og stytta
og Landsbókasaf nið lánaöi
sjaldgæfar bækur, þar var til
sýnis m.a. fyrsta bókin sem gef-
in var út eftir konu. Var þaö
„Einfalt ' matreiðsluvasakver
fyrir heldri manna húsfreyjur”
eftir Mörtu Mariu Stephensen
gefin út af Magnúsi Stephensen.
Þessisýning stóð i þrjá daga og
á kvöldin voru flutt erindi um
bókmenntir islenzkra kvenna.
Þaö geröu Guömundur Hagalin
rithöfundur, Sigurður Einars-
son dósent og Sveinbjörn
Sigurjónsson magister.
Námskeið hafa verið haldin
a.m.k. eittá vetri. Má þar nefna
bókband, grænmetisrækt, hjálp
i viðlögum, keramikgerð, Pfaff-
sniðningu, bast- og tágavinnu
o.m.m.fl.
Oft hafa félagskonur sjálfar
tekiö að sér kennslu á
námskeiöum, t.d. hefur Fanney
Long oft kennt kjólasaum,
Emmy Björnsson vefnaö o.fl.,
Elin Guöjónsdóttir postulins-
málningu. A ryanámskeiði sem
haldið var voru Bergþóra
Guömundsdóttir, Kristbjörg
Eggertsdóttir og Ingveldur
Jónsdóttir leiðbeinendur. Þá
var Kristin Guðmundsdóttir
kennari á mosaiknámskeiöi og
María Dalberg kenndi andlits-
snyrtingu.
um. Og nú voru slegin öll met i
fyrri fundarsókn þvi konurnar
voru 80.
Eftir venjuleg fundarstörf
flutti Asgeir Asgeirsson þáver-
andi fræðslumálastjóri — og
siðar forseti Islands — fróðlegt
erindi um Charles Lindbergh,
flugkappa. Fundurinn var fjör-
ugur með afbrigðum — söngur
og eftirhermur undir kaffi-
drykkjunni .... og svo færðist
fjöriði aukana. 1 galsanum tóku
konurnar uppborð og stigu dans
til kl. 1 e. miðnætti. Það er þvi
ekki að undra aö þessi fyrsti
skemmtifundur þótti takast
með miklum ágætum.
Fyrsti aðalfundur félagsins
var haldinn 8. marz 1938 i Bár-
unni. 1 upphafi fundarins gerði
Jóni'na Jónatansdóttir, sem var
fundarstjóri, grein fyrir þvi aö
Kvenfélag Alþýðuflokksins gæti
ekki sæmkvæmt lögum Alþýöu-
sambands Islands starfað sem
alveg sérstakt stjórnmálafélag.
miklar deilur eru nú innan
flokksins telur félagið heppi-
legra að standa nú fyrst um sinn
utan ftokksins og vinna á lýð-
ræðisgrundvelli. önnur tillaga
kom fram sama efnis. Fundar-
stjórikvaðstekki getaboriðupp
þessar breytingartillögur, þær
væru markleysa þvi þær brytu I
bága við lög félagsins, þvi
Kvenfélag Alþýðuftokksins gæti
ekki starfað utan flokksins. Fór
nú að hitna i kolunum og urðu
umræður hvassar með köflum
milli þeirra sem voru meö
breytingartillögunni og þeirra
sem voru á móti. Fundarstjóra
tókst þó að lægja öldurnar að
lokum og var tillaga hennar
samþykkt — að félagið skyldi
teljast deild úr Alþyöuftokksfél-
agi Reykjavikur — var tillagan
samþykkt með „talsverðum”
meirihluta segir i fundargerð-
inni.
En ekki vildu þær herskáu
una við þessi málalok og fóru i
Aðalfundarstörfum var svo
haldið áfram 8. april 1938 i
Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
A þeim fundi kom fram i fyrsta
sinn uppástunga um bazarana
frægu svo og þátttöku i 1. mai
hátiðahöldunum og var stjórn-
inni faliö að skipa konur sem
starfa skyldu með 1. mai nefnd
Alþýðuflokksfélagsins. 1 lok
fundarins flutti Kristin Olafs-
dóttir erindi er hún nefndi:
Afstaða konunnar fyrr og nú.
Þóttí það bæði fróðlegt og
skemmtilegt.
Fyrstu ár kvenfélagsins hafa
sainilega verið nokkuö erfið.
Félagskonur fáar þvi rúmlega
helmingur sagði sig úr félaginu
strax i upphafi. Þá tók og efa aö
gæta að félagið hefði sérstöku
hlutverki aðgegnainnan Alþýöu-
fl. og radair heyrðust um
það að réttast væri að leggja
kvenfélagið niður. öðrum þótti
það anzi hart eftir allt sem á
undan var gengiö. En sem betur
fór var svo ekki gert og félagiö
sannaöi tilverurétt sinn og aö
Nú var orðið áliðið kvelds —
heimilis — og önnur störf biðu
kvennanna svo frestað var að
kjósa I ýmsar nefndir þangað til
á næsta fundi.
Þetta hefði verið ljóst þegar
kvenfélagið var stofnaö og
kæmi það einnig fram i lögum
þess, og var þvi i fyrstu ákveðið
að Kvenfélag Alþýöuftokksins
skyldi teljast deild úr Jafnaðar-
mannafélagi Reykjavikur. En
siðan hefði — eins og allir vissu
— það félag klofnað og myndi,
hún nú bera fram tillögu þess
efnis að Kvenfélagiö fengi að
veradeildúr Alþýðuflokksfélagi
Reykjavikur. Tillagan var svo-
hljóðandi: „Kvenfélag Alþýöu-
fram yfir næsta Alþýðusam-
bandsþing eða þá til skipun
hefur verið gerð um stööu
kvenfélaga i Alþýðuflokkn-
um”. Það kom þegar I ljós að
félagskonur höfðu skiptar
skoðanir um þetta og töluðu
einkum tvær konur á móti til-
lögunni — þær Þuriður Friðriks-
dóttir og Laufey Valdemars-
dóttir. Þær komu viöa við i
umræðum sinum og drógu þar
fram deilur Alþýðuflokksins og
að lokum kom fram þessi breyt-
ingartillaga: „Þar sem svo
hart — lauk þeirri lotu á þann
veg að Þuriður Friðriksdóttir
lagði fram úrsagnarlista með
nöfnum 42 félagskvenna. Voru
listarnir dagsettir i febrúar-
mánuði — sönnun þess aö unnið
hafði verið að klofnings-
starfsemi innan kvenfélagsins.
Þær konur sem skráðar voru á
listana gengu siöan af fundi með
miklum pilsaþyt — ef aö llkum
lætur eftir stormsama fundar-
setu....
Síðan hélt fundurinn áfram
aðalfundarstörfum sinum og
var kosin stjórn félagsins. Jón-
ina Jónatansdóttir formaður,
Soffia Ingvarsdóttir ritari,
Elinborg Lárusdóttir gjaldkeri,
Guðný G. Hagalin meðstjórn-
andi, Kristin ólafsdóttir læknir
varaformaður. Varastjórn skip-
uðu: Oddfriður Jóhannsdóttir
og Bergþóra Guömundsdóttir.
Endurskoðendur: Margrét
Brandsdóttir og Svava Jóns-
dóttir og til dyragæzlu voru
kosnar Hólmfriður Björnsdóttir
og Sigriöur Ölafsdóttir.