Alþýðublaðið - 01.03.1980, Blaðsíða 8

STYTTINGUR
Norrænt sam-
starf á vinnu-
markaðnum
Samstarfsnefnd ráöherra-
nefndar Noröurlandaráös hélt ný-
lega fund meö fulltrúum verka-
lýösfélaga á Noröurlöndum, i
Kaupmannahöfn.
F'ulltrúar verkalýösfélaganna
geröu grein fyrir afstööu sinni til
norrænnar samvir.nu og meöal
annars ræddu menn um for-
gangsröö verkefna innan hennar
og þaö stofnanakerfi, sem byggt
hefur veriö upp innan samstarfs-
ins.
Af hálfu vinnuveitenda var rætt
um viss tæknileg vandamál, hvaö
varöaöi norræna vinnumark-
aöinn, þar á meöal vandamál eins
og skattamál, önnur opinber gjöld
og vinnumálalöggjafir. Einnig
var rætt um samræmingu reglna
á Noröurlöndum um flokkun og
merkingu eitraöra og heilsu-
spillandi vara.
Ráöherranefndin komst aö
þeirri niöurstööu aö mörg
þessarra vandamála heyröu und-
ir Noröurlandaráö. Þetta á meöal
annars viö um styrkingu hinna
opinberu atvinnumiölana og al-
mannatryggirgar. Þegar skýrslu-
gerö er lokiö mun máliö veröa
sent aöilum vinnumarkaöarins lil
umfjöllunar.
Þessi fundur er einn fjölda
slikra, sem aöilar vinnu-
markaöarins halda með sam-
starfsnefndinni.
Skattaleiöbein-
ingaþjónusta
Orators
Orator, félag laganema i
Háskóla Islands hefur ákveöiö að
setja á fót skattleiöbeiningar-
þjónustu fyrir almenning. Verö-
ur aðstoö þessi tviþætt. Fólki
gefst kostur á að hringja i sima
21325 og leita þar svara við ein-
stökum spurningum er lúta að
gerð skattframtals, endurgjalds-
iaust, á þeiin tima, sem þjónustan
starfar. Jafnframt þvi gefst fólki
kostur á aö leita til laganema,
sem veröa til viötals i Lögbergi,
húsi lagadeildar Háákólans og
verður þar veitt aöstoð viö útfyll-
ingu skattframtala einstaklinga,
gegn vægu gjaldi.
Orator hefur um nokkurt skeið
kannað möguleika á þvi aö koma
á fót lögfræöiaöstoö fyriralmenn-
ing og standa vonir til, aö unnt
veröi aö hefja þá starfsemi næsta
haust. Vegna sérstakra aöstæöna
nú, m.a. vegna breyttra laga og
framtalseyöublaös, er liklegt,
að margir eigi i erfiðleikum með
gerö skattframtala sinna. Akvaö
félagiö þvi aö koma á fót þessari
skattleiöbeiningarþjónustu. Þeir
sem óska eftir beinni aöstoö viö
gerö framtala sinna, þurfa sem
fyrr segir, aö koma til,viötals 1
Framhald á bls. 6.
Að hætta hvalveiðum
Þaö er mikiö um rika menn f
Bandarikjunum. Ma,"gir þeirra
eru lika höföingjar og vila ekki
fyrir sér, aö snara út einni og
einni milljón til þess aö greiöa
fyrirhinum og þessum veröugum
málefnum. Gott dæmi um þetta
er bandariskur öölingur aö nafni
Chris Davy, sem er ættaöur úr
Flórida, en þar er ákaflega heitt
og notalegt.
Chris þessi Davy hefur sam-
kvæmt fréttum i Dagblaðinu 1
gær, boðist til þess, aö gera út is-
lensku þjóðarskútuna, ef Islend-
ingar hætta aö veiöa hvali. Þetta
kynni aö viröast höfðinglegt boö,
þvi maðurinn talar um milljón
dali bandariska i útborgun og
meira siöar. En áöur en Þagall
tekur ákvöröun, verður aö taka
eftirfarandi fram.
1. Hvalveiðar eru mikilvægur
atvinnuvegur fyrir okkur hér
heima, þvi erlendir feröamenn
leggja lykkju á leiö sina til þess,
aö horfa á hvali hifða, skorna,
brædda og frysta og útflutta.
2. Þá má ekki vanmeta þaö
uppeldishlutverk, sem hvalstööin
og hvalveiöar hafa verið fyrir
suma stórkostlegustu karaktera
Grænlendmgar, Færey-
ingar og Samar fái sjálf-
stæða og beina aðild að
Norðurlandaráði
Noröurlandaráö sest á rökstóla nú eftir helgina. t tilefni af þvf birtir
Alþýöubiaöiö hér grein um ráöstefnu, sem haldin var nýlega, þar sem
fjallaö var um stöbu smáþjóöanna á Noröurlöndum, innan Noröur-
landaráös.
Dagana 25.-27. jan s.l. gekkst
Norræni lýöháskólinn I Snoghöj
I Danmörku fyrir ráöstefnu er
fjallaöi um Noröurlandaráö og
smáþjóöirnar.
Til ráöstefnunnar var þing-
mönnum er sæti eiga i Noröur-
landaráöi boöiö auk fulltrúa
ýmissa félagasamtaka og full-
trúaráös skólans.
Af hálfu íslands sóttu ráð-
stefnuna Hjálmar Olafsson for-
maöur Norræna félagsins og
Stella Guðmundsdóttir kennari,
úr fulltrúaráði skólans.
Ib Christensen þingmaöur
sem sæti á i laganefnd Noröur-
landaráös f.h. Dana geröi fyrst
grein fyrir stööu smáþjóöa og
þjóöarbrota i norrænni sam-
vinnu. Hann taldi aö þaö myndi
strykja Norðurlandaráö aö
þessir aöilar fengju aðild aö
ráöinu.
Færeyingar
Siöan geröu Færeyingar,
Grænlendingar, Samar og
Álandseyingar grein fyrir stööu
og kröfum þjóða sinna til
Noröurlandaráös. Fyrir hönd
Færeyinga talaöi Erlendur
Patursson og Ingrid Sondum.
Færeyingar hafa tvivegis lagt
fram beiöni um sjálfstæöa þátt-
töku I Noröurlandaráði, en
þeirri beiöni veriö synjaö.
Siöast þegar slik beiöni kom til
atkvæöagreiöslu greiddu allir
Islensku fulltrúarnir henni at-
kvæöi. Erlendur Paturss. lagöi
áhersu á þá skoðun sina aö Fær-
eyingar myndu fyrr eöa siðar fá
fulla aöild aö Noröurlandaráöi.
Nú væru þeir hluti af dönsku
sendinefndinni. Þessu fyrir-
komulagi fylgdu þeir ann-
markar aö þeim gæfist eigi
kostur á aö taka þátt i störfum
hinna ýmsu stofnana Noröur-
landaráös.
Grænlendingar
Fyrir hönd Grænlendinga var
Jonathan Motzfeldt aðal fram-
sögumaöurinn. Grænlendingar
bafa ekki átt sæti i Norður-
landaráöi, en lögöu fram ósk um
sjálfstæöa aöild i nóv. 1979.
Jonathan sagöi aö Grænlend-
ingar þyrftu aö kynnast nánar
lýöræöislegum vinnubrögðum,
sem hann taldi einkenna
Noröurlandaráö. Auk þess taldi
hann Grænlendingum nauösyn á
nánari samvinnu I menningar-,
samgöngu- og tæknimálum.
Hann gat þess aö Grænlend-
ingar legöu einnig áherslu á
aukin tengsl viö kynbræöur sina
I Alaska og Noröur-Kanada.
Hann var ánægöur meö þau
samskipti sem hafin væru milli
íslendinga og Grænlendinga.
Samar
Fyrir hönd Sama talaöi Lars
Anders Baer frá Samaráöi.
Vandamál Sama eru geypileg.
Þeir búa i þremur Noröur-
löndum og tala 10 mismunandi
tungumál. Þar af eru þrjú, sem
verúlegur hluti þeirra talar.
Hætta er á aö menning þeirra
þurrkist út ef þeirra málum er
ekki sinnt. Noröurlandaráö
styöur nú Samaráö, stofnun sem
vinnur aö hagsmunum Sama i
Noregi, Sviþjóö og Finnlandi. 1
ráöinu eiga sæti 5 Samar frá
Noregi, 4 frá Sviþjóö og 3 frá
Finnlandi. Ennfremur var
Samastofnuninni komiö á lagg-
irnar i Kautokeino I Norður
Noregi fyrir tilstuölan Noröur-
landaráös. Menntamenn Sama
hafa seinni árin endurvakiö
kröfur sem geröar voru á
siöustu öld um aö réttur þeirra
til afnota á landinu sé virtur og
þeim sé gert kleift að viðhalda
tungu sinni. Viöhorf til Sama og
aöstaöa þeirra er mjög mis-
munandi á hinum þremur
Noröurlöndum. I Finnlandi er
réttur Sama helst virtur. Þar
hefur veriö komiö á fót Sama-
þingi, sem er stjórnvöldum
landsins ráögefandi aöili I mál-
efnum Sama. Segja má þó, aö
almenningur sé aöeins að vakna
til skilnings á aöstööu Sama og
rétti þeirra til aö lifa viö þau
kjörsem þeir kjósa og hafa búiö
viö frá fornu fari. Hungurverk-
fall Sama fyrir framan stór-
þingiö I Osló á liönu ári haföi
þau áhrif aö norska rikisstjórn-
in hefur slegiö framkvæmdum
viö Alta-virkjunina á frest.
Mikil réttarhöld fara nú fram I
Sviþjóö um svonefnt Stórfjalls-
mál sem litið er á sem prófmál
um réttindi Sama.
Samar hafa fariö fram á aöild
aö Noröurlandaráöi en fengiö
synjun.
Álendingar
Alendingar kynntu land sitt og
stööu innan finnska rikisins.
Þar kom fram aö þeir eiga tvo
fulltrúa á þingi Noröurlanda-
ráös i sveit Finna.
Sænski minnihlutinn I Finn-
landi, finnski minnihlutinn I Svi-
þjóö, Frisir, þýski minnihlutinn
á S-Jótlandi og danski minni-
hlutinn i Schlesvig kynntu
sjónarmið sin. Þessir aöilar
töldu ekki ástæöu til aö þeir ættu
séraðild aö Noröurlandaráði.
Umræöur voru mjög málefna-
legar og fróölegar. Rétt er aö
benda á aö menn töldu einkum
mjög óráölegt að visa
Grænlendingum frá Noröur-
landaráöi þar sem viðbúið væri
að þeir myndu þá alfarið snúa
sér aö kynbræðrum sinum i
Noröur-Ameriku.
Ályktun til
Nordurlanda-
ráds
Eftirfarandi ályktun til
Noröurlandaráös var sam-
þykkt.
„Þátttakendur á ráöstefnu um
— Noröurlandaráö og smáþjóö-
irnar — sem staöiö hefur á
Snoghöj, Norrænum lýðháskóla,
dagana 25.-27. janúar 1980
áiyktar:
Á þingi Noröurlandaráös 1975
kom fram þingsályktunartil-
laga um aöild Samaþjóöarinnar
aö Noröurlandaráöi. Tillagan
var feild áriö 1976.
A þingum Noröurlandaráös
1976 og 1978 voru lagöar fram
tillögur um sjálfstæöa aöild
Færeyinga. Tiliögurnar voru
felldar, sú fyrri 1978 og sú siöari
1979. Grænlenska landsstjórnin
hefur lagt fram ósk um sjálf-
stæöa aöild Grænlendinga aö
Noröurlandaráöi.
Varöandi þessar tiilögur og
synjun þeirra fram til þessa
viljum viö benda á, aö á Noröur-
löndum hafa ekki veriö tækifæri
til almennra umræöna um þessi
mál, en aö okkar áliti eru þær
forsenda þess, aö ákvöröunar-
aöilar geti af réttsýni gert upp
hug sinn i samræmi viö norræna
hefö. Aöild smáþjóöanna aö
Noröurlandaráöi er I grund-
vallaratriöum prófsteinn á,
hvernig okkur tekst sambúbin
hér á Noröurlöndum og er háö
þeim skilyröum, sem hver eins-
tök þjóö býr viö til þess aö móta
norrænt samstarf. Þess vegna
viljum viö vekja athygli á þeirri
iniklu ábyrgö, sem hvilir á full-
trúum hverrar þjóöar og starfs-
fólki þeirra, hvaö varöar öflun
nauösynlegra upplýsinga til
Framhald á bls. 2.
RATSJÁNNI
dvzuid /cf runfurfMf
I SrC/fC ■OLtnIrífw WíCrfl^l
MIUJ.
AÐ HÆTTA HVALVEHHJM
villaðvið
snúum
okkvrað
fískirækt
ístað
þessað
hvali
: sfimínR fcvadst vc» átoga-
samuf om Hððvun hvalvclða í*J<rnd
m ftcMi tnjðíð Wcmlifígom ÍJár-
tn*tn fil 9t> bxt9 «]6n vegna «öðv-
mtof vfiðanna. tg benð bomtra 4 að
Mtrifn fikiwiýóminoi i hctid og Irggja
wirnJið f)tk hana,” Mgði ii«var
Ofticsón rocnmafuáUfíWim* víð
Bandorhkuf bcknif frt Fiorida,
CVií IXfvy aft nafni. kom méli vjft
ratftofamálaráftbctra og Sfeiftfctím
Hcrmarimwm sjávttrúívfgsráfthctra i
ívrradají lil aft viftri. sjóhamiið *WÍ
varftarjdi hvaWciftar klendmgft.
Hantiarikj.v.ttafturiurt ltki»(
safoaft væftum Qérfúlgum i l«cima-
iartffiou í% ftorgaft íslefKtngum fym
a«ft htcíta nft drcpa hvaft; THur haon
sig geia öivcgttft öllf ttð eíflní mill}Of>
doUara á bcssu ári mrí»a *ift«t cf
fíöfi er JafnjiíWií upphvcftin urn
400míf{jóoum W. krtmtt,
Skílyrftí fyrir aft IdttfKf féí doilar-
ann cru í»au aft h*» verði livaf
vetftum (tð fuilu t'g 6llu og aft yfir
vftkí \yú sfufttiingi víft baréifu
Ajþjftða hvtthelft.ncfndarítrrair fyrír
a^errí frtftuti htttía. Penfngana á aft
oofa (fjjtfttiíngu, tíl d<en«« i biU'
íngu iaxnrarkutrsfftAvar,
Bantlariskí laeknírjnn hefttr «
hýfœju aft sianda strartnt í»f kostnaðí
vift auj'lýsifijar í isien/kuw dagWftft-
offl b na'vtur.nf þar scm híf lur verftur
á/ftftut til ituftnin*s hvöhtm. Ilann
muo fl kí á nefnn báft fengdur Citceo-
pcatí-samiftkunttm, *ern gcrftu
(slenzkurp hvn'vciftlbáuint ttg vwft-
sViptinum lifift teift á ifliftumim í
fyrreAvmar, , %
Sttrakvremt ttpjdýtingum DÖ tt
Chti* Davy surfttndí við rftnnsftknat -
slftft í Key Wesf, þar sern m.«. cnt
12—15 hfthungár. ARH.
þjóöarinnar, eins og til dæmis
Halldór Blöndal þingmann, sem
var flensari af guös náö, enda
ýmis verkfæri kölluö eftir honum
á plani og þá sérlega krókur all-
nokkur, sem notaður er til þess aö
hryggbrjóta hvali. (Nú má telja
vist, aö þar sem Halldór hefur svo
oft verið hryggbrotinn I sinni biöl-
an eftir þingsætum, að hann
myndi ekki nota það verkfæri, ef
hann ætti aö parta hrygg.)
3. Ekki má gleyma þvi að
Japanir treysta á okkur Islend-
inga, meö þaö aö sjá þeim fyrir
hvalkjöti. Þess vegna er það
spursmál um utanrikispólitík, að
hætta hvalveiðum, þvi hver vill
gera Japani vonda út i okkur?
Þaö gæti haft alvarlegar afleiö-
ingar.
A móti þessum þungvægu mót-
rökum má varpa fram skynsam-
lega,málshætti, aö betri er ein
kráka i hendí en tvær i skógi.
Eftir nákvæma athugun, ihug-
un og umhugsun, hefur Þagall þvi
ákveöið að hann er hættur hval-
veiðum! Þagall mun þvi hér eftir
ekki drepa hvali og þvi siöur hifa
þá, skera, bærða, frysta eða flytja
þá út.
Milljón dollara takk!—Þagall
alþýöu
HEIúL
Laugardagur 1. mars
KÚLTURKORN
Fyrirlestur um áhrifamátt kvik-
mynda og sjónvarps
Þriðjudaginn 4. mars kl. 20.30
heldur kvikmyndafræðingurinn
OLE BREITENSTEIN (f. 1935),
sem hér dvelst nú á vegum Mynd-
listarkennarafélags Islands og
Norræna hússins, fyrirlestur I
fyrirlestrarsal hússins og nefnir
hann „Film, TV og
modtagerne”. Þar ræðir hann
þátt kvikmynda og mynda i út-
breiöslu menningar og einnig
hvernig þær geta oröiö til aö
stuöla aö skoöanakúgun og flatns-
eskju. Ennfremur fjallar hann
um þaö, hver áhrifavaldur mynd-
efni er i söluauglýsingum. Ole
Breitenstein er danskur, en flutt-
ist til Svlþjóðar 1955. Þar lauk
hann fil kand prófi 1971 og vinnur
nú viö Stokkhólmsháskóla, þar
sem hann kennir fjölmiölunar-
fræöi, kvikmyndasögu og -grein-
ingu. Hann hefur einnig kennt viö
sænska kvikmyndaskólann og
starfaö viö sjónvarpiö. Ole Breit-
enstein hefur ásamt blaöamann-
inum Evu Wikander gert athug-
anir á þeim áhrifum, sem kvik-
myndir hafa á börn og unglinga,
og sl. ár sendu þau frá sér bókina
„Kila pá bio — Köp en livsstil”,
þar sem þau birtu þessar athug-
anir, en auk þessarar bókar hefur
Ole Breitenstéin ritaö fjöldat
greina um sérsviö sitt.
Ole Breitenstein er hér i boöi
Norræna hússins fyrir frumkvæöi
Myndlistakennarafélags Islands,
og hann heldur námskeið fyrir
félagsmenn meöan hann dvelst
hérlendis. £
Den Fynske Trio i Norræna hús-
inu:
Mánudaginn 3. mars heldur
Den Fynske Trio tónleika i
Norræna húsinu Tríóiö skipa
klarinettleikarinn Jens Schou,
sellóleikarinn Svend Winslöv og
planóleikarinn Rosalind Bevan,
og halda þau tvenna tónleika hér-
lendis, hina fyrri i Norræna hús-
inu 3. mars kl. 20.30,hina slðari i
Tónlistarskóla Kópavogs kl. 20.30
fimmtudaginn 5. mars.
Den Fynske Trio var stofnaö
1973 og þaö geröu þrir ungir tón-
listarmenn. sem voru kennarar
viö Tónlistarháskólann i Odense
og hljóöfæraleikarar i sinfóniu-
hljómsveitinni i Odense. Trióiö
hefur leikiö viða i Danmörku og
utan, á listahátíöum, i útvarpi og
sjónvarpi og inn á margar hljóm-
plötur. Það varö skjótt þekkt fyrir
afburða leik, og mörg núlifandi
tónskáld hafa samiö verk fyrir
það. Má þar m.a. nefna Atla
Heimi Sveinsson en á tónleikun-
um í Kópavogi veröur frumflutt
trió eftir hann.
1 Norræna húsinu leikur Den
Fynske Trio verk eftir Beetoven,
Hartmnn, Holmboe og
Schumann, og i Kópavogi verða
auk verks Atla Heimis flutt verk
eftir Brahms, Debussy og Gade.
Glerdýrin til
Vestmannaeyja
Hiö fræga leikrit Tennessee
Williams, Glerdýrin, hefur i vetur
verið sýnt af Gnúpverjum viös-
vegar um Suöur- og Vesturland
viö afbragös góðar undirtektir.
Má meö sanni segja aö Gnúpverj-
ar ráöist ekki á garðinn þar sem
hann er lægstur, þvi aö viöfangs-
efniö er taliö viö hæfi áhugaleik-
ara vegna þess hve mjög reynir á
hæfni þeirra og listfengi. Þó er
mál manna sem sýninguna hafa
séö, aö þeir sem þarna eiga hlut
að máli, skili ótrúlegum árangri,
bæði Halla Guömundsdóttir leik-
kona, sem stjórnar uppfærslunni,
svo og leikendurnir fjó.rir, þau
Þorbjörg Aradóttir, Jóhanna
Steinþórsdóttir, Siguröur Stein-
þórsson og Hjalti Gunnarsson,
auk annarra starfsmanna sýn-
ingarinnar.
Nú ráögera Gnúpverjar allra
siöustu sýningar á Glerdýrunum,
i Arnesi fimmtudagskvöldiö 28.
febrúar kl. 21.00 — og siöan fer
hópurinn til Vestmannaeyja og
sýnir i Bæjarleikhúsinu föstudag-
inn 29. febrúar og laugardaginn 1.
mars kl. 21.00, og hyggst þar með
ljúka leiktimabilinu.