Alþýðublaðið - 01.05.1981, Síða 9

Alþýðublaðið Föstudagur 1. maí 1981
9
A svæðisfundi Sambands is-
ienskra samvinnufélaga, sem
haldinn var i mars sl. hélt Er-
lcndur Einarsson forstjóri fram-
söguerindi um viðfangsefni Sam-
vinnuféiaganna. 1 máli hans kom
fram, að sambandsfyrirtækin
ættu nú öll við erfiðleika að striða
eins og önnur versiun I landinu. 1
tilefni þessa erindis Erlendar,
átti blm. Alþýðublaösins viö hann
viðtal um þetta efni, sem birtist
þann 25. mars sl. Cr þvi viðtali,
ásamt viðtali, sem birtist I fyrsta
tölublaði Samvinnunnar á þessu
ári, var eftirfarandi grein um
stöðu StS og ástandið I efnahags-
málum, unnin.
I upphafi viðtalsins i Abl. þann
25. mars, var Erlendur spuröur
að þvi, hvort sú veltuaukning,
sem orðið heföi á árunum ’79—’80,
og næði I flestum tilfellum aö
halda I við verðbólguna, þýddi aö
samdráttar væri farið að gæta I
rekstrinum?
Erlendur sagði, að ekki væri
1 viðtalinu við Alþýðublaðið
nefnir Erlendur einnig dæmi um
erfiðleika kaupfélaga úti á landi:
Ef við tökum sem dæmi kaup-
félag úti á landi sem er með
ýmsar sérvörur. Veltuhraðinn er
kannski um það bil 1,5 á ári.
Þegar þetta fyrirtæki fer að
borga 50% vexti, er auðsýnt, aö
það fer jafnvel meira en öll
álagningin i að borga bara fjár-
magnskostnaðinn. Sfðan kemur
svo allur annar kostnaður, svo
sem laun, húsaleiga, ljós og hiti
og allur annar reksturskostnaður.
Af þessu sést hvers vegna staða
verslunarinnar úti á landi er
mjög slæm um þessar mundir.
Hins vegar kemur það á móti, aö
sum kaupfélögin úti á landi eru
með mjög fjölbreyttan rekstur”.
„Svo er hitt”, sagði Erlendur,
„aö fyrirtækjum er óheirtnlt að
hækka verð á birgöum, þannig aö
verslun úti á landi t.d. sem liggur
með einhvern hlut I heilt ár og
hann er búinn að hlaða á sig 50%
Erlendur Einarsson forstjóri SÍS:
hægt að tala um samdrátt I þessu
samhengi. Búvörudeildin væri að
visu með minni veltu en áöur
vegna samdráttar i búvörufram-
leiðslu. Aukningin i Búvörudeild-
inni er 41,5%, Sjávarafurða-
deildin er með 44,3%, Innflutn-
ingsdeild meö 51,5%, Véladeildin
eykur sina sölu um 42,5% og
stafar tiltölulega litil aukning þar
af slakri samkeppnisstöðu ame-
riskra bila við þá japönsku.
Iðnaöardeildin er með 68% aukn-
ingu og skipadeildin með tæp
90%. „Þannig má segja”, sagði
Erlendur „að I rekstrinum höld-
um við nokkuö I veröbólguna, þó
aö aukningin sé minni en verð-
bólgan I einstökum deildum.
Þetta eru erfiðleikatimar fyrir
allan atvinnurekstur I landinu.
Þetta fer ekkert á milli mála, það
eru mjög erfiöir timar. Verslunin
á i erfiðleikum vegna þess, að
kostnaöarhækkanir eru gifuríega
miklar, siðan leggjast vextirnir
ofan á þetta, þannig aö reksturs-
kostnaðurinn hækkar gifurlega,
en tekjustofnanir vaxa ekki að
sama skapi, opinberir aöilar
reyna að halda þeim niðri til að
hamla á móti verðbólgunni”.
I ritinu Samvinnan var viðtal
viö Erlend, þar sem hann var
m.a. spuröur um afkomu kaup-
félaganna á árinu 1980, en þvi
svaraði Erlendur m.a. svo:
Þaö veldur miklum áhyggjum,
að verslun kaupfélaga i dreifbýli
hefur varla nokkurn rekstrar-
grundvöll. Hávaxtakostnaðurinn
veldur gifurlegri aukningu á
rekstrarkostnaöi verslunarinnar.
t dreifbýli þar sem vörubirgðir
þurfa að vera miklu meiri og
veltuhraðinn er mjög lítill, er
vaxtabyröin sérstaklega mikil.
Verðlagsyfirvöld hafa ekki tekið
neitt tillit til hávaxtanna, og ekki
hefur verið leyfilegt að færa upp
vörubirgðir á móti verð-
bólgunni. — Mér virðist augljóst,
að þessar ákvarðanir yfirvalda
eiga enga stoð I lögum. Hvað
myndi t.d. einstaklingur segja, ef
hann væri skyldaður með boöi
þeirra aö selja bifreið, sem hann
keypti fyrir einu til tveim árum
siöan, á sama verði og hann
keypti hann á? — En þetta er al-
gjörlega hliöstætt. 1 mörgum til-
fellum liggja vörur eitt til tvö ár,
t.d. varahlutir, áður en þær selj-
ast. Eg tel að stjórnvöld taki á sig
mikla ábyrgð að ganga þannig á
rétt fyrirtækja eins og raun ber
vitni nú. Það skyldi enginn ætla,
að það sé hagsmunamál byggöar-
laganna i landinu að brjóta niður
verslunarþjónustu dreifbýlisins.
Hvaö kaupfélögin varðar, þáhafa
þau viðast hvar veriö buröarásar
I byggðarlögunum, bæði hvað
varöar ýmsa þjónustu við Ibúana
auk þess að hafa verið I forustu
um atvinnuuppbyggingu. Nú ætla
stjórnvöld að brjóta niður þessa
buröarása meö ákvörðunum i
verölagsmálum sem ekki fást
staðist lagalega séö. Samvinnu-
hreyfingin krefst þess að þetta
óréttlæti verði afnumið án tafar.
Við læknum ekki veröbólguna
með þvi að setja nokkur kaup-
félög út á kaldan klaka.
Samdráttareinkenni
gera vart við sig
— staða verslunar úti á landi slæm
A svæöisfundi Sambands Islenskra samvinnuféiaga, sem haldinn var
i mars si. hélt Erlendur Einarsson forstjóri framsöguerindi um
viöfangsefni Sam vinnufélaganna. t máli hans kom fram, að sambands-
fyrirtækin ættu nú öll við erfiöleika að striða eins og önnur verslun I
landinu. 1 tilefni þessa erindis Erlendar, átti blm. Alþýðublaðsins við
hann viötal um þetta efni, sem birtist þann 25. mars sl. Úr þvi viðtaii,
ásamt viðtali, sem birtist i fyrsta tölublaði Samvinnunnar á þessu ári,
var eftirfarandi grein um stöðu SIS og ástandið I efnahagsmálum,
unnin.
vöxtum en siðan er versluninni
gert að selja hann á upphaflegu
verði. Það má sem sé ekki færa
upp veröið og þetta held ég að sé
hvergiviö liöi I heiminum nema
hér á íslandi.
Þá vék Erlendur að verðbólg-
unni og vaxtamálum. Atvinnu-
reksturinn á orðið mjög erfitt
meö aö standa undir þessu og viö
eigum eftir að sjá það, að það eru
að koma fram mikil samdráttar-
einkenni I þjóðfélagið vegna
þessa, þess vegna hlýtur það aö
verða höfuðverkefni að ná verö-
bólgunni niöur með öllum ráðum.
Þar með mundi þessi gifurlegi
vaxtakostnaður lækka. Þaö er jú
aðalmálið i þessu öllu saman”.
Þá var Erlendur spuröur að þvi
hvort hann teldi aö samdráttar-
einkenni vegna þessa væru komin
i ljós.
„Já, ég tel að þessi einkenni séu
aö gera vart viö sig nú, á þvi er
litáll vafi. Það kemur sér að visu
vel nú að það er hækkun á fisk-
veröi til okkar t.d. þann sem er að
reyna aö framleiða fyrir útflutn-
ing og svo þann sem framleiöir
fyrir innanlandsmarkaö. Hinn
mikli fjármagnskostnaður, sem
viö þurfum aö standa undir hér
heima er langt umfram þaö, sem
fyrirtæki i samkeppnislöndum
okkar eiga að búa viö. Þessi ein-
kenni, sem ég minntist á, þau
koma fyrst fram, þegar menn
hafa tekið þaö skref að fara með
vextina svo hátt. Nú, menn hafa
réttlætt þetta meö þvi aö verið sé
aö verðtryggja sparifé, en ég held
við séum komnir á þaö stig núna,
aö við eigum að spyrja hvort við
höfum efni á aö standa undir
þeirri tryggingu”.
1 Samvinnunni var Erlendur aö
lokum spuröur aö þvi, hvert væri
hans álit á efnahagsráöstöfunum
rikisstjórnarinnar.
Varðandi efnahagsmálaráð-
stafanirnar sem geröar voru um
áramótin, þá voru þær jákvæðar
svo langt sem þær náðu. Þær
gengu bara of skammt. A hinn
bóginn verða menn að skilja, að
ekki reyndist unnt að ná sam-
stöðuum róttækari aðgerðir.'Trú-
lega sátu menn fastir i samþykkt
Alþýöusambandsþings, þar sem
krafist var, aö þaö ákvæði I visi-
töluútreikningi, er tæki að hluta
mið af viðskiptakjörum þjóðar-
innar yröi afnumiö. Launþega-
samtökin voru mótfallin frekari
aögerðum i visitölumálum. Þaö
ber vissulega aö harma þessa af-
stöðu. Visitála og launamál er
mikill áhrifavaldur á framgang
verðbólgunnar, en fyrir launþega
er aukning kaupmáttarins það
sem mestu máli skiptir. Þaö er
alveg ljóst að við komumst
skammt I þvi að ná veröbólgunni
niður, nema launþegar taki á sig
einhverja fórn I trausti þess að
lagður sé grundvöllur að þvi aö
kaupmátturinn aukist. Þeir hafa
lika mestra hagsmuna að gæta
þegar allt kemur til alls. Sérstak-
lega hefur láglaunafólk mikilla
hagsmuna að gæta i þessum efn-
um, vegna þess að veröbólgan fer
verst meö þeirra hlut, þaö sýnir
reynslan okkur.