Alþýðublaðið - 01.05.1981, Page 25

Alþýðublaðið Föstudagur 1. maí 1981
25
Austurland
Kaupfélag Vopnfirðinga (stofn-
aö 1918) starfar á Vopnafiröi og
rekur þar kjik-bilö, bygginga-
vörudeild, söluskála, mjólkur-
samlag, sláturhús, frystfluis, og
bifreiöaverkstæöi. Sláturhúsiö er
auk þess leigt undir fiskvinnslu á
þeim timum ársins, þegar slátr-
unin stendur þar ekki yfir.
Kaupfe'lag Héraösbúa (stofnaö
1909) er öflugasta kaupfélag á
Austurlandi. Þaö hefur aöal-
stöövar sinar á Egilsstööum, en
rekur einnig umfangsmikla starf-
semi viöar. Félagssvæöi þess er
Fljótsdalshéraö, Reyöarfjörður,
Borgarfjöröur eystri og Seyöis-
fjöröur.
A Egilsstöðum rekur félagiö
stóra matvörukjörbúö i nýju hús-
næöi, en einnig járn- og bygginga-
vöruverzlun, söluskála, brauð-
gerö, trésmiöaverkstæöi og slát-
urhús. Undir mjólkursamlag fé-
lagsins á Egilsstööum hefur verið
reist ný bygging.
Annaö aðalaösetur féiagsins er
á Reyðarfiröi, en um höfnina þar
fara þeir vöruaðdrættir þess, sem
koma sjóleiöina. Það rekur þar
matvörukjörbúö, járn- og bygg-
ingavörudeild, kjötvinnslu, gisti-
hús, fóöurblöndunarstöð og slát-
urhús. A Reyðarfirði, er auk þess
miöstöö bilflutninga félagsins og
bilaverkstæði. Þaö rekur allstór-
an flota flutningabila, sem sinna
vöruflutningum innan félags-
svæöisins. Auk þess er félagið
með skipaafgreiðslur á Reryðar-
firöi. Þá rekur félagið hraöfrysti-
hUs og fiskvinnslu á Reyöarfiröi,
og fyrir skemmstu eignaöist þaö
hlutdeildi'nyjum skuttogara, sem
þaö á að hálfu á móti Eskfiröing-
um.
Kaupfélag FáskrUðsfiröinga
opnaöi á siðastliönu ári glæsilega
alhliða verslun á Fáskrúðsfirði.
Einnig rekur þaö vélaverkstæöi
og annast slátrun. Kaupfélag Fá-
skrúösfirðinga hefur einnig oliu-
sölu meö höndum og rekur ver-
bUÖ. Kaupfélagið á einnig Hraö-
frystihUs Fáskrúösfjaröar hf., en
þar fer fram frysting, saltfisk-
verkun og framleiösla á fiski-
mjöli og íysi. Auk þess á Hraö-
frystihúsiö tvo togara, sem þaö
gerirUt. Kaupfélag Fáskrúösfirö-
inga var stofnaö áriö 1933 og
vantar þvi tvö ár upp á hálfrar
aldar starfsemi.
A Borgarfirði eystri starfaöi
áður sérstakt kaupfélag, Kaupfé-
lag Borgarfjaröar, og á Seyöis-
firöi starfaöi Kaupfélag Aust-
fjaröa. Bæöi þessi félög hættu
rekstri áriö 1968, en Kaupfélag
HéraösbUa opnaöi verzlanir I
staðinná báöum stööunum. Siöan
hafa félagsmenn beggja þessara
félaga gengiö i Kaupfelag
HéraösbUa, og eru nU starfandi
deildir Ur þvf á þessum stööum. A
Seyöisfiröi rekur Kaupfélag
HéraösbUa nU tvær verzlanir, og
á Borgarfiröi verzlun, sláturhús,
nýendumyjaö hraöfrystihús, auk
saltfiskverkunarstöðvar og verk-
smiöju, sem vinnur fiskimjöl Ur
beinum.
Kaupfélag Héraðsbúa gefur út
timarit, Samherja, sem kemur út
eftir því sem tilefni gefast til og
flytur fréttir af félagsstarfinu.
Eitt helzta framtiöarverkefni fé-
lagsins er að reisa stórt og ný-
tizkulegt sláturhús á Egilsstöö-
um. Auk sláturhúsanna á Egils-
stööum, Borgarfiröi og Reyöar-
firöi starfrækir þaö fjórða slátur-
hUsiö á Fossvöllum. öll þessi hús
eru orðin nokkuö gömul og farin
aö þarfnast endurnýjunar.
A Noröfiröi starfar Kaupfélagið
Fram (stofnaö 1912), sem rekur
þar matvörukjörbúö, vefnaöar-
vörudeild, jám- og glervörudeild,
byggingavöruverzlun og tvö úti-
bú, sem verzla meö matvörur.
Lika rekur félagiö brauögerö, svo
og mjólkurstöö, og auk þess slát-
urhús og kjötfrystihús.
A Eskifirði er Pöntunarfélag
Eskfirðinga (stofnaö 1933). Þar
starfaöi áður Kaupfélagiö Bjö*k,
sem var i Sambandinu, en Pönt-
unarfélagiö var þaö ekki. Ariö
1969, hætti kaupfélagiö störfum
en félagsmenn þess gengu i Pönt-
unarfélagiö, sem aftur gekk i
Sambandiö. Pöntunarfélagiö rek-
ur allviöamikla starfsemi á Eski-
firöi, þ.e. verzlun meö matvöru-
deild, vefnaöarvörudeild, búsá-
haldadeild, bókabúö, bygginga-
vörudeild og skóbúð. Einnig rek-
ur þaö brauögerö, sláturhús,
verzlunarútibú, og söluskála, þar
sem er afgreiðsla fyrir Flugfélag
Islands, og afgreiöslu fyrir skip
og vöruflutningabila. Auk þess er
félagið hluthafi I Hraöfrystihúsi
Eskifjaröar hf.
Kaupfélag Stööfiröinga (stofn-
að 1931) hefur aðalstöövar sinar á
Stöövarfiröi, þar sem þaö rekur
verzlun, en þaö starfar einnig á
Breiödalsvik og rekur þar verzlun
og sláturhús. Félagið er hluthafi I
Hraöfrystihúsi Stöövarf jaröar hf.
á Stöðvarfiröi og i Hraöfrystihúsi
Breiödælinga hf. á Breiödalsvik.
hin fullkomnustu og glæsilegustu
á landinu.
Kaupfélag Berufjaröar (stofn-
að 1930) á DjUpavogi rekur verzl-
un með m atvörudeild, vefnaöar-
vörudeild, bUsáhalda-, járn- og
fóðurvörudeild, byggingavöru-
deild, , auk kvöld- og helgarsölu.
Þá rekur félagið hótel á Djúpa-
vogi, og auk þess mjólkurstöö,
sláturhús, og vélaverkstæði. Þaö
fer með skipaafgreiöslur og rekur
flutningabíla, sem m.a. sjá um
mjólkurflutninga innanhéraðs og
vöruflutninga til Reykjavikur.
Félagið er hluthafi I Búlandstindi
hf., sem rekur frystihús og sildar-
verksmiöju, og sér kaupfélagiö
um rekstur þess. Lika á það meg-
inhluta hlutafjár I Arnarey hf. og
sérum rekstur þess fyrirtækis, en
þaö annast sildarsöltun og rækju-
vinnslu.
Þá er aö vikja aö Kaupfélagi
Austur-Skaftfellinga (stofnaö
Frá Eskifiröi: versiunarhús Pöntunarféiags Eskfiröinga
1920) sem hefur aösetur á Höfn i
Hornafiröi og er eitt af öflugustu
kaupfélögum landsins. Þaö rekur
kjörbúö á Höfn með matvöru-,
bUsáhalda- og bóka- og ritfanga-
deildum, og einnig vefnaöarvöru-
deild. Lika rekur félagiö járn-
vörudeild, sem jafnframt sér um
sölu á byggingarefni, veiöarfær-
um, fóöurbæti og áburöi, og einn-
ig rekur þaö söluskála á Höfn.
Þar að auki rekur félagiö slátur-
hús, kartöflugeymslu og mjólkur-
samlag, og starfar hiö siöast
nefnda f nýlega reistri byggingu.
Félagið rekur skipaafgreiöslu, og
er hluthafi I Fiskimjölsverk-
smiöju Hornafjarðar hf., Vél-
smiöju Hornafjaröar hf. og i
Borgey hf., enhiösiðastnefnda er
útgeröarfyrirtæki sem gerir út
báta. Þá á félagiö einnig þriöjung
hlutafjár I fyrirtækinu Verbúöir
hf., sem rekur verbúðir á Höfn
fyrir aökomufólk. Er þá ógetiö
um fiskvinnslustöð og frystihús
félagsins, þar sem einnig er rekin
saltfiskverkunarstöð og skreiöar-
verkun. Siöustu árin hefur félagiö
verið aö reisa nýja stórbyggingu
undir þá starfsemi og meö til-
komu hennar eru fiskvinnslustöð
og frystihús félagsins orðin ein
hin fullkomnustu og glæsilegustu
á landinu.
í öræfasveit var eins og kunn-
ugt er um aldir lifaö einhverju af-
skekktasta og einangraöasta
mannlifi á Islandi. Þar hefur um
áratuga skeiö veriö rekin kaupfé-
lagsverzlun, lengst af á vegum fé-
lagsdeildar i Kaupfélagi Skaft-
fellinga I Vik i Mýrdal. Eftir aö
vegasamband komst á við Horna-
fjörö varö þó aö ráöi aö
félagsdeildin flýttist yfir til
Kaupfélags Austur-Skaftfellinga,
sem varö i ársbyrjun 1965. Aðset-
ur þessarar verzlunar er á Fag-
urhólsmýri og þar rekur kaupfé-
lagiö nú verzlun, söluskála og
sláturhús, og þar er einnig af-
greiösla fyrir flugvélar Flugfél-
ags Islands. Meö tilkomu vegar-
ins yfir Skeiöarársand þjóðhátið-
aráriö 1974 var einangrun öræfa-
sveitar endanlega rofin, og þar
meö sköpuöust algjörlega ný viö-
horf i samgöngumálum Austur-
Skaftfellinga. Eitt af þvi fyrsta
sem opnun hringvegarins haföi I
för með sér, var stóraukinn
straumur ferðamanna um öræfa-
sveit. Þessu mætti Kaupfélag
Austur-Skaftfellinga með þvi aö
reisa myndarlegan söluskála til
þjónustu fyrir feröamenn aö
Skaftafelli. Auk þess þurfti UtibU-
iö aöFagurhólsmýrieins og gefur
aö skilja aö mæta stórauknu álagi
i sambandi við þjónustu við
feröamennina.
Frá Selfossi: verslunarhús Kaupfélags Árnesinga
Suðurland — Vestmannaeyjar
A Suöurlandi hagar svo til um
samvinnurekstur, að afuröasala
bændanna er svo til öll i höndum
tveggja samvinnufélaga. Þau eru
Sláturfélag Suöurlands, sem ann-
ast sláturhúsarekstur og sér um
sölukjötsins og annarra sláturaf-
uröa, og Mjólkurbú Flóamanna,
sem rekur mjólkurstöð á Selfossi
og selur m.a. mikiö af mjólk og
mjólkurafurðum á Reykjavikur-
svæöiö. Hvorugt þessara félaga
er f Sambandinu, þótt þau hafi
hins vegar meira eða minna sam-
starf viö það og kaupfélögin á
Suðurlandi, eftir þvi sem aöstæð-
ur kalla á.
A hinn bóginn eru þrjú kaup-
félög á Suðurlandi, sem starfa
innan Sambandsins. Þau eru frá-
brugöin flestum öörum kaup-
félögum, sem hér hafa veriö talin,
að þvi leyti aö þau fást fyrst og
fremst viö verzlun og þjónustu.
Austast þeirra er Kaupfélag
Skaftfeilinga (stofnaö 1906), sem
starfar I Vik i Mýrdal og á Kirkju-
bæjarklaustri. Aöalstöövar þess
eru i Vik, og þar rekur þaö kjör-
búö meö vefnaöarvörudeild, og
einnig búsáhalda— og járnvöru-
deild, vöruskemmu meö fóöur-
vöru—, byggingarvöru— og
þungavöruafgreiðslu, og auk þess
nýjan söluskála, þar sem er
feröamannaverzlun, ásamtoliu—
og bensinsölu. í Vik rekur félagiö
einnig frystihús, tvær trésmiðjur,
bifreiöa— og járnsmiðaverk-
stæöi, smurstöö, verzlun meö
varahluti i bila og búvélar, og
hótel. Lika er sérstök vöruflutn-
ingamiöstöð hjá félaginu, en þaö
á allmarga flutningabila og ann-
ast flutninga til og frá Reykjavik
og Ut um félagssvæðið. Aftur á
móti annast félagið enga afurða-
sölu fyrir bændur, nema hvað þaö
hefur séö um sölu á ull, selskinn-
um og garöávöxtum. A Kirkju-
bæjarklaustri rekur félagið siöan
verzlun og söluskála fyrir feröa-
menn, ásamt bensinsölu. Með
auknum straumi feröamanna
austur á bóginn hefur nauösyn á
þjónustu við þá vaxiö mjög, og
var söluskálinn i Vlk reyndar
reistur meö það fyrir augum aö
auövelda þjónustu viö feröa-
mennina, sem leggja leiö sina eft-
ir hringveginum.
A Hvolsvelli starfar Kaupfélag
Rangæinga (stofnað 1919 sem Kf.
Hallgeirseyjar, en nafninu breytt
1948 viö sameiningu viö Kf.
Rangæinga eldra, st. 1930). Þar
rekur það umfangsmikla verzlun
I reisulegu verzlunarhúsi og
verzlar auk þess meö allar venju-
legar byggingarvörur og rekstr-
arvörur fyrir bændur. A Hvols-
velli rekur félagið einnig bifreiöa-
verkstæöi, bilavarahlutaverzlun,
járnsmiðju, trésmiöju og
rafmagnsverkstæöi, saumastofu
fyrir mokkafatnaö, og Sauma-
stofuna Sunnu, sem saumar bæöi
fyrir erlendan markaö úr ullar-
voðum og margs konar vörur fyr-
ir innlendan markaö. Félagiö
fæst ekki viö sölu á afurðum
bænda, ef undan eru skilin ull,
gærur, húöir og kartöflur. Þá
annast félagiö umfangsmikla
vöruflutninga úr um héraðið og til
og frá Reykjavik. Félagiö á all-
margar ibúðir á Hvolsvelli, sem
það leigir starfsmönnum sinum,
og lika hefur þaö á liönum árum
reist þar nær 40 ibúðarhús og selt
þau einstaklingum á staönum.
Hefur þetta mælzt vel fyrir, en
félagið hefur ráðist i þessar fram-
kvæmdir til að bæta úr húsnæöis-
skorti á Hvolsvelli og greiða fyrir
uppbyggingu þorpsins. Þá er
ógetið um útibú félagsins á
Rauöalæk, þar sem það rekur
verzlun og bifreiðaverkstæði.
Þriöja kaupfélagiö á Suöur-
landi er Kaupfélag Arnesinga
(stofnað 1930). Þaö hefur aðal-
stöövar si'nar á Selfossi og rekur
stóra verzlun i aöalbyggingu sinni
þar, en þar i bænum rekur félagið
einnig tvær litlar matvöruverzl-
anir, byggingarvöruverzlun, fisk-
búð, bifreiða— og landbúnaöar-
véladeild og pantanadeild, sem
þjónar aöallega sveitunum. Lika
setti félagiö á stofn vörumarkaö,
hinn fyrsta á vegum samvinnu-
félaganna hérlendis, sem þaö
opnaöi iárslok 1973 og hefur rekið
siöan. Vörur hafa þar verið seldar
meö hálfri leyfilegri álagningu,
en á móti hefur þjónusta verið
skert frá þvi sem tiðkast i öörum
verzlunum, og sjálfsafgreiðslu-
fyrirkomulagiö er nýttþar til hins
ýtrasta. Þessi rekstur hefur gefið
góöa raun og hlotiö lof viöskipta-
manna, enda hafa fleiri félög
fylgt á eftir Kaupfélagi Arnesinga
I þessu efni og opnað slika vöru-
markaöi.
A Selfossi rekur félagiö einnig
þvottahús, apótek, kjötvinnslu,
brauðgerö, bensinstöö og
sælgætisbúö. Þá rekur félagiö all-
marga vöruflutningabila og
bifreiöaafgreiöslu. A sama hátt
og félögin f Vik og á Hvolsvelli
sinnir Kaupfélag Arnesinga ekki
afurðasölu fyrir bændur, nema
hvaö þaö hefur séö um aö selj a ull
og lax.
Smiöjur Kaupfélags Arnesinga
á Selfossi eru veigamikill þáttur i
starfsemi félagsins, en þaö rekur
einn umfangsmesta þjónustuiön-
að, sem fyrirfinnst meöal
Sambandskaupfélaganna. Þar á
meöal er trésmiðja, bifreiöaverk-
stæöi, yfirbyggingaverkstæði,
réttingaverkstasði, mótorverk-
stæöi járnsmiöja renniverkstæöi
rafmagnsverkstæöi, rafvéla— og
raflagnaverkstæði, hjálbaröaviö-
gerö og smurstöö. Oll þessi verk-
stæði veita þjónustu, hvert á sinu
sviöi, fyrir félagssvæöiö, en einn-
ig hefur veriö rekinn þar nokkur
framleiösluiönaöur. Þannig er
trésmiðaverkstæöiö þátttakandi i
húsgagnaframleiöslu, eins og
getið veröur, og á liðnum árum
hefur félagið framleitt ýmsar
geröir landbúnaöartækja, sem
seld hafa veriö á félagssvæöinu
og víöar um land.
Auk þessarar starfsemi á Sel-
fossi rekur félagiö útibú á fimm
stöðum. Þau eru I Hverageröi,
Laugarvatni, Þorlákshöfn,
Eyrarbakka og Stokkseyri. Þá er
félagið stór hluthafi i Meitlinum
hf. i Þorlákshöfn, sem rekur þar
hraðfrystihús og útgerð.
ÞrjU sfðast töldu kaupfélögin
tóku fyrir nokkrum árum upp
sameiginlegt rekstrarskipulag
fyrir trésmiöjursinar.og hafa þær
siöan haft meö sér mjög náiö
samstarf.Þær framleiöa hUsgögn
og innréttingar i allstórum stil, en
mest áhersla er þar lögö á smiöi
bólstraöra hUsgagna, skrifstofu-
húsgagna, eldhúsinnréttinga og
innihuröa. 1 sambandi viö þennan
rekstur eiga félögin húsgagna-
verzlun f Reykjavik, sem nefnist
3—K hUsgögn og innréttingar. Er
hUn i hUsi Oliufélgasins hf. aö
Suöurlandsbraut 18. Þar eru seld-
ar allar framleiðsluvörur tré-
smiöjanna, en lika innflutt hús-
gögn frá hUsgagnaverksmiöjum
samvinnumanna annars staöar á
Noröurlöndum, svo og ýmsar
aörar vörur til heimilisbúnaöar.
1 Vestmannaeyjum starfar
Kaupfélag V estmannaeyja
(stofnað 1950). Við eldgosið I
Heimaey i ársbyrjun 1973 lamað-
iststarfsemiþess af skiljanlegum
ástæöum, en félagiö rak þá verzl-
anir á sex stööum i Vestmanna-
eyjakaupstað. Fljótlega eftir aö
björgunarstarfið i Eyjum hófst,
kom f ljós, að brýn nauðsyn var á
aö halda opinni verzlun fyrir
starfsmenn Viölagasjóös og aðra,
sem þar voru að störfum. Kaup-
félagiö hljóp þá undir bagga og
opnaði eina verzlun sina aftur, og
var hún siðan opin allan gostim-
ann. Að eldgosinu loknu, þegar
Vestmannaeyingar hófu að flyj-
ast aftur til Eyja, var siöan hafist
handa um að endurskipuleggja
verzlun kaupfélagsins, en tals-
verðar skemmdir höföu þá oröiö á
byggingum þess og verzlunarað-
stööu. NU rekur félagiö matvöru-
markaö ásamt bátasölu, kjöt-
vinnslu, vefnaðarvöru— og bús-
áhaldaverzlun, og bygginga-
vöru— og timburverzlun.
Sendum starfsfólki okkar og ööru vinn-
andi fólk til lands og sjávar okkar bestu
kveö jur i tilefni 1. mai.
Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna