Alþýðublaðið - 24.06.1981, Blaðsíða 3

3
,/Sú staðreynd bendir til þess, að á næstu árum og
áratugum verði hægt að byggja hér upp orkufrekan
iðnað, sem greitt geti hærra verð fyrir orkuna en nem-
ur kostnaði viðað framleiða hana... með framleiðslu-
kostnaði á raforku sem nemur 16 mills KWh eigum við
að standa nokkuð vel að vígi miðað við önnur lönd...
Niðurstöður gefa til kynna, að með hliðsjón af flutn-
ingskostnaði sé samkeppnisstaða okkar mjög góð í ál-
framleiðslu og magnesíum framleiðslu... Að öllu
samanlögðu má draga þá ályktun, að samkeppnis-
staða okkar f álframleiðslu sé mjög góð og að islend-
ingar geti útvegað bæði hráef ni til framleiðslunnar og
markað fyrir afurðirnar."
(Úr erindi Finnboga Jónssonar, verkfræðings f Iðnað-
arráðuneytinu, á orkuþingi).
UM SAMKEPPNISHÆFNI
ÍSLENSKRAR STÓRIÐJU
Miðvikudagur 24. júní 1981
alþýðu-
blaðið
Ctgefandi: Alþýöuflokkurinn
Framkvæmdast jori: Johann
es Guömundsson.
Stjórnmálaritstjóri <ábm>:
Jón Baldvin Hannibalsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Helgi Már
Arthursson.
Blaðamenn: Ólafur Bjami
Guönason, Þráinn Hall-
grimsson.
Auglýsingar: Þóra Haf-
steinsdóttir.
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdótt-
ir.
Dreifingarstjóri: Sigurður
Steinarsson.
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Sfðumúla 11, Reykjavik,
simi , 81866.
Hver er samkeppnishæfni
orkufreks iðnaðar, sem á næstu
árum og áratugum ,mun hvað
sem tautar og raular risa á Is-
landi, i samanburði við keppi-
nauta með öðrum þjóðum? Ein-
hver ánægjulegasta niðurstaðan
sem fékkst i umræðum á nýaf-
stöðnu Orkuþingi var sii, að
framtiöarhorfur varðandi sam-
keppnishæfni orkufreks iönaðar
á fslandi væru góðar.
Orkukreppan sem nú rikir, og
þær gi'furlegu verðhækkunar-
öldur sem orðið hafa á öörum
orkugjöfum á undanförnum
árum, þýða að verðgildi þeirrar
orku, sem beisla má i islenzk-
um fallvötnum og á jarðhita-
svæðum, hefur stórhækkað 1
samanburði við aðra orkugjafa.
íerindi sinu á Orkuþingi komst
Finnbogi Jónsson, verkfræðing-
ur, að þeirri niðurstöðu, að raf-
orka til iðnaðar sé nU viðast
hvar i heiminum seld á hærra
verði, en nemur áætluðum
framleiöslukostnaði frá nýjum
virkjunum hér á landi. Hann
sagði allt benda til þess, að á
næstu árum og áratugum „verði
hægt að byggja hér upp orku-
frekan iðnað, sem greitt geti
hærra verö fyrir orkuna en
nemur kostnaði viö að fram-
leiða hana’.’ Þetta er að sjálf-
sögðu ein meginforsendan fyrir
þjóðhagslegri arðsemi orku-
freks iðnaðar hér á landi. Sá
orkufreki iðnaður er um leið
helzta von fslendinga um að
þeir geti haldið til jafns við
grannþjóðir i lifskjörum.
Þau iönd, sem búa yfir mikilli
ónýttri vatnsorku, hvað þá
heldur jarðvarmaorku, standa
þvi vel að vigi. t Evrópu er Is-
land eitt af fáum rikjum sem
enn sem komið er eru tiltölulega
skammt á veg komiö i nýtingu
orkunnar. Flestiðnrikin, eins og
t.d. grannriki okkar i V-Evrópu,
eins og t.d. Bretland, Vestur-
Þýzkaland og Frakkland þurfa i
vaxandimæliaðreiöa sigá aðra
og dýrari orkugjafa. Japan,
sem nú er þriðja mesta iðnriki
heims, er að langmestu leyti
háð innflutningi á orku. Raf-
orkuframleiðsla þar er að
stærstum hluta fengin með oliu.
Þetta þýðir að orkukostnaður-
inn I stóriðju i þessum löndum
fer sihækkandi. 1 Japan hefur
það beinlinis leitt til þess að
verksm iðjum hefur veriö lokað i
stórum stil. Orkufrekur iðn-
aður, sem byggir á oliu sem
orkugjafa, er fyrirsjáanlega
ekki samkeppnisfær i framtið-
inni. I erindi Finnboga komu
fram þær upplýsingar, að raf-
orkuverð til stórnotenda er nú
40-60 mills KWh i löndum
eins og Englandi, Frakklandi og
Vestur-Þýzkalandi. Það er helzt
i ýmsum þróunarrikjum, sem
búa yfir mikilli óbeislaðri
vatnsorku, sem bUast má við
þvi að framleiðslukostnaður á
orku sé hliðstæður og hér á
landi. En þegar á heildina er
litið, má gera ráð fyrir, að orku-
frekur iðnaður i öðrum löndum
þurfi að greiða milli 20-40 mills
á KWh á næstu árum.
| erindi sinu komst Finn-
bogi Jónsson að eftirfarandi
niðurstöðum um framleiðslu-
kostnaö orku frá nýjum vatns-
aflsvirkjunum, miðað við full-
nýtingu strax, þ.e. miðað við
stóriðju sem forsendu stórra
virkjana hér á landi:
„Miðað við 6% vexti er
meðalframleiðslukostnaður frá
þessum nýju virkjunum 8,3
aurará KWh eöa sem svarar 14
mills. Miðað við 8% vexti er
kostnaðurinn 10,1 eyrir á KWh
eða 17 mills á KWh. Ofan á
þessar tölur þarf að leggja
kostnað vegna aðflutningslina
og orkutaps, og má áætla að
meðaltali um 2 mills á KWh
vegna þeirra þátta, þegar um
orkufrekan iðnað er að ræða.
Niðurstaðan er þvi sii, að miðað
við 6% reiknivexti og fulla verö-
tryggingu megi áætla að meðai
framleiðslukostnaður á raforku
til raforkufrekra iönfyrirtækja
hérá landisé um 16 mills á KWh
miðað við verðlag i janúar
1981.”
Miðað við framleiðslukostnaö
á raforku sem nemur um 16
millsá KWh á samkeppnishæfni
orkufreks iðnaðar á Islandi að
vera bærilega tryggð. Avinn-
ingur okkar hvaö varmaorku
snertir er þó miklum mun meiri
en i raforkunni. Hins vegar
skortir mikið á, að rannsóknir á
heppilegri orkunýtingu vegna
jarðvarmaorku séu nægilega
langt á veg komnar.
| umræðum um hentugan
orkufrekan iönað hér á landi
hefur athygli manna einkum
beinzt að áli, kisiljárni, kisil-
málmi, magnesium, natrium
klorati, pappir og methanoli til
innanlandsnotkunar i staö inn-
flutts eldsneytis. Hráefnin til
þessarar framleiðslu verður i
flestum tilvikum að flytja inn.
Heildarflutningskostnaöur hrá-
efna og afurða á markaö gefur
visbendingu um samkeppnis-
hæfni Islendinga i orkufrekum
iðnaði. t erindi Finnboga Jóns-
sonar var flutningskostnaðurinn
umreiknaður i orkuverð. Niður-
staðan var sú, að út frá flutn-
ingskostnaði sé samkeppnis-
staða tslendinga mjög góð i ál-
framleiöslu og magnesium-
framleiðslu. Hann er talsvert
hærri f kisiljárn- og kisilmálm-
framleiðslu. Aftur á móti þurfa
keppinautar okkar annars
staðar einnig i flestum tilvikum
að flytja að aðföng.
flöþvier markaðsmál varöar
snúast þau um hvori tveggja,
aðgang að hráefnum og hins
vegar um markað fyrir afuröir.
t flestum tilvikum veröum viö
að byggja á innfluttum hráefn-
um. Afurðir orkufreks iönaðar
verður einnig að mestuað selja
á erlendum mörkuöum. Að þvi
ervaröarkisiljárn og kisilmálm
er fullyrt, að hráefnismarkaðir
séu opnir. Einnig upplýsti Finn-
bogi Jónsson að erlendir aöilar
hafa þegar leitað eftir langtima
samningi um kaup á fram-
leiðslu kisilmálmverksmiöju
hérlendis. Sérfræðingur Iðn-
aðarráðuney.tisins var hins
vegar langsamlega bjartsýn-
astur á samkeppnishæfni ts-
lendinga i álframleiöslu. Um
það sagöi hann:
„Eftirspurn eftir áli mun fara
vaxandi á næstu árum og eins
og komið hefur fram er sam-
keppnisstaða tslendinga i þeirri
grein mjög góð. Þvi veldur ekki
einungis að hlutfall flutnings-
kostnaðar af framleiðsluverö-
mæti er lágt. Sá markaður sem
tslendingar myndu aö likindum
selja til, yrði til rikja innan
Efiiahagsbandalagsins. Allar
horfur eru á, að Evrópa verði
háð innflutningi á áli á næstu
áratugum og þau lönd sem ts-
lendingar myndu keppa við
yrðu Astralia og fleiri riki, sem
þurfa aö greiða sérstakan 7%
toll af innfluttu áli, sem tslend-
ingar losna við vegna sérsamn-
inga viö EBE. Þetta jafngildir
um 120 dollurum á tonn i bættri
samkeppnisstööu fyrir tsland
eða sem svarar um 8 mills á
KWh i raforkuverði.”
Hér kveður heldur betur við
annan tón en menn eiga að venj-
astfrá iðnaöarráöherra. Þess er
skemmst að minnast, þegar iðn-
aðarráðherra missti út úr sér á
Alþingi, að vænlegasti virkj-
unarkostur landsmanna nú,
væri að leggja niður Alverið i
Straumsvi'k. Helzti sérfræð-
ingur hans hefur nú fært að þvi
gild rök, aö þarna hafi ráðherr-
ann misst út úr sér mestu öfug-
mæliársins — ef ekki áratugar-
ins. Ófrægingarherferö Alþýðu-
bandalagsins og Þjóöviljans
gegn þeim mönnum, sem af
mikilli framsýni tóku á sinum
timaákvörðun um byggingu AI-
versins i Straumsvik, sem á sin-
um ti'ma var upphaf stóriðju-
stefnunnar á tslandi, hefur nú
endanlega reynzt dauö og
ómerk.Núer eftirað vita, hvort
iðnaöarráðherrann er pólitiskt
frjáls aö þvi að draga rökréttar
niðurstöður af upplýsingum sér-
fræðinga sinna. —JBH
Sýndarlýðræði?
A siöustu árum hafa Alþýöu-
•andalagsfélögin vföa um land
iöhaft forval viö uppstillingu á
ista viö Alþingis- og sveita-
tjórnakosningar. Félagiö i
lópavogi mun vera þaö fyrsta
em tók upp þessi vinnubrögö og
iö rööun á G-listann i Reykja-
ik fyrir vetrarkosningarnar
979 var stuöst viö forval i fyrsta
inn. Nvl í vikunni voru sam-
ykktar nyjar forvalsreglur
yrir A Iþyöubandalagiö i
leykjavfk og hefur blaöiö
reint fra þeim i fréttum.
Ekki er þaö ætlun min aö fara
saumana á þeim reglum eöa
örum forval sreglum heldur
söa lftillega forval og prófkjör
g hugsanleg áhrif þess.
Aöalmunurinn á forvali og
rrtfkiöri er sá aö i Drófkiöri
tengsl viö heppilega aöila og
itök og aöstööu eigi fyrirfram
miklu meiri möguleika á aö
veröa tilnefndur en sá sem
hefur litiö eöa ekkert af öllu
þessu. Eöa hvaö geröist ekki i
alþingiskosningunum i Reykja-
vfk 1979 þegar forvali bar beitt.
„Kvennasætiö” tapaöist. Þaö
þarf ekki aö fara i grafgötur
meö þaö aö konur eru valda-
lausar i' okkar ágæta þjóöfélagi.
til um, þá er verr af st aö fariö en
heima setiö. Betra aö hafa
gamla fyrirkomulagiö, viöur-
kenna iyöræöisieysiö, og biöa
þar til forsendur eru fyrir
hreyttri skipan. Ef þaö er ekki
gertgeturfariöeins og mér sýn-
ist vera aö gerast i forvali aö
íyöræöiö snúist upp i andstæöu
sina og komi til meö aö þjóna
fyrst og fremst þeim er íyö-
ræöisreglumar voru settar til
höfuös.
Sá sterki veröur enn sterkari,
hann hefur buröi og aöstööu til
aö notfæra sér i hag þá bættu
aöstööu sem umræddar reglur
skapa. Sá vanmáttugi veröur
hins vegar enn verr settur en
áöur. Þetta vitum viö sem lengi
höfum staöiöikvenfrelsisbaráttu
sem lenei eekk undir nafninu
Helga
Sigurjónsdótti
_«—:i__
13
Umræður þeirra um „lýöræöi” hefðu falliöLenin vel i geö
Úr einu
Að reykja í fyrsta sinn
Krafan um aukið lýðræði,
bæði atvinnulýðræði, efnahags-
lýðræði og stjórnmálalegt lýð-
ræði er veigamikill hluti allrar
umræðu um nútimalega vinstri
stefnu. Fyrir kosningarnar 1978
markaði umræða um prófkjör,
kosti þeirra og ekki siður eðli,
verulegt spor. Sjálfstæðis-
flokkurinn hafði gert slikar til-
raunir,sem þó voru að þvi leyti
óverulegar, að einstökum
flokksráðum hafði verið falið að
ákveða, hvort slikt kerfi skyldi
viðhaft eða ekki. Klofningur
flokksins á Suðurlandi og á
Norðurlandi eystra stafaði ein-
mitt af deilum ekki um menn
fyrst og fremst, heldur hvort
prófkjör skyldi viðhaft eða ekki.
Uppreisnarmennirnir voru
menn, sem vildu prófkjör, en
urðu undir i deilunum við
flokkseigendurna.
Alþýðuflokkurinn braut blað i
islenzkri stjórnmálasögu þegar
hann lögleiddi opin prófkjör i
öllum kjördæmum og öllum
sveitarstjórnum. Væntanlega
dregur enginn jafnaðarmaður
lengur i efa, að það hafi verið
rétt ákvörðun.
Þess vegna er kostulegt að
lesa i Þjóðviljanum umræður
um það, sem þeir kalla forval,
og er þeirra eigin útgáfa af próf-
kjörum. Flokkskjarninn i AI-
þýðubandalaginu er i eðli sinu á
móti þessu aukna lýðræði, og
allri röksemdafærslunni sem að
bakibýr. Þorsteinn Magnússon,
einn af þessum litlausu ungbiró-
krötum, sem ganga erinda for-
ustunnar i Alþýðubandalaginu,
gerir nýlega grein fyrir „nýj-
um”, hugmyndum um forval á
siðum Þjóðviljans. Honum ferst
einsogbarni sem er að reykja i
fyrsta sinn. Umræðan er barns-
lega feimnisleg — en á sama
tima finnst honum hann vera aö
gera eitthvað stórkostlega
dramatiskt, róttækt og rangt,
sem aldrei hafi verið gert áður
og aldrei muni leikið eftir.
Honum finnst það svolitið Ijótt
en um leið svolitið gott. Einsog
fyrsta Camelsigarettan.
Það er nú allt og sumt
Prófkjör, með einum eöa
öðrum hætti, er orðinn snar
þáttur i lýðræði okkar. Auðvitað
hafa þau bæði kosti og galla lýð-
ræðis. En við hinir erum nú
þeirrar skoöunar, að kostirnir
séu fleiri.
Alþýðubandalagið hefur auð-
vitað ekki haft frumkvæði i
þessum efnum fremur en i
félagslegum framförum yfir-
leitt. Þeir druslast einhvern
veginn með, af illi nauðsyn og
fyrst og fremst til þess að forð-
ast það að vera hallærislegir.
En hverjar skyldu nú tillög-
urnar vera? Jú, kosningar eiga
auövitað að vera eingöngu fyrir
skuldlausa og flokksbundna
menn. Siðan fer fram fyrri um-
ferð. Þá eru sitjandi þingmenn
og sveitarstjð'rnarmenn ekki
með. Þá er stungið upp á nöfn-
um. Siðan fer fram önnur um-
ferð. Þá eru allir með. Þá er
raðað. Loks er uppstillingar-
nefnd (Ingi R. Helgason og Guð-
mundur Hjartarson) óbundin af
öllu bröltinu. Með öðrum
oröum, ef hinir fáu þátttak-
endur hafa ekki kosið Svavar og
Guörúnu, þá leiðréttir Ingi mis-
tökin.
Þetta er ekki grin. Þetta er
fúlasta alvara. Með hinu flókna
kerfi er auðvitað tryggt, að að-
eins hópur „mjög áhugasamra
félaga” nennir að taka þátt i
þessu. En jafnvel þeim geta
orðið á mistök. Þá tekur Ingi R.
við. Svoleiðis verk hefur hann
unnið árum og áratugum
saman.
Leninismi — elitulýð-
ræði
Það lifir ekki mikið eftir af
leninisma i vestrænum þjóð-
félögum. En þetta eru ómeng-
aðar leyfar hans. Lenin var
þeirrar skoðunar að fjöldinn
væri heimskur og liklegri en
ekki til þess að komast að „vit-
lausri” niðurstöðu. Hann bjó til
stjórnkerfi, sem beinlinis
byggðist á þessari skoðun.
Gamli Marx hefur svo goldið
þess, aö þetta kerfi er ranglega
rakið til hans. Þetta elitukerfi
Lenins smitaði kommúnista-
flokka um allan heim — og þvi
miður einnig verkalýðshreyf-
ingu og vinstri flokka breitt og
almennt talað. Vinstri flokkar
um allan heim hafa hins vegar i
vaxandi mæli verið að gera upp
þessa fortið sina — þróa nýtt og
inntaksmeira lýðræði. Sú þróun
verður auövitað aldrei sár-
saukalaus. Þetta er samt að
gerast.
Kerfi Lenins var byggt á
mannfyrirlitningu. Hann, eins
og Nietsche, hafði i rauninni
skömm á manninum og eigin-
leikum hans. Hann trúði á yfir-
burði kenninga sinna, og þvi
jafnframt, að þær skyldi fram-
kvæma úrvalssveit, sem valin
væri að ofan.
Þessi formúla hefur nákvæm-
lega gengið eftir. Syntesan af
þessu lýðræði i Sovétrikjunum
er i dag Leonid Brésnef.
Ótrúlega frumstætt
Freistandi væri að draga þá
ályktun að fólki i Alþýðubanda-
laginu sé þetta mætavel ljóst.
Það viti að það býr við lenins
lýðræöi og vilji hafa það svo.
Það vilji vera hluti af hjörð.
Vilji láta stjórna sér að ofan.
Öliklegt er það samt.
En umræðurnar i Þjóövilj-
anum halda áfram. Helga
Sigurjónsdóttir skrifar á sunnu-
dag ágæta grein i Þjóðviljann
um þessi efni. Eins og kannske
alltof margir virðist Helga vera
þeirra skoðunar að sósialismi
og naivitet sé eitt og það sama,
þvi meiri barnsleg einlægni, þvi
betri sósialisti. Út af fyrir sig er
þetta eflaust ekki vitlaus kenn-
ing. Hætt er samt við að Inga R.
Helgasyni þyki kenningin ekki
merkileg. Honum kann að þykja
hún nytsamleg, — en ekki
merkileg.
Grein Helgu er aldeilis með
ólikindum skemmtilega rugl-
ingsleg. Hún telur þaö forvalinu
helzt til tekna að tilgangurinn sé
góður (sem þýðir væntanlega að
þaö framkallar niöurstöður sem
Helgu kemur til með að iika).
Siðan er hún þeirrar skoðunar
að „forval muni ekki auka lýð-
ræði innan flokka heldur er hér
á ferðinni enn eitt dæmið um
sýndarlýðræöið, sem betra væri
að vera án”. Þá á hún væntan-
lega við það að samt sem áður
geti niðurstöður orðið aðrar en
hún hefði kosið. Siðan fylgja
ruglingslegar athugasemdir um
það, að við lýöræðisaðstæður
tali menn við aðra menn og
reyni að afla sér og sinum mál-
staö fylgis. Loks er forvalinu
fundiö það helzt til tekna að
niðurstöður séu ekki bindandi,
uppstillingarnefnd geti breytt
niöurstööum ef þær reynast
óheppilegar!
Ekki þarf að draga einlægni
Helgu Sigurjónsdóttur i efa. En
þessar umræður eru svo ótrú-
lega barnalegar, þær eru svo
fjarri öllu þvi sem upplýstir
menn eiga við, þegar þeir tala
um lýöræði, að með ólikindum
er.
$
í annað