Alþýðublaðið - 24.06.1981, Blaðsíða 6

6
Miðvikudagur 24. júni 1981
Alþingi samþykkti tillögu Alþyóuflokksmanna:
Réttarstaða fólks í óvígðri sambúð
Margir einstaklingar, sér-
staklega konur, hafa oröiö fyrir
herfilegu misrétti vegna rétt-
leysis i óvigiri sambilö, þegar
maki hefur látist eöa sambUÖ-
inni lýkur. Jtíhanna Siguröar-
dóttir tók málstaö þessa fólks
upp á Alþingi og 17. febrUar
samþykkti þingiö ályktun um
máliö á þessa leiö:
„Alþingi ályktar aö skora á
rfkisstjtírnina aö láta nú þegar
fara fram könnun á réttarstööu
fólks í tívígöri sambUÖ.
í því skyni skipi viökomandi
ráöherra nefnd er geri tillögur
um hvernig réttindum þess
veröi best fyrir komiö, sérstak-
lega meö tilliti til eignarréttar
og erföaréttar.
Nefndin skal hraöa störfum
svo sem kostur er og skila álits-
geröog tiUögum áöur en næsta
reglulegt Alþingi kemur sam-
an”.
Allsherjarnefnd fjallaöi um
máliö og leitaöi umsagna laga-
deildar Hásktíla Islands, sifja-
laganefndar og Lögmannafé-
lags Islands. Fékk tillaga Jó-
hönnu alls staöar góöar undir-
tektir og á hUn vonandi eftir aö
leiöa til réttarbóta fyrir umrætt
fólk. Greinargerö Jóhönnu með
tillögu sinni var á þessa lund:
Þróun siöari ára hvað snertir
óvigöa sambUÖ og réttarstaöa
„frjálsum markaöi”, með her-
töku og einnig aö einhverju leyti
frá KUbu. En uppruni vopna-
sendinga erekki aöalatriöi: Þaö
eru hinar þjóðfélagslegu orsakir
átakanna. Rétta leiöin er sU aö
mæta umbtítaöflunum með
skilningi og reyna aö hafa áhrif
á gerðir þeirra.
SPURNING: Forsetakosn-
ingar eiga aö fara fram f Guate-
mala á næsta ári. Hafa miðju-
öflin möguleika á sigri f þeim
kosningum?
SVAR: Ég sé enga ástæðu til
að ætla aö ytri kringumstæöur
viö forsetakosningarnar á næsta
ári hafi í nokkru breyzt, frá þvi
sem verið hefur. Allt frá árinu
1966 haf a kosningar veriö haldn-
ar, þrátt fyrir allt á f jögurra ára
fresti. En meö aöeins einni
undantekningu hafa sigurveg-
ararnir i kosningum veriö hátt-
settir herforingjar. Kosninga-
þátttakan er beinlinis aö veröa
aö engu. Einungis 8% kosninga-
bærra manna kusu sigurvegar-
ann si"ðast, Lucas Garcia hers-
höföingja, áriö 1978. Svo viröist
sem kristilegir demokratar séu
eini miöflokkurinn sem muni
þeirra, sem hana kjósa, hefur
sýnt fram á nauösyn þess, aö
brýn þörf er á að itarleg könnun
fari fram á þvi, hverniglöggjaf-
inn getur best tryggt hagsmuni,
réttindi og skyldur þeirra aöila,
sem velja slíkt sambúöarform,
ekki sist meö tilliti til eignar- og
erföaréttar.
Fjallaö hefur verið um þetta
mál af Sambandi Alþýöuflokks-
kvenna, og hefur samstarfshóp-
ur á vegum sambandsins skilaö
álitsgerö, þar sem ljóslega
kemur fram hve brýnt er að slik
könnun fari fram og i kjölfar
þess aö löggjafinn gripi inn i þar
sem þurfa þykir.
1 álitsgerö Sambands Alþýöu-
flokkskvenna segir m.a.:
„1 ljósi þróunar siðari ára
varöandi óvi'göa sambúö — og
þess hve margir kjósa slikt
sambúöarform — verður þaö æ
brýnna að réttindi aöila i sliku
sambúöarformiséu tryggö, ekki
sist með tilliti til efnahagslegrar
réttarstööu.
Þær tölulegar staðreyndir,
sem fyrirliggja um óvigða sam-
búö, renna stoöum undir þetta
álit en samkvæmt upplýsingum
Hagstofu Islands er vitaö að um
4000 manns eru i óvigöri sam-
búð.
Helstu lög, sem tryggja eiga
réttindi og skyldur i hjúskap,
hafa fyrir þvi aö taka þátt i
kosningunum á næsta ári.
SPURNING: Geta kristilegir
demokratar komið herforingja-
stjórninni frá völdum?
SVAR: Þaö veröur aö dreifa
völdunum. Reagan stjórnin
veröur að beita áhrifum sinum á
herstjórnina til þess aö hún leyfi
lýöræðislega kjörnum forseta
aö halda völdum. Spurningin
hefur þá verið hvort borgara-
lega kosin rikisstjórn geti i
reynd náð tökum á stefnumótun
og komiö ákvöröunum sinum i
framkvæmd. Aö óbreyttu
ástandi títtast menn aö Guate-
mala fari sömu leiö og ElSalva-
dor: Aö nafninu til er þar um
borgaralega rikisstjórn að
ræöa. Hún hefur hins vegar ekki
tök á neinu með þeim afleiðing-
um aö borgarastyrjöld hefur
brotizt út.
SPURNING: Aö hve miklu
leyti eru öfgaöfl tii hægri dbyrg
fyrir ofbeldinu i Guatemala?
SV AR: A llt f rá ári nu 1954 haf a
hægri öfiin boriö ábyrgö á of-
beldis- og hryöjuverkum i
Guatemala aö langsamlega
eru lögin um stofnun og slit hjú-
skapar og lögin um réttindi og
skyldur hjóna, en þessi lög ná
ekki til fólks i óvigöri sambúö og
hefur löggjafinn enn sem komiö
er ekki séö ástæöu til sérstakrar
lögverndar sliks sambúöar-
forms.
Fyrstog fremsteinkennist þvi
efnahagsleg réttarstaöa ógifts
fólks i sambúö af öryggisleysi,
sem hlýtur að veröa aö gefa
gaum og löggjafinn veröur aö
gripa inn i á þeim sviöum sem
brýnust eru.
Auk hinnar efnahagslegu rétt-
arstöðu ógifts fólks á sambúö
veröur aö huga sérstaklega að
erföaréttinum. —Þeir, sem búa
i óvigöri sambúö, eiga ekki
gagnkvæman erfðarétt og ekki
rétt til að sitja i óskiptu búi. —
Erföarétturinn veröur i þessum
tilfellum að vera tryggöur i
erföaskrá. — 1 þessu sambandi
ér gagnlegt aö skoöa einnig
þann þátt er snýr að erfða-
skattslögunum, aö ef aöilar i
óvigöri sambúð arfleiöa hvor
annan lendir hinn arfleiddi i að
greiöa hæsta erföaskatt vegna
„tískyldleika”.
Heyrst hafa þær raddir, að
sýna beri vissa íhaldssemi hvað
varöar löggjöf um óvigða sam-
búö. Þau sjónarmiö, sem liggja
til grundvallar þeirri skoöun,
eru að likindum þau, að hlutaö-
eigandi séu fullorðnar sjálf-
stæöar manneskjur, sem hafi
valiö sitt sambúöarform með
þaö i huga aö réttindi og skyldur
þeirra eigi að vera óháðar hjú-
skaparstétt og aöeins bundnar
almennum lögum.
Og enn aörir álita aö sérstök
löggjöf um óvigöa sambúö eigi
aö vera valkostur, en ekki
skylda, sem þeir, sem búa i
óvigðri sambúð, verði að gang-
ast undir.
Nauðsynlegt er þvi, ef setja á
lög eða reglur um óvigða sam-
búö, að hafa sjónarmiö þeirra i
huga sem velja sér slikt sam-
mestu leyti. Sá flokkur sem
stærsta sök ber er svokölluö
þjóöfrelsishreyfing öfga hægri-
afla. 1 skjóli þessarar hreyf-
ingar starfa „dauðasveitir”
öfgamanna, sem e.t.v. eru ekki
aö öllu leyti starfandi á ábyrgö
stjórnvalda. En á seinni árum
eiga flest ofbeldisverk rætur að
rekja til yfirstjórnar hersins og
leynilögreglunnar. Þaö er ekki
lengur hægt að draga slik mörk
milli þess ofbeldis sem ríkis-
stjórnin beitir sjáif annars
vegar og dauöasveitanna hins
vegar.
SPURNING: Amnesty Inter-
national hefur kallað Lucas- ,
búöarform, þó óhjákvæmilegt
hljóti aö vera að lögvernda
efnahagslega réttarstööu fólks i
óvigöri sambúö.
Hvað snertir réttindi og
skyldur gagnvart hinu opinbera
(t.d. skatta og tryggingamál)
hefur því verið haldið fram, aö
vinna eigi aö sem mestu jafn-
ræði milli hjónabands og
óvigðrar sambúöar.
Astæðan fyrir réttarfarslegu
jafnræöi er sú, að bæði sambúö-
arformin hafa sama þjóðfélags-
hlutverki aö gegna, sérstaklega
þegar um börn er að ræöa. Þvi
skulu þau hafa sama rétt gagn-
vart lögum.
Þegar réttarstaða fólks i
óvigöri sambúö er skoðuö i heild
sinni er þvi' óhjákvæmilegt að
hún feli i sér viss réttindi sem
tryggi öryggi i slikri sambúð og
þá jafnframteinnigskyldur. Þá
hlýtur að vakna sú spurning,
hvar draga eigi mörkin milli
sjálfstæðis einstaklinganna
annars vegar og hins vegar
þess, að sameiginlegir hags-
munir þeirra séu tryggðir.
Lög og reglur eru mismun-
andi og fer þaö eftir þvi, hvaða
sviö (skattar, tryggingar, erfö-
ir, fjármál fólks i óvigöri sam-
búö)ertekið. .
Þvi má ætla, að heppilegra
væri að i staö allsherjarlöggjaf-
ar fyriróvigða sambúö verði að
taka fyrir hvert réttarsviö fyrir
sig og sniða nauösynlegustu at-
riöi I slikri sambúð að núgild-
andi lögum þar sem þvi veröur
viö komið.
Grundvallaratriðin, sem
nauðsynlegt er aö tryggja i
slikri sambúö, mundu efalitiö
þurfa að taka til meðlags-
skyldu/framfærsluskyldu,
reglna um sameiginlega eign og
reglna um arf og skipti bús.
Ber þvi' aö skoða sérstaklega
hvort ekki sé heppilegra, að
gera breytingar á gildandi lög-
um á afmörkuðum sviðum, þar
sem þeirra er þörf, heldur en að
stefna að umfangsmikilli lög-
gj«-
Veröur aö tdja grundvallar-
atriöi, að nauösynlegur undan-
fari jæss að aflétta þvi réttar-
farslega öryggisleysi, sem rikir
stjórnina i Guatemala ..ein-
hverja harðsviruöustu ógnar-
stjórn i Suöur-Ameriku um
þessar mundir”.
SVAR: Ég las Amnesty-
skýrsluna og mér fannst hún
sannfærandi. Fyrrverandi
varaforseti landsins, Francisco
Villagrán Kramer hefur fullyrt:
,,t Guatemala eru engir póli-
tiskir fangar, þar eru aðeins
póiitisk morö”.
SPURNING: Nú er taliö aö
talsvert magn oliu muni finnast
i Guatemala. Má binda vonir viö
það aö væntanlegur oliuauöur
geri kleift aö draga úr misskipt-
ingu auös og örbirgö þjóðar-
innar?
hjá fólki i'óvigöri sambúö, sé sá,
aö gaumgæfilega sé kannaö
hvar og hvernig réttindamálum
þeirra verður best fyrir komið.
Óhjákvæmilegt hlýtur einnig
aö vera að taka afstöðu til hvaö
það er, sem ákveði hvort um
sambúð sé aö ræöa sem eigi að
veita þau réttindi sem hér hefur
verið vikið að.
Veröur varla hjá þvi komist
aö slikt veröi gert meö tilkynn-
ingaskyldu eöa skráningu sam-
búðar sem báðir aöilar standi
að.
Gæti þvi'veriö um val aö ræöa
hjá fólki i tívigðri sambúö — þar
sem annars vegar væri um að
ræöa tíbreytt ástand, en hins
vegar skráningu óvigðrar sam-
búöar sem fylgdi efnahagslegt
og réttarfarslegt öryggi. Væri
slik skráning ekki fyrir hendi
hlyti það aö skapa vandræði,
t.d.efsambúöhefur staðið mjög
stutt og annar hvor aöilinn ætti
mun meiri eignir en hinn, auk
þess sem skilgreining á hugtak-
inu sambúö yrði aö vera skýr og
ótviræö þegar um aukinn laga-
legan rétt væri að ræða.”
Hér lýkur tilvitnun I álitsgerö
Sambands Alþýðuflokkskvenna
og telur flm. ekki nauðsyn á
itarlegri greinargerð um þessa
þátill., þar sem i álitsgeröinni
koma fram þau grundvallarat-
riöi sem sýna fram á nauðsyn
þess sem þátill. gerir ráö fyrir.
SVAR: Skynsamleg nýting
slikra auöæfa myndi að sjálf-
sögöu auövelda mjög lausn
þjtíöfélagsvandamála. En,
meöal æöstu embættismanna og
yfirstjórnar hersins er allt á
kafi i' botnlausri spillingu. Það
er ekki hægt aö koma á lýðræði
og félagslegu réttlæti nema meö
þvi aö dreifa valdinu, og þar
með færa yfirráö yfir þjtíðar-
auönum úr höndum hinna fáu til
hinna mörgu. Þetta felur I sér
uppskurðá íikjandi skattakerfi,
umbætur i landbúnaðarmálum
og stórauka áherslu á félags-
lega velferð.
(eftir Newsweek 15.06. —JBH
þýddi)

Stefna Reagans 5
SKYTTURNAR
40. Porthos bjó I stórri, og aö þvf er virtist, vel búinni ibúö, viö Dúfnastræti. 1 hvert
sinn, sem hann gekk þar framhjá meö vinum sinum, sló hann út hendinni, benti á
Mousqueton, sem stóö viö gluggann i litklæöum, og sagöi: — Þarna bý ég! En hann
bauö aldrei nokkrum manni inn, svo enginn vissi, hvort fbúöin var jafn vel búin, og hún
virtist vera, frá götunni séö.
Aramis bjó I Htilli ibúö, meö eldhúsi, boröstofu og svefnherbergi. tbúöin var á fyrstu
hæö og svefnherbergiö sneri út aö litlum, dimmgrænum garöi, þar sem forvitin augu
komust ekki aö.
Vib vitum nú þegar, hvernig d’Artagnan bjó, og viö höfum kynnst Planchet, þjóni
hans, þegar.
D’Artagnan, sem var mjög forvitinn ungur maöur, reyndi mikiö til aö komast aö þvi,
hverjir Athos, Porthos og Aramis voru i raun og veru. Hann var viss um aö undir þess-
um dulnefnum, dyldust menn, sem bæru aöalsmannatign. Sérlega var hann viss um aö
Athos var i raun og veru af göfugu ætterni.
D’Artagnan sneri sér þvi aö Porthosi, til aö óblast vitneskju um Aramis og Athos, og
aö Aramis, til aö heyra af Porthosi.
eftir Alexandre Dumas eldri
41. Porthos vissi ekki annaö um sinn þögla vin, en þaö, sem var á almannavitoröi,
sem sagt þaö, aö Athos haföi veriö ógæfusamur i ástum, og aö lif hans haföi sföan veriö
eyöilagt meö hræöilegum svikum. En enginn vissi, hver haföi svikib hann, eöa hvernig.
Þaö var afturámóti auövelt aö komast aö öliu um Porthos, öðru en þvf, hvert hans
raunverulega nafn var. Nafn hans vissi enginn, nema vinir hans tveir, og de Tréville.
Aramis lét, sem lif hans væri opin bók, fyrir hverjum sem væri, en í raun og veru var
lif hans þakiö leyndardómum. Dag einn var d’Artagnan aö spyrja Aramis spjörunum
úr um Porthos, og Aramis sagöi honum, aö samkvæmt orörómi, ætti Porthos i ástar-
sambandi viö prinsessu. En þá vildi d’Artagnan fá aö heyra eitthvaö um einkalif Aram-
isar.
— Og þér sjálfur, kæri vinur. Ég minnist þess aö hafa séö útsaumaöan vasaklút hjá
yöur einusinni. Leyfist manni aö gruna, aö þér eigiö i einhverskonar sambandi viö aö-
alsfrú..
— Kæri vinur, svaraöi Aramis. — Gleymiö þvi ekki aö ég ætla mér aö veröa prestur,
og ég foröast allar freistingar þessa heims. Þessum vasaklút, sem þér sáuö i fórum
minum, haföi vinur minn gleymt hjá mér, og ég var nauðbeygöur til aö fela hann, til aö
koma ekki upp um samband hans viö hans heittelskuðu ástkonu. Sjálfur hef ég aldrei
átt mér ástkonu, og kæri mig heldur ekki um slíkt. Þar fylgi ég skynsamlegu fordæmi
Athosar.