Alþýðublaðið - 07.07.1981, Blaðsíða 4

4
Þriðjudagur 7. júlí 1981
Grundvallarhugmynd
lýðræðislegrar
jafnaðarstefnu er
dreifing valdsins
I. Þióðfélagskerfi
í kreppu
Slökunarstefnan i samskipt-
um risaveldanna er i djUpri
kreppu. SU stefna Vesturveld-
anna, að neyta efanhagslegra,
félagslegra og pólitiskra áhrifa
sinna til stuðnings mannréttind-
um i heiminum, hefur brugðizt i
bili. HUn hefur vafalaust vakið
upp tortryggni og reiði hinnar
pólitisku forystu austurblokkar-
innar. SU stefna, að leita eftir
takmörkum og stýringu á vig-
bUnaði,nær heldur ekki fram að
ganga að sinni.
Þetta mun að likindum leiða
til nýs vigbúnaðarkapphlaups
beggja vegna Járntjaldsins.
SU stefna Vesturveldanna að
reyna að viöhalda jafnvægi i
heiminum, einkennist af þrem-
ur meginþáttum:
Forystuhlutverki Banda-
rikjanna.
Ofmati á hernaöarlegum
þáttum til þess að viðhalda.
valdajafnvæginu. A sama tima
eru efnahagslegir og félagslegir
þættirþvi sem næst gersamlega
vanræktir.
Varnarstefnan byggist
einkum á ógnarmætti kjarna-
vopna i höndum Bandarfkja-
manna, en beiting þess valds
hentar ekki, þegar um takmörk-
uð og staðbundin átök er að
ræða.
Valdajafnvægið milli risa-
veldanna er tiltölulega stöðugt.
Það er utan eigin yfirráða-
svæða, á svæðum sem eru bæði
hernaðarlega og pólitiskt veik
fyrir, sem baráttan fer fram.
Vonir manna um frið og viðgang
mannréttinda i heiminum eru
mjög háðar, hvernig þessari
baráttu reiðir af.
Þessi vandamál i alþjóða-
samskiptum koma til viðbótar
þvi kreppuástandi sem einkenn-
irþauþrjti þjóðfélagskerfi, sem
á okkar timum eru ráðandi i
heimsbyggöinni.
Kreppa ráðstjórnar-
kerfisins
Ráðstjórnarkerfið er i djúpri
og langvarandi kreppu. Hag-
kerfi þeirra skilar ekki árangri.
Þjóðfélagskerfið hangir upp
með valdbeitingu einni saman.
Efnahagslegar og félagslegar
áætlanir þeirra eru einber
pappirsgögn.
Hin háþróuðu iðnriki einka-
framtaks og blandaös hagkerfis
ganga nú einnig i gegnum
kreppu, sem að ýmsu leyti jafn-
ast á viö fyrri kreppur:
1880—1890 og 1929—1934.
Eftirspurn á mörkuðum er nú
eins og þá, ofmettuð, framleiðni
tæknivæddustu atvinnugreina
(fjöldaframleiösla i úrvinnslu-
greinum) fer minnkandi. Hið al-
þjóðlega peningakerfi er i
kreppu, innan kerfisins er að
eiga sér staö umtalsverð valda-
tilfærsla, frá Atiantshafskerfinu
til Kyrrahafskerfisins.
A seinni árum sjást þess aug-
ljós merki, að framtiðin verður
skipulögð i nýjum iðngreinum:
Þetta eru fjarskipta- og upp-
lýsingaiðnaöurinn, tölvun og
sjálfvirkni. Kreppa peninga-
kerf isins verður ekki leyst nema
með stóraukinni þátttöku
Japans (þriðja mesta iönveldis
heimsins) og umfram allt með
iaukinni þátttöku oliufram-
leiðslurikjanna. Þetta felur i sér
valdatilfærslu og meðfylgjandi
pólitíska erfiðleika.
Efnahagslegt og pólitiskt valci
er greinilega aö færast frá
Atlantshafshagkerfinu (öxull-
inn austurströnd Bandarikj-
anna — Vestur-Evrópa) tíl hins
ört vaxandi Kyrrahafshagkerfis
(vesturströnd Bandarikjanna —
Japan). Hin nýju oliuauöveldi
knýja einnig dyra. A sama tima
dragast hin oliusnauðu riki
þriðja heimsins stöðugt meira
aftur Ur.
Vi'gbUnaöur og hernaðarátök
eru, sögulega séð, svarið við
kreppu af þessu tagi. Við vitum
til hvers hún leiddi árið 1914,
þegar aödragandinn var hægur,
og áriö 1939, þegar aðdragand-
inn var allur hraðari.
Þriðia þjóðfélags-
kerfið
Þriðja þjóðfélagskerfið, þjóð-
félagskerfi vanþróuðu landanria
á suðurhveli jarðar, stendur
frammi fyrir dýpstu kreppunni.
Efnahagsþróun þeirra er stöðn-
uð. Allir þekkja tölurnar, allir
vitaá yfirborðinu hversu hrylli-
legar þjáningar búa að baki
þessum tölum. Hungur, van-
næring, sjúkdómar, þetta eru
örlög ibUa þriðja heimsins. Allir
búa þeir við hrikalega misskipt-
ingu auðsins, og öfgakennda
valdbeitingu stjórnvalda. Vonin
hefur yfirgefið þá. Bilið milli
þeirra og þróuðu iðnrikjanna fer
ört breikkandi.
Hiðsovézka þróunarlikan hef-
ur gersamlega brugöizt, þar
sem þaö hefur verið reynt við
þessi skilyrði, hvort heldur er á
KUbu, i Suð-austur Asiu og i
Afriku. Hið kapitaliska kerfi
hefur reynzt ófært um að leysa
þau þjóðfélagsvandamál, sem
verður aö leysa um alla
latnesku Ameriku.
Þau fáu lönd þriöja heimsins,
sem voru komin á skrið i efna-
hagsþróun, hafa orðið að gjalda
þess með félagslegum átökum,
sem líkja má viö pólitiskar jarð-
hræringar eins og i tran, eða að
forréttindastéttimar hafa vig-
búizt bak við hernaðareinræði
sitt, eins og i latnesku Ameriku
og i hluta Afriku.
Þetta ástand felur i sér
öryggisleysiog ótta. Raðandi öfl
bregðast við óttanum með þvi
aö kaupa sér öryggi við her-
valdi. Þess vegna stefnir allt i
umskautun þessara þjóðfélaga,
sem getur af sér blóðugt ofbeldi.
Hreyfing hinna svokölluöu hlut-
lausu þjóöa er að brotna niður. t
þvi er mikil hætta fólgin fyrir
friðinn i heiminum. Þvi að frið-
ur er a.m.k. tengdur varöveizlu
einhvers konar jafnvægis.
,, Veik áhrifasvæði”
Hættan á átökum er reyndar
vanþróað. I V-Evrópu stafar
veikleikinn af þvi, að hið
pólitiska vald er miklu veikara
en hið viðskiptalega vald, og
stenzt ekki valdi risaveldanna
snUning. (Vestur Evrópurikin
hafa reynzt ófær um að halda
sinum hlut i heimsviðskiptum
með sameinuðu pólitisku valdi.
Þetta er greinilegast á þeim
miýkuðum, sem ráðast af póli-
tisku valdi þ.e. í tölvuiðnaðin-
um, flugvélaiðnaðinum og
geimiðnaðinum.)
Vanþróaðri tæknikunnáttu,
hvort heldur það stafar af þvi,
að ný tækni er ekki sköpuð, eins
og gerist i þriðja heiminum, eða
að tæknisköpunin er að dragast
aftur Ur risaveldunum, eins og
reyndin er i V-Evrópu. Það er
með þessum hætti, sem land-
svæöi verða nýlendur.
Þessi greining á samhengi
heimsmálanna væri ófullkomin
án þess að taka tillit til
pólitfskrar hugsunar og her-
stjórnarlistar risaveldanna
tveggja gagnvart þessum
„veiku áhrifasvæðum”.
II. Átök risa-
veldanna
Árangur sovézkrar
utanríkisstefnu
Ráðstjórnarkerfið er smám
saman aö hruni komið — innan-
frá. Hagkerfiö er i algerum
/, Kommúnistaríkin e
að hagkerfi þeirra s
stjórnarfarskerfi þeir
einni saman vaidbeitii
„Hið sovézka hagke
fyrirmynd, alls staðar
ið reynt í vanþróaða
SA-Asiu, í Afríku..."
„Hættan á átökum
mest þar sem „VEIK ,
risaveldunum að bitb
sinni einbeitir Ráðstj
,/veiku áhrifasvæðum'
finna í þriðja heimi
Evrópu..."
„Sumir tala um „Fii
Finnar eiga ekki þetta
tala um „nýja Múnche
án styrjaldar..."
„Jafnaðarmenn eig
fyrir mannréttindaba
slíkir eru þeir bandam
í andstöðu við Ráðst
ekki staðið með við:
þjóðlegra auðhringa,
stuðningi við þá er að I
klíkum hernaðar- og I
FYRRI HLUTI
JÓN BALDVIN SEGIR HÉR FRÁ FRAMLAGI
MICHELS ROCARDS - EINS HELZTA
HUGMYNDAFRÆÐINGS FRANSKA JAFNAÐAR-
MANNAFLOKKSINS- TIL UMRÆÐNA A
RÁÐSTEFNU STEFNU ALÞJÓÐASAMBANDSINS
UM AFSTÖÐU JAFNAÐARMANNA TIL RlSfl
VELDANNA , OG TIL STEFNU JAFNAÐARMANNA
f MÁLEFNUM ÞRIÐJA HEIMSINS
Michel Rocard: Ráðherra skipulagsmála i hinni nýju rikisstjórn Mitt-
errands og einn helzti hugmyndafræðingur franskra jafnaðarmanna.
Greining hans á samhengi heimsinála, og lýsing á þeirri utanrikis-
stefnu, sem jafnaöarmönrium beri að fylgja i samskiptum sínum við
risaveldin og þjóðir þriðja heimsins, vakti mikla athygli, á ráðstefnu
Alþjóðasambands jafnaðarmanna um þetta efni.
Sérstaka athygli vakti iýsing hans á „hinu sósial-démókratiska þróun-
arlikani” sem hann sagði að hreyfingar lýðræðisjafnaðarmanna meðal
þjóða þriðja heimsins ættu að beita sér fyrir.
mest þar sem „veik áhrifa-
svæði” ná að þróast. Það sem
einkennir þessi „veiku áhrifa-
svæði” er einkum eftirfarandi:
Þau eru hernaðarlega van-
burðug.
Þau eru efnahagslega og
viðskiptalega veik. í þriðja
heiminum stafar þessi veikleiki
af þvi, að framleiðslukerfiö er
Nú, þegar Jafnaðarmenn hafa tekið við stjórnartaumum i Frakklandi mun margt breytast i innanríkis-
sem utanrikismálum Frakklands. Þessi mynd er tekin þegar hin nýja stjórn Pierre Nauroy kom til
fundar við Mitterrand forseta i fyrsta sinn
lamasessi og stjórnarfarskerfið
hangir uppi á valdbeitingunni
einni saman. Leiðtogar Ráð-
stjórnarinnar fást ekki til að
viðurkenna, að orsakanna er að
leita i' skrifræðiskerfinu. Þeir
kenna ástandið við „vaxtar-
verki”,þóttkerfiðsé að nálgast
sjötugt. Þeir telja sig þurfa
mikinn tfma, e.t.v. hálfa öld, áð-
ur en þessitegund „sósialisma”
fer að skila árangri.
Þangað til þurfi þeir að ein-
beita kröftum að þvi að verja
virkið — Ráðstjórnarrikin —
með hervaldi. Kerfið þoiir ekki
þjóðfélagsumbætur heima fyrir.
Þess vegna beita þeir kröftum
sinum Ut á við. Herstjórnarlist
þeirra beinist að tilteknum
lykilsvæðum. Þess vegna var
Afghanistan hernumið. Þeir
vilja nota þennan tima til þess
að færa Ut áhrifasvæði sitt. Þeir
einbeita kröftunum að hernað-
arlega mikilvægum svæðum.
Þeir notfæra sér i vaxandi mæli
þátttöku Ráðstjórnarinnar i
þýðin garmiklum greinum
heimsviðskipta, einkum með
hráefni, sem þeir ráða yfir.
Herstjórnarlist þeirra hefur
verið merkilega stöðug og
sjálfri sér samkvæm um langt
skeið. 1 henni felst m.a. að taka
ekki meiriháttar hernaðarlega
áhættu, að ala á efnahagslegum
og félagslegum andstæðum i
öðrum þjóðfélögum, og með þvi
að framfyglja utanrikispólitik