Alþýðublaðið - 07.07.1981, Blaðsíða 8

alþýðu
blaðið
ÍRflN:
VIÐURSTYGGILEG
OGNARSTJORN
í NAFNI ALLAH
Tólf stúlkur voru nýlega tekn
ar af lifi i Teheran en maöur
inn, sem dæmdi þær til dauöa
var Ayatollah Mohammadi
Gilani. Þær voru dæmdar fyrii
aö mótmæla brottrekstri
Banisadr úr embætti forseta.
Þær voru allar undir 16 ára
aldri, nema ein, sem var 18 ára.
Þær neituöu allar aö segja til
nafns viö réttarhöldin, en köll-
uöu sig „Mujahed”, („kross-
fari”) og þegar þær voru spurö-
ar um faöerni, sögöust þær vera
dætur irönsku þjóöarinnar.
Dómarinn, Gilani, Iét taka af
þeim myndir, og eftir aö þær
höföu veriö teknar af lifi, voru
myndirnar birtar, með skila-
boöum til foreldra þeirra, aö
koma og sækja likin.
Gilani sagði eftirá, aö ekkert
væri aö athuga við dóminn,
samkvæmt islömskum lögum,
væri stUlka fullveðja niu ára
gömul. „Það er enginn munur á
fertugum karlmanni og niu ára
stúlku.”
Þaö var ekki heldur hægt að
sjá muninn á réttlætiog skepnu-
skap í Iran i siðustu viku, þegar
klerkarnir sem stjórna landinu
létu til skarar skriða gegn
stuöningsmikinum Banisadr,
eftir átök milli stuðningsmanna
fylkinganna tveggja. Svo marg-
ir voru teknir, að fangelsin yfir-
fylltust, og aftökusveitir urðu aö
vinna allan sólarhringinn.
Meðal þeirra sem voru teknir af
lifi, var rithöfundurinn og Utgef-
andinn Ali Ashgar Amirani,
sem var sakaður um að
,,styrkja stjórn Shahins”. Ljóð-
skáldiðSaidSoltanpour var tdi-
inn af lifi, en hann var tekinn
fastur í brUðkaupi sinu. Hann
sagði dómaranum, að islemska
lýðveldið svokallaö væri spillt
og afturhaldssamt, og að þjóðin
myndi fljótlega risa upp gegn
kUgurum sinum. Gilani dæmdi
hann til dauöa fyrir aö „berjast
gegn Guði”. Þá var ótölulegur
fjöldi Bahá’i trúarflokksins tek-
inn höndum, en Islömsku klerk-
arnir telja þá villutrUarmenn.
Þeir sem stjórnuðu þessu,
voru mennirnir þrir, sem tóku
við, þegar Banisadr var steypt
af stóli. Þeir eru Ayatollha Mo-
hammed Behesti, forseti
Hæstaréttar, forseti iranska
þingsins, Hojatolislam Ali
Akhbar og forsætisráðherrann
Mohammed Ali Raja’i. Þeir
munu gegna embætti forseta,
þangað til kosningar verða
haldnar nU seint I mánuöinum,
en þá mun frambjóðandi Is-
iamska lýðveldisflokksins bjóða
sig fram og vinna.
Klerkaveldið I Iran er ákveðið
i þvi, aö drepa allar vonir um að
hægt sé aö sameina íslam og
nútimalegar framfarir I Iran,
en það var von Banisadr, hversu
óraunsætt sem þaö nU var hjá
honum. Þó svo aö hann hafi ver-
iö gestfjafi Khomeini, meðan
hann var I Utlegð i Paris, og þó
svo að faðir hans, Ayatoilah
Seyed Nasrollah Banisadr hafi
veriö jafn vinsæll og Kohomeini
er nU, treystu klerkarnir
Banisadr aldrei.
Khomeini hafði vonað að
Banisadr gæti stjórnað einskon-
ar vi'sindalegri umbreytingu á
þjóöfélagi, án þess að hrófla við
islam, eða hann hafði vonaö að
Banisadr gæti blandað saman 7.
og 20. öldinni. Það gekk ekki.
Banisadr var kjörinn forseti
1980 með 75% atkvæða og öðlaö-
ist snemma fullan stuðning
hersins. EnKhomeini kann ekki
aðra aðferð við að stjórna, en aö
deila og drottna. Iröhsk stjórn-
mál urðu feikiflókin átök milli
óteljandi smárra hagsmuna-
hópa. Þá missti Banisadr mikið
fylgi, þegarhann virtist of fUs til
að semja við bandarisk stjórn-
völd um frelsun gisjanna.
Banisadr var hálfgeröur
pólitlskur sjónhverfinga maöur.
Hann gekk I vestrænum fötum
og lét sér ekki vaxa skegg.
Þessvegna héldu menn að meg-
inmunur væri á honum og klerk-
unum, aö hann væri
„vestrænni” en þeir. Það er
ekki alveg rétt. Hann gat verið
jafn þröngsýnn og þeir. Atökin
stöfuðu af þvi, að þarna voru tvö
valdsvið í átökum.
Banisadr var ekki nálægt eins
framfararsinnaður og t.d.
Mehdi Bazargan, fyrsti for-
sætisráðherra eftir byltingu, þó
hann styddi Banisadr, til að
verja sjálfan sig. Banisadr átti
ekki mikið sameiginlegt heldur
með vinstriflokkum á borö við
Khalq. Enda böröust þeir litið
fyrir Banisadr, nema til að sýn-
ast þvi þeir gátu ekki verið
þekktir fyrir að skilja hann ein-
an eftir.
Langtlmaáætlanir vinstri-
manna gerðu ráð fyrir þvi, að
Banisadr yrði velt af stóli, svo
það yrði alveg ljóst, að klerk-
arnir stjórnuðu íran og alger-
lega ábyrgir fyrir ástandinu þar
idag. Þvi'fyrr sem það kemur i
ljós, að klerkamir eru allsekki
færir um aö st jórna landinu, þvi
fyrr og auðveldar komast
kommúnistar til valda. Það má
gera ráð fyrir aö ekki verði ýkja
langt I þaö, og þó Banisadr sé
ekki ýkja kræsilegur stjórn-
málamaður, er hann þúsund
sinnum betri en klerkarnir og
þúsund sinnum betri en Tudeh-
kommúnistaflokkurinn, sem
tekur sínar skipanir frá
Moskvu, en biður nú færis.
Það sem klerkamir eru nú að
^gera i Iran mun eflaust aðeins
flýta fyrir upplausninni. Sam-
kvæmt nýjum hegningarlögum
geta t.d. ættingjar manns, sem
myrtur hefur verið fengið leyfi
hjá dómara til aö drepa morð-
ingjann. Þá er refsingin við
likamsárás sú, að fórnarlambið
fær að særa og meiða árásar-
manninn á sama hátt og hann
var sjálfur meiddur. Fyrir laus-
lætier hegningindauði, og skulu
sakamenn vera grýttir. Það er
tekiö fram I lögunum, að steinar
megi ekki vera stórir, þvl þá
„deyr hinn seki of fljótt”.
Burtséð frá þeirri félagslegu
upplausn, sem blasir við vegna
ofbeldis, em vandamálin yfir-
þyrmandi I Iran nú. Verðbólgan
er rúmlega 60%. Um einn þo-iðji
vinnufærra manna I Iran, en
þeir a-u um 12 milljónir, er at-
vinnulaus. Og rúmlega milljón
flóttamenn frá Afghanistan
gera vandamálin ekki auðveld-
ari úriausnar. Rúmlega milljón
menntaöra Irana haf a flúið land
eftir byltinguna. Og þó tekjur
Iran af olluútflutningi séu um
11,5 milljaröar dollara á ári,
kostar strlöið við írak þá 7,8
milljarða á ári, sem þýðir að
gjaldeyrissjóðir landsins eru að
þurkast upp. Þá hafa minni-
hlutahópar,-sérlega Kúrdar, nú
séð sér leik á borði og vilja nýta
sér upplausnina til að ná sjálf-
stæöi. Þó virðast sumir þeirra
hafa gert bandalag við and-
stöðuhópa innan Iran. Þaö er
því ljóst, að hvep sem framtlð-
arþróunin kann að veröa, mun
núverandi ástand i íran ekki
vara nema um skamma stund.
A RATSJÁNNI
TEFLT VIÐ BERNHÖFT
Þriðjudagur 7. júlí 1981
Forseti ferðast um
Þingeyjar- og
Eyjafjarðarsýslu
Forseti tslands Vigdís Finn-
bogadóttir mun verða við-
stödd setningu landsmóts
Ungmennafélaga tslands á
Akureyri 10. júli n.k. 1 fram-
haldi þess mun forseti ferðast
um Þingeyjarsýslur og Eyja-
fjarðarsýslu og m.a. heim-
sækja Grímsey.
Ferðaáætlunin er I megin-
dráttum á þessa leið:
Flogið verður frá Akureyri
til Þórshafnar laugardaginn
11. júll og þaðan haldið til
Raufarhafnar, Kópaskers og
Húsavikur. Fyrri hluta sunnu-
dagsins 12. júll dvelur forseti
Islands á Húsavik en heldur
siðdegis til Myvatnsveitar.
Mánudaginn 13. júli verður
flogiö til Grimseyjar. Þriðju-
daginn 14. júlí verður farið til
Dalvikur og Ólafsfjarðar.
Miðvikudaginn 15. júli er ferð-
inniheitiðfram i Eyjafjörðog
dvalið veröur á Akureyri
siðari hluta dagsins. Til
Reykjavíkur veröur komið
aftur fimmtudaginn 16. júli.
Jón Helgason látinn
Jón Helgason ritstjóri varð
bráðkvaddur siðastiiðinn
laugardag.
Jón var fæddur á Akranesi,
sonur hjónanna Helga Jóns-
sonar og Oddnýjar Sigurðar-
dóttur. Hann stundaði nám I
Alþýðuskólanum á Laugum og
við Samvinnuskólann. Blaöa-
maður við Nýja-Dagblaðið
varö hann árið 1937 og við
Timann ári siðar. Jón tók við
ritstjórn á Timanum áriö 1961
og gegndi þvl starfi siöan.
Jafnhliða ritstjórastarfinu
lagöi Jón stund á ritstörf og
skrifaði og þýddi allmargar
bækur.
Eftirlifandi kona hans er
Guðrún Margrét Pétursdóttir.
BOLABÁS
„Gáfur og hlátur fara ekki
saman á Islandi.”
— Ellert B. Schram i VIsi.
Nú er hún Bernhöftstorfa
stekkur og skákmenn þar stjákla
um með mátblik I augum. Og það
ertómtmál að tala um, að hreyfi-
hamlaöir fái að koma þar nokkuð
nærri, nema þeir þá laxeri fyrst.
Annars er þetta allt gert I leyfis-
leysi, og byggingarnefnd er ekki
skipuð neinum skákáhuga-
mönnum.
Þaö er annars merkilegur
valdastrúktúrinn I pólitikinni.
Borgarstjórn villólm hafa útitafl.
Þessvegna lætur hún teikna slikt
fyrirbæri, smiða menn og hefur
framkvæmdir viö bygginguna.
En þá segir formaður byggingar-
nefndar, aö hann muni ekki leyfa
borgarstjórn aö byggja neitt tafl.
Enda hafi borgarstjórn látið
undir höfuð leggjast aö leyta
leyfis hjá sér. Nú vaknar spurn-
ingin, hvort kom á undan hænan
eða eggiö? Hvort var þaö borgar-
stjórn, sem skipaði formann
byggingarnefndar, eða formaöur
byggingarnefndar sem skipaði
borgarstjórn?
Þaö virðist ætla að verða erfið-
ara að koma upp einu útitafli I
Reykjavlk, en aö halda heims-
meistaraeinvigi I skák.
Það er svo algerlega burtséð
frá þvl, hvað það á eftir að verða
erf itt aö tefla á þessu ágæ ta borði.
Samkvæmt áreiöanlegum heim-
ildum, munu stærstu menn á
borðinu, Uklega kóngur og drottn-
ing (þaö er þó aldrei að vita, ef
einhver framúrstefnulistamaður
er látinn „hanna” mennina) vega
upp undir fimmtlu kiló. Það
verður meiriháttar þrekvirki að
tefla meöallanga skák á svona
borði. Og þagall sér þegar ýmis
athyglisverð vandkvæöi á fram-
kvæmd skákmóta á svona borði.
I fyrsta lagi má spyrja, hvað
með klukkur? Þær veröa auö-
vitað að vera I samræmi við
borðið. Það er auðvitaö ein
kiukka meðal stór þar i nánd.
Dómkirkjuklukkan. En ef svartur
er með Dómkirkjuklukkuna,
hvaöa klukku á þá hvitur að nota.
Hallgrimskirkjuklukku? Varla.
Hann þyrfti þá að vera lang-
hlaupari. Fyrir nú utan það, að
Hallgrlmskirkjuklukkurnar eru
ailtaf vidausar.
Þetta gæti þó orðið alvarlegt
vandamál, þegar fram liða
stundir.
1 öðru lagi finnst Þagla það -
augljóst að breyta veröur hluta af
skákreglunum. T.d. ef maður
fellir kóng sinn, telst hann vera
búinn að gefa skákina. En ef nú
kemur jaföskjálfti? Eiga þá
höfuðskepnurnar aö ráða úr-
slitum skáka?
Þá má t.d. nefna nyja tegund
af patti. Það ætti liklega að verða
gagnkvæmt. Þannig er aö þegar
mennirnir eru svona þungir, má
gera ráð fyrir aö skákmeistarar
örmagnist fljótlega eftir þritug-
asta leik. Hvaö gerist nú ef báðir
hniga niður i miðri skák, og geta
ekki lyft mönnunum meir?
Verður þá ekki að segja að þeir
séu patt? Auðvitað. Menn eru
patt, þegar þeir geta ekki fært
mann, og miðað við f jörutiu kilóa
þyngd á drottningu og kóngi, má
gera ráð fyrir að jafntefli verði
algengustu úrslitin.
Þá má gera ráð fyrir aö oröið
„hraöskák” fái algeriega nýja
merkingu eftir aö útitaflið hefur'
verið tekiö í notkun. Og hjarta-
veikum er ráðiö frá að tefla undir
beru lofti á Bernhöftstorfu. Með
svona þunga menn gæti orðið
„drepskák” fengið algerlega nýja
merkingu.
Hinsvegar er ljóst, að hreyfi-
hamlaðir munu ekki fá að tefla
við páfann, á Bernhöftstorfunni.
—Þagall.
SamDykKium ek
áframhald á tafiinu”
- seslr lormaður Dygglnganeindar um UlllaHlð á Torlunnl
„Viö gáíum leyfi til aö hefja
framkvæmdir samkvæmt þeim
bráöabirgöateikningum sem lágu
fyrir þegar fyrirspurnin barst til
okkar. Endanlegt útlitsskipulag
hefur ekki borist og þvf getum viö
ekki gefiö samþykki fyrir áfram-
haldi eöa fuilvinnslu útitaflsins á
Bernhöftstorfu”, sagöi Magnús
Skúlason, formaöur byggini
nefndar Iteykjavlkurborga
meö sér mikla útlitsbreytingu á
Torfunni, aöeins syösti hluti
hennar, sem snýr aö Amtmanns-
stíg og mjó grasræma vlö Banka-
strætiö munu halda sér. Annaö
veröur aö mestu hellulagt.
Magnús sagöist persónulega
vera áhyggjufullur '
jaröraski se
spurnm hlaut i bygginganefnd er
þaö (remur óllklegt. Aftur a móti
er vel mtígulegt aö fariö veröi
fram á einhverjar breytingar”.
Aö sögn Magnúsar