Alþýðublaðið - 23.09.1981, Qupperneq 3

Miðvikudagur 23. september 1981
3
____ÚR:
KLIPPAN
Matsmenn Verkamannabú-
staða, þeir Halldór Backman
og Skúli Sigurðsson, fengu gott
tækifæri til þess að „hreinsa” af
sér uppljóstranir Alþýðublaðs-
ins, i Visi i gær. Þar var tekið á
ýmsum kýlum, en heldur er eft-
irtekjan rýr. Við gefum þeim
orðið:
Reynir fólk aö blekkja ykkur
við matið?
„Það er vissulega til. Yfir-
gnæfandi meirihluti skilar öllu
af sér með sóma; jafnvei álit ég
skilin almennt mun betri en ég
hafðibúist við fyrirfram”, svar-
ar Halldór Bachman. „En
þetta er til, að fólk haldi að það
geti sýnt eitthvað annað en
raunverulega er til sölu. Þaö
lætur jafnvel á ný gólfteppi, sem
ætlunin er að fjarlægja aftur áð-
ur en ibúðin gengur til næsta
eiganda, vixlar eldavélum eða
færir skápa til i ibúöinni. Þetta
eru þó undantekningar. Og þeg-
ar einn maöur eða tveir sjá um
matið og kynna sér málavöxtu,
sleppur fátt eða ekkert svona.”
Skúli: „Hér áður fyrr fengu
seljendur jafnvel leiðbeiningar
um að greiða upp lán sin daginn
áður en matsbeiöni var lögð
fram og fengu þannig allt Ibúð-
arverðið fuilverðbætt jafnan
langt umfram það sem lögin
kveða á um. Þetta er úr sög-
unni, þessi möguleiki. En þann-
ig gat fólk hagnast um veruleg-
ar upphæðir, af þvi að það fær
fullar verðbætur á það sem það
hefur greitt.”
Er þetta ekki samt góöur bitl-
ingur, að standa i þessu mati?
„Er það bitlingur?”
Þvi er haldið fram.
„Já, það eru órökstuddar fuil-
yrðingar. Þessu var slegið
fram, en forsendurnar voru
falskar og ályktanir dregnar af
þvi. Við voruift ekki beðnir um
neinar upplýsingar eða skýring-
ar. Það sem við fáum greitt er
fyrir vinnu, sem við leggjum af
mörkum. En veruleg vinna fer i
meöferð þeirra fjölmörgu mála,
sem ganga ekki upp. Fyrir hana
er ekkert greitt og jafnvel ekki
fyrir allt sem ætti að greiða fyr-
ir. Þar að auki vill svona starf
verða ónæöissamt I meira lagi.
Það vill bregða við, að menn
komi inn á gafl jafnt á kvöldum *
og um helgar eins og á virkum
dögum, og þessi störf eru unnin i
aðalatriðum utan aðalvinnu.
Þvi má bæta við I þessu sam-
bandi, að gamla fyrirkomulagið
kostaði yfirleitt öllu meira fyrir
seljendur. En lækkun kostnaðar
við þetta byggist án efa á sam-
söfnun upplýsinga og reynslu i
starfi öðru fremur.
Eruð þið þá tilraunadýr Svav-
ars? Varla takiö þið að ykkur
jafn erilsöm störf og þið lýsið,
nema eitthvað hangi á spýt-
unni?
Halldór Bachman: „Varla
getég nú samþykkt, að ég sé til-
raunadýr i þessu sambandi. En
hitt er annað mál,að bæði er ég
hlynntur þessu kerfi sem bætir
húsnæöismálin fyrir fólkið i
landinu og að ef til vill hefur ein-
hver þekkt til þess að ég er bú-
inn að hrærast i byggingarmál-
um siðan ég var 6 ára gamall!
Já, það er þannig. Ég er hins
vegar ennþá eins og um langan
tima á undan með menn I vinnu
við byggingarstarfsemi, þótt
þeim hafi fækkað úr 30 - 40 i 3 - 4.
Það er mitt sjónarmiö i þessu
efni, að ég vil gera fólki gott.
Annars væri ég ekki að skipta
mér af þessu.”
Skúli: „Það er ekki okkar að
svara þvi, hvers vegna við vor-
um skipaðir i þetta. En hvað
mig snertir liggur það nokkuö
ljóst fyrir, að staða min hjá
Húsnæðisstjórn og störf þar,
ekki sist veruleg afskipti af
þessum félagslegu ibúðum, sem
svo eru nefndar, að þetta hefur
iegið til grundvallar. Minni
stofnun var gerð grein fyrir
þessari skipun og ég get sinnt
hér nokkru sambandi við mats-
beiðnir, þótt aöalvinnuna frá-
minni hendi veröi ég að vinna
heima á kvöldin og um helgar.
Ég féllst á að taka þátt I þessari
tilraun en mér er jafnframt
ljóst, að ef ég ætti að kjósa mér
atvinnu, þá gæfi flest annaö
meira I aðra hönd.”
RITSTJÖRNARGREIN
Er fyrirferð stjórnmála-
manna í fslensku þjóðfélagi i
öfugu hlutfalli við getu þeirra til
þess að leysa aðkallandi vanda-
mál?
Þessari spurningu er varpaö
fram af þvitilefni, aðfjölmiðlar
flytja núdaglega fréttirum þrá-
látan hallarekstur og yfirvof-
andi rekstrarstöðvun, dcki ein-
asta einstakra fyrirtækja heldur
heilla atvinnuvega. Vandamál
af þessu tagi eru lögð á borð
stjórnmálamanna með kröfur
um lausn. Rekstur fyrirtækja#
jafnvel viðgangur heilla at-
vinnuvega.er m.ö.o. kominn upp
á náð stjórnmálamanna.
En hafa stjórnmálamenn i
raun og veru nokkrar forsaidur
til þess að leysa þessi vanda-
mál? Hver eru þeirra ráð? Þeir
skipa nefndir, taka þátt í viö-
ræðum, reyna að fresta vanda-
málunum til næsta dags, eða
þeir taka upp tékkheftið og
gefa Ut ávfsun á skattgreið-
endur til þess að redda mál-
unum.
Þetta gerist i landbúnaði.
Þetta gerist iðulega i sjávarút-
vegi. Þetta er itrekað gert varð-
andi innlendan iðnaö. Þetta ger-
ist i samgöngumálum, nú ný-
lega vegna flugsamgangna við
útlönd. Og þannig má endalaust
rekja dæmin.
Nú er svo komið,að atvinnu-
h'fið í landinu er stööugt upp á
náð stjórnmálamanna komið.
Stjórnmálamennirnir kunna
hips vegar ekki önnur ráð en að
gefa út ávisanir á skattgreið-
endur.
r yrir tæpum tveimur áratug-
um var svo komið, að offram-
leiðsiu gætti á landbúnaðaraf-
urðum. Otflutningur gat ekki
svarað kostnaði, vegna þess að
verð á landbúnaöarafurðum á
erlendum mörkuðum er stór-
lega niöurgreitt. Umframbirgð-
irnar varð því að gefa fyrir
slikk, þ.e. verð sem varla náði
f ra ml ei ðsl ukostn a ði.
Hvaö gerðu islenskir stjórn-
málamenn? Beittu þeir hag-
stjornaraðgerðum (reglum um
óafturkræf framlög og styrki til
fjárfestingar í landbúnaði, regl-
um um verðlagningu landbún-
aðarafurða o.s.frv.) til þess að
laga framleiðsluna að takmörk-
um innanlandsmarkaðar?
Nei. Þeir komu upp sjálfvirku
kerfi utan um íandbúnaöinn,
sem byggðist á áframhaldandi
hvatningu til offramleiðslu.
Þetta var réttlætt með þvi, að
tryggja þyrfti bændum sam-
bærilegar tekjur á við meöaltal
verkamanna, iðnaðarmanna og
sjómanna. Stóreignamenn i
bændastétt hafa lengi hagnast
mjög á þessu kerfi. A hinn bóg-
inn dugir það einnig til þess að
halda uppi óhagkvæmum bú-
skap, sem ella hefði lagst niður.
Stjómmálamenn komu þannig i
veg fyrir, að landbúnaðurinn
lagaðisig aðbreytilegum mark-
aðsaðstæðum. En stjórnmála-
menn borguðu ekki brúsann.
Það gera skattgreiöendur. Það
gerir þjóðin öll, i formi lakari
lifskjara en ella væri.
Oömu sögu er að segja af
öðrum undirstööuatvinnuvegi
þjóðarinnar, sjávarútvegi.
Fjárfesting I nýjum skuttogur-
um og mannvirkjum og tækja-
búnaði fiskvinnslu er af þeirri
stærðargráöu, að hún er óvið-
ráðanleg án opinberrar fyrir-
greiðslu. Stjórnvöld hafa þvi i
hendi sér að halda togaraflot-
anum innan þeirra marka, sem
afrakstursgeta fiskistofna þolir.
Hið þjóöhagslega markmffi er
að taka þann afla, sem fiski-
stofnarnir þola, með sem
minnstum tilkostnaði. Þetta
varð sérstaklega brýnt úr-
lausnarefni, eftir hrikalegar
oliuverðshækkanir i tvigang.
En stjómmálamenn reyndust
ekki vandanum vaxnir. Þann
stutta tima sem Kjarlan Jó-
hannsson, formaður Alþýðu-
flokksins, gegndi embætti
sjávarútvegsráðherra, reyndi
hann að leysa þetta grund-
vallarvandamál i islenskum
þjóðarbúskap út frá arðsemis-
og langtimasjónarmiðum.
Eftirmaður hans hefur fyrir
löngu gefist upp á aö sýna
nokkra slika viöleitni.
Stjórnmálamenn reyna aö
velta vandanum á undan sér
með stöðugum fiskverðshækk-
unum, sem raska genginu og
kippa fótunum undan fisk-
vinnslunni. Afskipti stjórnmála-
manna af þessum undirstöðuat-
vinnuvegi hafa þvi reynst
ógiftusamleg. Rikisforsjáin
hefur verið i öfugu hlutfalli við'
þekkinguna, staðfestuna og
stjórnunarhæfnina.
Hver borgar brúsann? Þjóðin
öll. Óþarflega hár útgerðar-
kostnaður skerðir samkeppnis-
getu okkar á erlendum mörk-
uðum, og þar meö lífskjör
þjóðarinnar i leiðinni.
Þannig má nærri þvi enda-
laust tíunda dæmin um að af-
skipti stjórnmálamanna af
efnahagsmálum hafa sist verið
til bóta. Skammtimalausnir
þeirra hafaoft gert vandamálin
torleystari en ella.
Þeir stjórnmálamenn virðast
t.d. vera næsta fáir, sem skilja
vandamál islensks iðnaðar.
Ariö 1969 var sú ákvörðun tekin,
réttilega, að gera tsland aöila
að frfverslunarbandalagi. Sú
ákvörðun var rétt vegna þess að
hún var islenskum launþegum,
og islenskum neytendum, i hag.
Um leið þurfti að aðlaga iðn-
aðarframleiöslu Islendinga að
breyttum aðstæðum. Tryggja
þurfti að iðnaöurinn gæti keppt
við innflutning, og á erlendum
mörkuðum, á jafnréttisgrund-
velli. Af þvi tilefni gáfu stjórn-
völd iðnaðinum loforð um til-
teknar aðgerðir. Þær áttu að
tryggja aö islensk fyrirtæki
byggju ekki við lakari sam-
keppnisaðstöðu, t.d. varðandi
tolla og innflutningsgjöld á að-
föngum, skattheimtu til rikis- og
sveitarfélaga og verðlagningu,
en erlendir kappinautar. ölí
voru þessi loforð að meira eða
minna leyti svikin. Öþægilegum
laúsnum var stöðugt slegið á
frest. Iðnaðurinn reyndist ekki
eiga eins harðsviraða hags-
munagæslumenn i pólitiska
kerfinu og t.d. landbúnaður og
sjávarútvegur.
Loforðið um að taka upp virð-
isaukaskatt i stað söluskatts
hefur ekki verið efnt.
Loforð um að aðlaga skatt-
lagningu fyrirtækja þeim regl-
um sem gilda um skattlagningu
keppinauta i viðskiptalöndum,
hefur ekki verið efnt.
1 staðinn var reynt að stinga
dúsum upp i forsvarsmenn iðn-
aðarins, til skamms tima, með
þvi að skila aftur hluta hinnar
opinberu skattheimtu (aölög-
unargjald, jöfnunargjald);
framkvæmd þess var þó I skötu-
liki.
Hverjir borga brúsann af öllu
þessu klúöri? Ekki stjórnmála-
menn. Þaö gerir allur almenn-
ingur á íslandi i formilægri lifs-
kjara en ella væri.
Jafnvel þegar stjórnmála-
menn þykjast þess umkomnir
að veita atvinnulifinu sérstaka
fyrirgreiðslu, veröa afleiðing-
arnar stundum allt aörar en að
var stefnt.
Stjórnmálamenn hafa sölsað
undir sig ráðstöfunarrétt á svo
til öllusparifé þjóðarinnar. Ara-
tugum saman var því veitt
gegnum bankakerfi og f járfest-
ingarlánasjóði til atvinnurek-
enda á niðurgreiddum vöxtum.
Þannig var öllum raunveruleg-
um arðsemismælikvörðum á af-
komu og rekstur fyrirtækja
varpað fyrir róða. Þannig var
stöðugt hvatt til arðlitillar verö-
bólgufjárfestingar. Þannig var
fjármagn stöðugt flutt frá al-
menningi til verðbólguspekúl-
anta. Þannig var i skjóli rfkis-
valdsins stundað lögverndaö
arðrán á sparif járeigendum. Að
lokum varð afleiðingin sU, aö
þjóöin hætti með öllu aö spara.
Sparifé þjöðarinnar var að gufa
upp. I staðinn urðum viö æ háö-
ari erlendu lánsfjármagni, ekki
aöeins til fjárfestingar, heldur
lika rekstrarþarfa.
Fæstir stjómmálamenn á Is-
landihafaenn skilið, hvaðraun-
vaxtastefna er. NUverandi
rikisstjórn formælir henni i oröi,
en nýtur árangursins i verki.
Hverjir borguðu brúsann af
þessari vitlausu vaxtapólitik?
Ekki stjómmálamenn og helstu
skjólstæöingar þeirra I atvinnu-
rekendastétt. Það gerðá þjóðin
sjálf,semvaröireynd aö greiöa
niöur hina arölausu fjárfestingu
og hin óhagkvæma rekstur, sem
þaulþreifst i skjóli niðurgreidds
fjármagns.
Afleiðingin varð lægri lifskjör
en ella hefði verið.
flfskipti stjórnmálamanna af
islenskum efnahagsmálum
virðast þvi i heild gjarna vera i
öfugu hlutfalli við getu þeirra til
þess að hafa vit fyrir öðmm.
Þannig er það t.d. ekki skyn-
samleg eða ábyrg hagstjórn,
sem hefur komiö i veg fyrir at-
vinnuleysi af völdum óðaverö-
bólgu á undanförnum árum.
Það er brottflutningur fólks
þúsundum saman úr landi, sem
hefur afstýrt atvinnuleysinu.
Hin skýringin er margföld fjiflg-
un I skriffinnskubákni rikisins.
En geta stjórnmálamanna til að
leysa vandamál virðist lika
minnka i réttu hlutfalli við f jölg-
un opinberra nefnda, ráöa og
stofnana. Það er með islenska
stjómmálamenn eins og aöra
dauðlega menn: Það sem þeir
þurfa fyrst og fremst aðlæra, er
að þekkja sin eigin takmörk.
— JBH
Að þekkja eigin takmörk
Niðurgreiddar lóðir
— lóðabrask
Eftirfarandi grein eftir
Stefán Ingólfsson verkfræðing
birtist fyrir skömmu siðan I
Fréttabréfi Verkfræðingafélags
tslands.
I fyrravor skrifaði ég
smáklausu hér 1 fréttabréfið.
HUn fjallaði meðal annars um
lóðaúthlutun I Reykjavik. Til-
gangur hennar var að vekja at-
hygli á því að Reykjavíkurborg
afhendir einbýlis- og raðhúsa-
lóðirfyrirsvolágarupphæðir að
lóðahafar geta selt þær aftur
með mjög góðum hagnaði.
Mér finnst þetta rangt aö
farið. Réttara væri að lóðar-
hafar greiddu „sannvirði” fyrir
byggingarréttinn. Þeir sem
helst ætti að styrkja væri fólk
sem vildi kaupa íbúðir i fuil-
byggðum borgarhverfum. Þeir
fengju hins vegar enga fyrir-
greiðslu hjá borgaryfirvöldum.
Það brask með byggingarlóðir
sem þetta fyrirkomulag býður
uppá taldi ég óheppilegt fyrir
flestar sakir.
Borgarstjórinn i Reykjavik
bar hins vegar fullyröingar um
„ólöglegar” lóðasölur tii baka
og kvað þær órökstuddar og
rangar.
A þvi ári sem liðið er síðan
þessi skrif birtust hefur skortur
á byggingarlóöum fyrir ibúðar-
hús á höfuðborgarsvæðinu
komið sifellt betur i ljós. Sem
dæmi má taka að við lóöaút-
hlutun i Garðabæ i sumar voru
fjórir umsækjendur um hverja
lóö. Asókn í lóöir i Fossvogi
siðastliðið vor sýnir aö i höfuð-
borginni sjálfri er ástandið enn
verra.
Lóðaverð fer jafnframt
hækkandi og hættan á braski
með byggingarlóðir vex i takt
viö það. Fullyrðingar um ólög-
lega sölu lóða eru orðnar það
háværar að tilgangslaust er
fyrir borgarstjórann að endur-
taka yfirlýsingu um hiö gagn-
stæða frá þvi i fýrra.
Þess vegna vil ég nú endur-
taka og itreka, að ýmsar af
þeiin lóðum, sem Reykjavikur-
borg úthlutar,eru seldar á lög-
legan eða ólöglegan hátt eftir
atvikum. Þessi verzlun er bein
afleiðing þess, að mönnum eru
fengnar i' hendur lóðir fyrir
verö, sem er ekki nema hluti
þess, sem fá má fyrir þær á
„frjálsum” markaði.
1 stað þess að lýsa þvi aftur
yfir opinberlega aö þau vilji
dckert af þessu vita, ættu
borgaryfirvöld nú að kanna
máliö. Einfaldast er að athuga
hversu stór hluti þeirra, sem
fengið hafa Uthlutað lóð undir
einbýlishús eöa raðhús siðasta
áratuginn eða svo, hafi i raun
byggt á henni hús fyrir sig og
fjölskyldu sína. I framhaldi af
þvi má siðan athuga fleiri þætti.
1 fyrra reyndi ég að koma þeirri
hugmynd á framfæri, að
Reykjavikurborg ætti að gera
átak til að fá ungt fólk til að
flytja i eldri borgarhverfi. Til-
laga min fólst i þvi, að borgin
láni fé til ibúðarkaupa i þessum
hverfum. I þeim tilgangi verði
stofnaður sérstakur Fasteigna-
lánasjóður. Or honum fáist
verötryggð lán til 10 ára til
dæmis. Fjár tilsjóösins má afla
á ýmsan hátt. Tekjur af „sölu”
byggingarlóða gætu runniö i
hann. Heppilegaster þó að taka
erlend lán eöa bjóða út skulda-
bréf innanlands.
Mjög liklegt er, að aukin verð-
trygging i fasteignaviðskiptum
ásamt auknu lánsfjármagni
skapi meiri stööugleika á
markaösverði fasteigna en við
höfum átt að venjast hér I
höfuðborginni. Fasteignagjöld
eru reiknuð af fasteignamati, en
þvi er aftur ætlað að endur-
spegla markaðsverö á hverjum
tima. Þau eru einn af stærstu
. tekjustofnum borgarinnar.
Óreglulegar markaðssveiflur
hafa þvi i för með sér allnokkra
erfiðleika við fjármálastjórnun
höfuðborgarinnar. Meö þvi að
hækka „verð” á byggingar-
lóðum og selja byggingarrett á
þeim fyrir „sannvirði” ásamt
stofnun Fasteignalánasjóös,
sem beittværi sem hagstjómar-
tæki, má án efa lagfæra eitthvað
það leiðindaástand sem
„skömmtunar- og niður-
greiðslustefna” siðustu áratuga
hefurskapað. Stefán Ingólfsson