Alþýðublaðið - 15.10.1981, Blaðsíða 4

4
Fimmtudagur 15. október 1981
Fjárlagaraunir
Já, þú spyrö um reiknitölu fjárlaganna, það er nú ekki einfalt mál,
hún er nú ekki alveg byggö á traustum forsendum, þar sem á eftir
aö taka tillit til kjarasamninganna.þannig aö þetta er nú ekki
fullmótað ennþá...en hann Þröstur hérna hefur reynsluna i þeim
málum.....
Nei, ég sagöi ékki, aö þaö væri litið aö marka fjárlögin, þau eru
bara dálftiö lausbeisluö...eöa búast má viö ýmsum breytingum á
þeim — en þetta kemur allt fram á þessum frábæru glærum, sem ég
hef látiö hanna sérstaklega hérna fyrir fjárlagadæmiö.
Nei, lánsfjáráætlunin er ekki alveg tilbúin, þaö eru nokkrir liöir
dálitiö óklárir, en þaö eru bara smámál svo sem byggöallna frá
Sigöldu aö Höfn i Hornafiröi...Viö gerum ekki veöur út af þvi....
Ég er oröinn hundieiöur á makki fyrir þennan ráöherrabjálfa.
Fyrst er ég notaöur á fóstrurnar, svo á læknana og nú á aö klfna
þessu fjárlagaveseni á mig; er þaö nema von aö maður sé alltaf i
vondu skapi! Nú fæ ég blaðasnápana yfir mig einn ganginn enn.
Hvert á að vera hlutverk rikisvaldsins i efnahags-
starf seminni? Eru einhver takmörk fyrir afskiptum
stjórnmálamanna af efnahagslífinu? Er markaðsbú-
skapur, frjáls samkeppni og frjáls verðmyndun með
öllu fyrir bi í íslensku efnahagslífi? Er það sem við
köllum atvinnulífið— fyrirtækin í landinu, án tillits til
rekstrarforms — í raun og veru þegar þjóðnýtt? Hafa
íslenskir stjórnmálamenn, menningarvitar og uppeld-
isfrömuðir engan skilning á lögmálum efnahagslífs-
ins og þýðingu vel rekinna fyrirtækja fyrir efnahags-
legar framfarir og lífskjör þjóðarinnar? — Þetta eru
nokkrar af þeim spurningum, sem Jónas Haralz
bankastjóri varpar fram og tekur til umræðu í bók
sinni.
markaöan skilning stórnmála-
manna, fjölmiöla- og skóla-
manna á mikilvægi heilbrigös
atvinnurekstrar fyrir efnahags-
legar framfarir og almenna vel-
ferö. Hann færir fyrir þvi rök,
aö Islendingar hafi I allt of rík-
um mæli hallaö sér aö rikis-
rekstri og rikisforsjá, en dregiö
úr virkni markaösbúskapar,
samkeppni og frjálsrar verö-
myndunar. Um þetta segir Jón-
as m.a.:
„Skilningur á atvinnustarf-
semi og þeim lögmálum, sem
þar gilda, hefur sjaldan verið
minni en nú og beinn fjandskap-
Er velferðarríkið á villigöt
Félag frjálshyggjumanna1
hefur gefið út bókina „Velferö-
arriki á villigötum”, eftir Jónas
H. Haraiz, bankastjóra Lands-
bankans. 1 þessari bók er að
finna úrval greina frá áttunda
áratugnum. Þar er rætt um
margvisleg vandamál velferö-
arríkisins, um viöbrögð stjórn-
málaflokka, einkum Sjálfstæö-
isflokksins, viö þessum vanda-
málum og um vandamál hag-
stjórnar og veröbólgu.
Rit af þessu tagi frá hendi
Jónasar Haralz, um helstu
ágreiningsefni stjórnmála og
efnahagsmála á s.l. áratug, hlýt-
ur aö vekja ærna athygli. Jónas
Haralz er i fremstu röð is-
lenskra hagfræöinga. Að lokn-
um löngum starfsferli i þjónustu
Alþjóöabankans i Washington
gerðist hann ráöunautur rikis-
stjórna I efnahagsmálum allt
frá árinu 1957. Hann hefur löng-
um verið talinn einn þriggja
helztu hugmyndafræöinga viö-
reisnarstjórnarinnar á árunum
1959 - 1971. Jónas hefur þvi yfir
aö búa mikilli þekkingu um is-
lensk efnahagsmál og hefur auk
þess mikla starfsreynslu viö að
styöjast. öllum almenningi er
hann kunnur vegna sannfærandi
frammistööu i fjölmörgum um-
ræöuþáttum, einkum i sjón-
varpi, þar sem fjallaö hefur
veriö um efnahagsmál og
stjórnmál.
Einkarekstur — ríkisfor-
sjá
Bókin Velferöarriki á villigöt-
um skiptist i þrjá hluta. Fyrsti
hluti fjallar um spurninguna:
Hvert stefnir velferöarrikið?
Þar er m.a. að finna greinina:
Er hagvaxtarmarkmiöiö úrelt?
Þar gagnrýnir Jónas ýmsar
ýkjur i málflutningi náttúru-
verndarmanna. Rifjar upp, aö
ýmsar heimsendaspár Rómar-
klúbbsins svonefnda, sem
byggðu á einföldum framreikn-
ingi rikjandi þróunartilhneig-
inga, hafa ekki staöizt. Hann
færir fyrir þvi rök, aö hagvaxt-
armarkmiðið séenn i fullu gildi,
enda veröi ýmis viökvæm og
erfiö þjóöfélagsvandamál ekki
leyst með friösamlegum hætti, i
þjóöfélagi stöönunar og skorts.
1 þessum kafla er einnig að
finna ritgerö, sem Jónas nefnir
„Hugleiöingar veröbólgunefnd-
armanns”. Þar gerir Jónas
einkum aö umræöuefni tak-
Jónas H. Haralz bankastjóri:
Hann spyr, hvort velferðarrlkiö
sé komiö á villigötur?
ur i garö fyrirtækja og stjórn-
enda þeirra sjaldan meiri. Þetta
á viö um blöö og aöra fjölmiöla,
skóla landsins, menningarfröm-
uði þess og siöast, en ekki sist,
sjálfa alþingismennina.”
Stjórnmálaflokkarnir og
efnahagsmálin
1 öörum hluta bókarinnar,
ÁGREININGUR MILLI NÁTTÚRUVERNDARMANNA OG JAFNAÐARMANNA I
Franska ríkisstjórnin heldur áfram
Franska þingið samþykkti nýlega með yfirgnæf-
andi meiri hluta tillögur ríkisstjornar jafnaðarmanna
um áframhaldandi uppbyggingu k|arnorkuvera í
Frakklandi. Umræðurnar stóðu í tvo daga. Tillögurn-
ar voru samþykktar með 331 atkvæði móti 67. Flokkur
Gaulle-ista (RPR) sat hjá. Þeir jafnaðarmenn, sem
áður höfðu gagnrýnt tillögurnar, létu af andstöðu
sinni vegna áskorana frá forsætisráðherra Pierre
Mauroy.
Fyrrverandi rlkisstjórn borg-
araflokkanna i Frakklandi hafði
fengiö samþykkta áætlun um
byggingu 9 nýrra kjarnorku-
vera á timabilinu 1983 - 84. Sam-
kvæmtáætlun hinnar nýju rikis-
stjórnar jafnaöarmanna, sem
lögð var fram á þinginu, um
nýja orkupólitfk, veröur þessum
kjarnorkuverum fækkaö um
þrjú. Sex ný kjarnorkuver verða
reist á umræddu timabili.
Þessar tillögur hafa valdiö
verulegum vonbrigöum meöal
andstæöinga kjarnorkuvera i
rööum jafnaðarmanna. Þing-
nefnd á vegum jafnaöarmanna-
flokksins haföi lagt til enn frek-
ari niöurskurö á kjarnorkuver-
um. Meöal náttúruverndar-
manna er ekki dreginn dul á þau
vonbrigði, sem þessar niöur-
stööur hafa valdiö þeim. Þrátt
fyrir niöurskuröinn er hér raun-
veruiega haldið áfram þeirri
stefnu, sem fyrrverandi rikis-
stjórn haföi mótaö.
Samráð við sveitarstjórn-
ir
Aö vissu leyti felur þessi nýja
áætlun um orkupóiitik Frakka á
næstu árum i sér breytingar frá
fyrri stefnu. Stefna fyrrverandi
rikisstjórnar var sett fram und-
ir kjörorðinu um lausn á orku-
vandanum sem væri „le toutnu-
cleaire”, m.ö.o., kjarnorkan
leysir vandann.
Skv. áætlun jafnaöarmanna
eru kjarnorkuverin enn lykil-
atriöi. Engu aö siöur felur áætl-
unin i sér endurnýjun námuiön-
aöarins i Frakklandi, sem hefur
verið vanræktur og jafnvel lok-
að i stórum stil á timabili fyrri
valdhafa. Auk þess er lögð fram
áætlun um meiriháttar orku-
sparnað og auknar rannsóknir á
nýjum orkugjöfum, sólarorku,
liffræðilegri orku og jaröhita-
orku.
En niöurstöður þessara rann-
sókna liggja ekki fyrir. Náttúru-
verndarmenn láta uppi efa-
semdir um aö þessar niöurstöö-
ur liggi fyrir i tæka tiö, þannig'
aö rikisstjórnin freistist til þess
aö leggja æ meiri áherslu á
kjarnorkuverin, sem eru arð-
vænlegsta lausnin i dag.
En jafnaðarmenn gera ráö
fyrir aö breyta aðferöunum sem
notaöar eru viö aö taka ákvarð-
anir um staöarval nýrra kjarn-
orkuvera. Tæknimenn og sér-
fræöingar eiga ekki aö vera ein-
ráöir, eins og áöur var. Taka á
upp beinar viöræöur við sveitar-
stjórnarmenn um þessi mál.
Áöur fyrr var ekki um neitt
samráö aö ræöa viö sveitar-
stjórnarmenn á hverjum staö.
Engar umræöur fóru fram.
Akvaröanir voru teknar og þær
keyröar i gegn ofan frá. Þessu
vill rikisstjórnin breyta með þvi
aö koma á kerfisbundnu sam-
ráði og stofna sérstakar upplýs-
inga- og samráösskrifstofur i
hinum ýmsu héruðum.
Sveitarstjórnarmenn hafa
tekið þeim tillögum vel. Aðrir
fullyrða, aö hér sé meira um
sýndarmennsku aö ræöa þar
sem rikisstjórnin mun eftir sem
áöur taka ein hinar endanlegu
ákvarðanir. Hér er þvi fremur
um að ræða tilraun til þess að
setja upp fyrirfram einskonar
öryggisventil til þess aö fá and-
stöðuöfl heima fyrir til þess aö
blása út. Þaö er ekki meiningin
aö gefa sveitarstjórnarmönnum
siöasta oröiö eöa ákvörðunar-
valdiö i sllkum málum.
Eitt af nýjustu kjarnorkuverum Fi