Vísir - 10.02.1969, Síða 6

VISIR . Mánudagur 10. febrúar 1969.
TONABÍÓ
Úr öskunni
Óvenju spennandi og snilldar
lega útfærö, ný, amerísk saka-
máiamynd. Sagan hefur verið
framhaldssaga í Vísi.
Sýnd kl. 5 og 9. Bönnuð börn
um innan 14 ára.
Síðasta sinn.
KOPAVOGSBIO
Uppþot á Sunset Strip
Spennandi og athyglisverð, ný,
amerísk mynd með íslenzkum
texta. Myndin fjallar um hin
alvarlegu þjóðfélagsvandamál
sem skapazt hafa vegna laus-
ungar og uppreisnaranda æsku
fólks stórborganna. Myndin er
í litum og Cinemascope.
Sýnd kl. 5.15 og 9
Bönnuð bömum.
HAFNARBIO
Maðurinn sem hlær
Frönsk—ítölsk litkvikmynd.
Jean Sorel, Lisa Gastoni. —
Bönnuð innan 16 ára,
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
AUSTURBÆJARBIO
Þriðji dagurinn .
Islenzkur texti. Aöalhlutverk:
Peppard, Elisabeth Ash
ley. Bönnuð innan 12 ára. —
Sýnd kl. 5 og 9.
NYJA BIÓ
Fangalest Von Ryan's
Amerísk stórmynd 1 litum.
Fran,. Sinatra, Trevör Howard.
Bönnuð yngri en 14 ára.
Sýnd kl. 5 og 9. .
Sigur læknavisindanna
m\m
ÞJÓÐIÆIKHÚSID
DELERÍUM BÚBÓNIS
œiðvikudag kl. 20.
Aðgöngumiðasalan opin frá itl.
13.16 ti’ 20. - Sími 1-1200.
Bóluefni gegn „rauðum
hundum44 fundið upp
„Núna í haust bættust 35 börn með meira eða minna bilaða
heym í Heyrnleysingjaskólann, og það er liklegt, að orsak-
anna sé að leita í rauðra hunda-faraldrinum, sem gekk hér yfir
árin 1963 og 1964.“ Þett eru orð Brands Jónssonar skólastjóra.
„Þann aldarfjórðung, sem ég hef verið við Heymleysingja-
skólann, hafa rauðir hundar tvisvar geisað hér, og i bæði skiptin
hafa fjölmörg böm bætzt í skólann að öllum h'kindum af völdum
sjúkdómsins. Bömin koma hingað fjögurra ára gömul, svo að það
er fjórum árum eftir faraldurinn, sem sjá má greinilega afleiðing-
ar hans. Nú síðast tók út yfir allan þjófabálk, þegar börain
vora 35.“
Nú hefur vísindamönnum tekizt að finna upp bóluefni gegn
þessum alvarlega sjúkdómi, eins og eftirfarandi grein skýrir
nánar frá:
Tjjóðarógæfa" var orðið, sem
bandaríska tímaritið TIME
notaði til að lýsa því reiöar-
slagi, sem gekk yfir Bandarík-
in, þegar 20.000 til 30.000 böm
fæddust blind eða heymarlaus,
meö skaðað hjarta eða heila
eða önnur líffæri í kjölfar
rauðra hunda-faraldurs, sem
gekk yfir iandið með ennþá óg-
urlegri afleiðingum en hlutust
af thalydomid-lyfinu forðum.
Þessi faraldur heimsótti Banda-
ríkin á árunum 1963 til 1965,
og um 20.000 til 30.000 fóstur
létust ófullburða í móðurlífi af
hans völdum — eða álíka mörg
þeim, sem fæddust lifandi í
heiminn meö varanleg örkuml
af völdum sjúkdómsins.
Faraldur rauöra hunda með
jafnsorglegum afieiðingum á
ekki að geta endurtekið sig.
Bóluefni, • sem framieidd hafa
verið í Bandaríkjunum og Belgíu
hafa nú staðizt fyrstu tilraunir.
Með umfangsmiklum bólusetn
ingaraögerðum ætla heilbrigðis
yfirvöld berjast gegn slikri far
sótt í framtíðinni.
í fyrstu var litið svo á, að
hér væri um skaölausan bama
sjúkdóm að ræða, sem fullorðn
ir gætu einnig fengið. Einkenni
sjúkdómsins era hitaslæöingur,
dálítl bólga í eitlum, og rauöir
flekkir á húðinni, sem hverfa
fljótt aftur, og ekki þarf að
gera ráð fyrir þeim eftirköstum,
sem geta fylgt öðrum barnasjúk
dómum, þegar um rauða hunda
er að ræða.
\ rið 1941 komst ástralski augn
læknirinn, dr. Norman
McAlister Gregg, að þvl, að
rauðir hundar geta valdið þvi,
að böm fæðist vansköpuð, ef
þungaðar konur fá veikina.
Gregg hafðj rekið sig á, að
fjöldi bama, sem fæddust blind
hafði vaxið mjög á skömmum
tfma. Og hann komst að því, að
68 af 78 mæðrum þessara bama
höfðu gengið með rauða hunda
á fyrstu þremur mánuðum meö
göngutímans
Gregg tók einnig eftir þvi,
að það voru ekki aðeins aúgu
þessara bama, sem voru sködd
ingum þessarar veiki. Tveimur
hópum bandarískra vísnda-
manna tókst að komast fyrir
um orsök veikinnar, einangra
hana og rækta í vefjum.
Það kom á daginn, að þama
var um veiru að ræða, eins og
menn höfðu lengi gert sér i
hugarlund. Þó tók þaö langan
tfma til viöbótar að rækta bólu
efni gegn veikinni.
Þess vegna gátu bandarjskir
vísindamenn ekki aðhafzt neitt
áriö 1963, þegar rauöir hundar
tóku að ganga í Bandaríkjun-
um, en héldu áfram starfi sínu
einbeittir í þvf að finna bólu-
efni til að fyrirbyggja að böm
fæddust vansköpuð af völdum
rauðra hunda í framtíðinni.
Vísindamennimir gengu til
verks meö ákveðna starfsáætlun
í huga, sem þegar hafði verið

Veirasérfræðingamir Meyer og Parkman á rannsóknarstofu sinni.
uð, heldur var einnig aigengt,
að böm þeirra mæðra, sem feng
ið höföu rauða hunda, væru með
einhverja hjartabilun, og þau
voru við fæðingu yfirleitt létt-
ari en önnur nýfædd börn, þau
nærðust ennfremur lítiö og dán-
artala meðal þeirra var hærri
en eðlilegt er.
Aðrir vísindamenn fullgeröu
síðar listann yfir það, sem get-
ur komið fram á bömum, ef
móðirin fær rauða hunda á
fyrstu þremur mánuöum með-
göngutímans. Fýrir utan skaða
á heym og heila kemur fyrir
óeðlileg stækkun á lifur og
milta, skaðar á beinum og fleira.
Jjgð var ekki fyrr en tuttugu
árum eftir uppgötvun
Greggs, að i ljós kom mögu-
leiki til að hamla við afleið-
notuð, þegar unnið var að því
að finna bóluefni gegn barnalöm
un og mislingum.
Með því að rækta veiruna og
flytja hana sífellt úr einu vefja
kerfi í annað tókst þeim að
veikja áhrifamátt hennar svo að
hýn getur ekki lengur valdið
sjúkdómi, heldur vekur hún
mótstöðukraft þess, sem spraut-
aður er með bóluefninu, þannig
að honum er óhætt fyrir venju
legu smiti.
Á þennan hátt fundu, bólu-
efnissérfræðingar þrjá veiru-
stofna, sem virtust sérlega falln
ir til brúkunar við bólusetningu:
• Dr. Harry M. Meyer
og dr. Paul D. Park-
man tókst að finna rauðra
hunda-veiru af stofninum
HPV-77 og veikja hana
svo, að hún er nothæf í
bóluefni. Þeir félagar
starfa viö bandarísku heil
brigðisstofnunina, og nú
vinna þrjú bandarísk lyfja
framleiðslufyrirtæki að
því — á tilraunastigi —
að framleiöa bóluefni af
þessu tagi.
• Dr. Abel Prinzie frá
Rega-stofnuninni i
Löwen í Belgíu tókst
einnig aö veikja áhrifa-
mátt rauðra hunda-veiru
af öörum stofni. Og dr.
Stanley Plotkin frá Wist-
ar-stofnuninn í Fíladelfíu
ræktaðj bóluefni, sem er
ekki — eins og öðrum
bóluefnum — sprautað í
viötakandann, heldur gef-
ið sem nefdropar.
Þessi þrjú mótefni hafa ver-
ið reynd á þúsundum, sem hafa
gefið sig fram vegna tilraun-,
anna, til að komast að því hvaða
áhrif þau hafa- og hvort þau
eru óskaöleg. Það kom á daginn
að yfir 90% þeirra, sem efnin
voru reynd á, uröu ónæmir fyr-
ir rauðum hundum.
Bandaríska HPV-77 bóluefnið
var meira að segja þegar í stað
tekið í notkun til að berjast
gegn útbreiöslu rauðra hunda-
faraldurs á Formósu.
Læknamir gáfu alls 3269
drengjum bóluefni gegn rauðum
hundum og niðurstaðan varð sú,
að yfir 90% þeirra reyndust
ónæmir fyrir veikinni.
Að vísu hefur enginn hingað
til reynt bóluefniö á þeim,
sem hafa raunverulega ríkasta
þörf fyrir það: þ.e.a.s. þunguð-
um konum, sem ekki hafa f
æsku fengið rauöa hunda, og
hafa þess vegna ekki myndað
neitt ónæmi gegn veikinni. Enn
er fyrir hendi sá möguleiki, að
einnig hinar veiktu veirur bólu
efnisins séu nægilega áhrifa-
miklar til að hafa skaðleg áhrif
á fóstur.
Ekk; er heldur ástæöa til að
hvetja til, að tilraunir með bólu
efnið verði gerðar á þunguðum
konum. Það er óþarfi aö taka
slíka áhættu. Vísindamennirnir
vonast til að geta vemdað ó-
fædd böm með því að bólu-
setja öll börn. Með slíkri bólu
setningu minnka útbreiðslu-
möguleikar veikinnar svo mjög,
að vart getur orðið um farsótt
að ræða. Og um síðir mun einn-
M->- 13. síða
VÍSINDI - TÆKNE
HÁSKÓLABÍÓ
Brennur Paris?
íslenzkur texti. Aðalhlutverk:
Jean-Paul Belmondo, Charles
Boyer, Kirk Douglas, Glenn
Ford. Orson Welles.
Sýnd kl. 5 og 9.
Bönnuð innan 12 ára.
GAMLA BÍÓ
Lady L
íslenzkur texti.
Sophia Loren — Paul Newman
David Niven. Sýnd ki. 5 og 9.
LAUGARASBIO
Madame X
Sýnd kL 5 og 9.
Afglóðuð eirrör
{ÍÍAMARSBÚB
Auglýsið í Vísi
BÆJARBIÓ
Eiturormurinn
(Giftsnogen)
Óvenju djörf sænsk stórmvnd
eftir skáldsögu Stig Dager-
mans. Aðalhlutverk: Christine
Schollin, Harriet Anderson og
Hans Ernback.
Sýnd kl. 9.
Bönnuð bömum innan 16 ára.
LEIKSMIÐJAN í LINDARBÆ
GALDRA-LOFTUR
Sýnlng í kvöld kl. 8.30
Sjlöustu sýningar.
Miðasalan er opin f LJndarbæ
frá kl. 5-8.30. Sími 21971.
STJORNUBÍÓ
Blái pardusinn
Marie Laforet, Akim Tamir
off, Francisco Babal. — Sýnd
kl. 5, 7 og 9. — Danskur texti.
IfeifxjavíKDgP

MAÐUR OG KONA miövikudag
45. sýning.
Aðgöngumiðasalan < Iðnó er
opin frá kl. 14, sími 13191.

-■x[*>:■■■#?’■