Vísir - 14.05.1969, Qupperneq 6

I
6
V í SIR . Miðvikudagur 14. maí 1969.
Svefnherbergissett, tíu mis-
munandi gerðir úr teak,
eik, gullálmi og palisander.
líorðstofuhúsgögn í glæsi-
legu úrvali.
Sófasett, hægindastólar og
nvargs konar stakir munir
til tækifærisniafa.
SKEIFAN
HlilliEIBilllllll
Rambler
American ‘68.
Beztu bílakaupin
í ár.
Nýir bílar
til afgreiðslu
strax.
Bílaskipti
eða hagstæð
lán.
KOMIÐ —
SKOÐIÐ —
SANNFÆRIZT
Verzlið þar sem
úrvalið er mest og
kjörin bezt.
JON uXala®
LOFTSSÖN HF.
Hringbraut 121 - ■ 10600
Er ráðningar á gátu fiskigengdar
að leita úti í geimnum?
Af hverju sföfuðu
fiskileysisár áður
fyrr?
JJafið, bláa hafiö hugann dreg
ur. Það er mikiö sannmæli.
Frá öndverðu hafa menn horft út
á hafiö og orðið gripnir undar-
legri tilfinningu, sem þetta vísu
orð lý-ir á einfaldan hátt. —
Þann:g hafa íslendingar horft
út á hafið öldum saman, eins
og menn af öllum þjóðum, sem
sáu til hafs. En nú nægir mönn-
um ekki lengur aö horfa út á
hafið. Athygli þeirra beindist stöð
ugt meir að því, sem gerist und
ir yfirborði hafsins. Hafiö hefur
um alda bil verið hið mikla forða
búr mikils hluta mannkynsins.
Um alda skeið var almennt lit-
-ið svo á að þar væru óþrjótandi
birgðir, jafnvel þótt fiskileysisár
kæmu endrum og eins. Nú er
hafið mannkyninu mikilvægará
foröabúr en nokkru sinni fyrr.
Ef til vill getur það eitt bjarg
að mannkyninu frá hungurdauöa
í ná:r. u framtíð. En nú vita
menn að birgðir þess eru ekki
óþrjótandi. Jafnvel að mjög sé
fariö áð ganga á þær fyrir til-
litslausa rányrkju. Því hafa
margar fiskveiðiþjóöir gripiö til
ýmissa varúðarráöstafana, svo
sem friðun gotstöðva og uppeld
isstöðva vissra fiskistofna. En
um leio fleygir ve:ðitækninni
fram og fiskifiotinn eykst svo
stórkostlega að afköstum að all
ir framsýnir menn sjá vá fyrir
dyrum, ef ekkert verður aö
gert.
Hafiö býr yfir miklum leynd
ardómum; Vísindamcnn hafa.
unn ö að því síðustu áratugina
að ráða leyndarmál þess, en eru
skammt á veg komnir, því að
haf og fiskirannsóknir eru enn
tiltölulega ung vísindagreiru —
Auk þess er tiltölulega skammt
síðan vísindamennirnir höfðu
yfir að ráöa þe'rri tækni, sem
gerði þeim kleift að skyggnast
niöur í djúpin. Færustu vísinda
menn á því sviði telja nú, að þeg
ar hafi mikið áunn'zt — fyrst
og fremst það, að þeir geti ú
gert sér grein fyrir því, hve lít-
ið þeir í rauninni vita um leynd-
ardóma hafsins, og um leiö hve
nauðsynlegt þeim sé að vita
meira. En eitt er þeim‘ljóst —
að þar niðri í djúpunum, eíns
og raunar alls staðar annars
staðar £ hinni lífrænu náttúru
— ríkir miskunnarlaust lögmál
samræmis, sem ekki má fara úr
skorðum, ef ekki á að hljótast
alvarlegt tjón af. Aö þar eru
að verki fjölmargir voldugir
kraftar, ef svo mætti að orði
komast — samvirkir, ef allt fer
með felldu, en ef þar verður ein
hver röskun, hefur það víðtæk
áhri'f.
Eitt er það, sem vísindamönn
unum, sem v;ð þessi fræöi fást,
finnst öðru fremur athyglisvert.
í annálum flestra fiskveiðiþjóða
er getið fiskileysisára — stund
um margra fiskileysisára í röð
— löngu áður en veiðitækni
þessara þjóða var orðin slík. að
unnt sé aö gera ráð fyrir að
um nokkra ofveiði hafi verið aö
ræða. Er þar átt við þá fiski-
stofna, sem að öðru leyti eru
yfirleitt reglubundnir I feröum
sínum og hátternk eins og tii
dæmis b'-"*r’Vnrtrin Hvað olli
bví, að hann gekk ekki á s;n
gömlu grunnmið nema að litlu
ieyti árum saman? Aö þessum
fiskileysistfmabilum loknum,
komu svo ef til vill mörg ár,
þar sem gnægð fisks var á miö-
unum, án þess maðurinn hefði
þar nokkur áhrif á. Hvað olli
þessum sveiflum? Breytingar á
hitastigi hafsins? Breytingar á ■
hafstraumdm? Eða” voru þarna
einhverjir þe:r kraftar að- verki
sém vísihdámönnum er' enn "5“-
kunnugt um Sumir vfsindamenn
telja, að það sé alls ekki útilok-
að.
Vitað er að átumagn í sjó
ræður miklu um fiskigengd. Það
er líka vitað, að miklar sveiflur
verða á þessu átumagni, og að
hitastig og straumar hafa á-
hrif á þær sveiflur. En haf-
fræðingar eru, sumir hverjir,
farnir að hallast að þeirri skoð-
un, aö þar séu einnig að verki
einhverjir aðrir kraftar sem
þeir þekki ekki enn. Átan er
örsmá, einfrumungar, sem eru
ákaflega viðkvæmir fyrir breyt-
ingum á ýmsum líffræðilegum
aöstæðtím. eins og tilraunir í
sjávarbúrum hafa sýnt. Þessir
einfrumungar eru t.d. mjög við
kvæmir fyrir geislun. Og nú
spyrja vísindamenn hvort það
geti átt sér stað að lausnar á
gátunni kunni að vera að leita
víðs fjarri hafdjúpunum, með
öðrum oröum úti í geimnum.
Hvort viss geislun geti haft áhrif
á átuna, vöxt hennar og við-
gang, og þar með á fiskigengd-
ina.
Eitt er víst. Náttúran er öll
ein samvirk heild. Allar breyting
ar, sem verða á einhverju ein-
stöku sviði, hafa víðtæk áhrif fi
á öðrum sviðum. Áhrif af kjarn
orkusprengingum hafa orðið til
þess að færa vísindamönnum
heim sann:nn um þaö, að vá er
fyrir dyrum ef geislavirkni rask
ast í lofti eða í sjó. Nú er vitað
raunar ekki langs síðan, menn
komust að raun um það, að
geislavirkni loftsins er háð
nokkrum sveiflum, þótt ekki
komi til róttækar truflanir af
manna völdum.
Hafið er ekki annað en neðsta
lag andrúmsloftsins. Veðurfræð
ingar og haffræðingar eru stöð-
ugt að komast betur að raun um
þaö hve náin tengsl eru þar á
milli.
Jöröin séð úr geimfari — er allt líf á jörðu háð fyrirbærum úti í geimnum að meira eða minna leyti?
VÍSIND - 1 ÍÆKN
TENFJORD
STÝRISVÉLIN
er einföld,
sterkbyggð
og örugg
í notkun
Einkaumboðsmenn á íslandi:
Eggert Kristjánsson & Co. hf.
SIMI 1-14-00