Vísir - 03.07.1970, Qupperneq 8

V1SIR . Föstudagur 3. júlf 1970.

Otgefanii- Revkjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri ■ Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingar: Bröttugötu 3b Símar 15610 11660
Afgreiösla: Bröttugötu 3b Simi 11660
Ritstjór.i: Laugavegi 178. Sími 11660 (5 línur)
Askriftargjald kr 165.00 á mánuöi innaniands
f lausasölu kr. 10.00 eintakiC
Prentsmiöja Vfsis — Edda hf. ____
T&WfBmmmmu ■ K/nn' lu. —■ mn im» in m tmi, piimhicthi———
FrumkvæBið er komið
þótt samtökum vinnuveitenda og launþega hafi ekki
tekizt að koma á skynsamlegum reglum um meðferð
kjarasamninga, ríkir með þeim skilningur á, að slíkar
reglur séu nauðsynlegar. Að vísu eru til þeir menn í
forustu launþegasamtaka, sem vilja engar slíkar regl-
ur, heldur halda fast við þær frumskógarvenjur, sem
nú tíðkast, en þeir eru í miklum minnihluta. 1
Helzti þröskuldurinn virðist vera sá, að samtök
launþega geta ekki komið fram sem einn aðili. Hin
einstöku félög eru ekki fús til að fórna hluta af valdi
sínu og afhenda Alþýðusambandinu. Það er því mun
veikara en hliðstæð sambönd í nágrannalöndunum.
Og valdaleysi þess gagnvart stéttafélögunum rýrir
getu þess til að hafa, með vinnuveitendum, frumkvæði
að nýju kerfi í meðferð kjarasamninga.
Ríkisstjórnin hefur nú boðizt til að hafa milligöngu
um, að heildarsamtökin tvö taki samningamálin til
rannsóknar og endurskoðunar, með varanlegar úr-
bætur að márkmiði. Hugmynd ríkisstjórnarinnar er
tvíþætt. Annars vegar vill hún, að reynt verði að
finna leiðir til að draga úr verðbólguáhrifum kjara-
samninga. Hins vegar vill hún, að reynt verði að end-
urbæta undirbúning og aðferðir við kjarasamninga.
Þetta ágæta frumkvæði er ef til vill það, sem þarf til
að hrinda þessu mikilvæga máli af stað.
Fram hafa komið margar athyglisverðar hugmyndir
um bætta meðferð kjaramála. Og sumar þeirra virð-
ast hafnar yfir alla gagnrýni, þótt dálítið hafi borið á
úrtölum meðal forustumanna í samtökum launþega.
En þeir munu eiga erfitt með að afneita heilbrigðri
skynsemi, þegar málið er komið af stað.
Hvað er því til fyrirstöðu, að sameiginlegri stofnun
beggja aðila, Kjararannsóknanefnd, verði falið að
vinna mun víðtækara starf en nú? Hvað er því til fyr-
irstöðu, að sérfræðingum hennar verði falið að leggja
fram ítarlega útreikninga, sem deiluaðilar eru síðan
skyldaðir til að fjalla um í kröfum sínum og tilboð-
um? Hvað er því til fyrirstöðu, að nefndin byggi smám
saman upp drög að samstarfi, er geti gert samanburð
milli stétta raunhæfari?
Hvað er því til fyrirstöðu, að samtök launþega verði
skylduð til að leggja fram rökstuddar kröfur í heil-
legu formi tveimur mánuðum áður en samningar
renna út? Hvað er því til fyrirstöðu, að samtök
vinnuveitenda séu skylduð til að leggja fram rökstudd
tilboð hálfum mánuði síðar? Hvað er því til fyrirstöðu,
að settar verði reglur um, að tíminn, sem þá er eftir,
sé vel nýttur? Hvað er því til fyrirstöðu, að áður sé
búið að ræða allar sérkröfur?
Þetta eru nokkrar þeirra tillagna, sem Vísir hefur
borið fram hvað eftir annað á undanförnum misser-
um. Efnislega hafa þær ekki verið gagnrýndar. En
frumkvæði hefur skort meðal deiluaðila til að koma
á endurbótum, þessum eða öðrum. Það er því ástæða
til að fagna þeirrl milligöngu, sem ríkisstjómin hefur
nú tekið að sér.

j^ylega gerði Nixon forseti
' fyrstu meiriháttar breytingu
á ráðuneyti sínu. Menn kynnu
ef til vill að ætla að þær breyt
ingar myndu snerta hið um-
deilda Vietnam eða Kambodju-
stríð en svo var þó ekki. Fyrsti
ráðherrann sem hverfur úr
stjórn hans heitir Robert Finch
og hafði farið meö heilbrigðis
og skólamál. Það er heldur eng
in tilviljun, að breyting er fyrst
gerð á þessu sviði því að þar
fara nú fram mikil átök. Þó lít-
ið beri á þeim út á við, þá eru
þau kannski enn örlagaríkari
en allar fjöldagöngurnar út af
Víetnammálinu. Hér eru við-
kvæmustu þættir bandarískra
þjóðmála, hér er saman kominn
hjá einum ráðherra kjarni banda
rískra þjóðfélagsvandamála. Á
honum mæöir fremur en nokkr-
um öðrum kynþáttavandamál
Lít og læknisþjóausta
og tekjuskiptingarvandamál
hins úrelta og gamalspillta
bandaríska þjóðfélags.
Brottför Roberts Finch úr
stjóminni var um leiö eitt við-
kvæmasta persónulega vanda-
mál Nixons forseta, því að
Finóh hefur um langan aldur
verið einn nánasti persónulegi
vinur hans. Hann hefur stund
um verið kallaður eini persónu
legi vinur Nixons. Það er kunn-
ugt. að saman við brottför hans
blandast ofþreyta og stress.
Finch var um tíma svo illa
haldinn af stressi, að hann
varð að leggjast á sjúkrahús
með vott af lömun í handlegg.
Hann langaði þó til aö halda
áfram, hafði náð sér eftir of-
þreytukastið og vildi ekki
hverfa frá hálfkláruðum við-
fangsefnum. En Nixon varð að .
skera úr. Sú ákvörðun var ekki
aðeins persónúlegur ósígur 'fýr'
ir Finch, heidur einnig fyrir
Nixon sjálfan. Þeir komust að
þvi. að það var annað sterkara
afl í þjóðfélaginu, sem sjálft
forsetaembættið fékk ekki ráð-
ið við.
Þótt mikil ólga hafi verið i
skólamálum Bandarikjanna, eru
það þó ekki erfiðleikar í þeirri
deild sem valda ofþreytu og
brottför Finch heldur fyrst og
fremst hin hliðin, sem varðar
heilbrigðismálin. Hið sterka afl,
sem bæði Finch og Nixon hafa
orðið að gefast upp fyrir er
bandaríska læknafélagið sem
venjulega gengur undir skamm-
stöfuninni AMA. Samtökum
þessum beita bandarískir lækn
ar nú á skefjalausan hátt til
að hindra umbætur á heilbrigð
ismálum landsins.
jpinch tilheyrir hinum frjáls-
lynda armi Republikana-
flokksins, er álítur umbætur heii
brigðismála brýnasta viðfangs-
efni þjóðarinnar. Hann kom
til starfa glaður og reifur og
lét einhvemtíma í Ijósi, að hann
teldi sig hamingjusamasta mann
í heimi, að mega þama vinna
að þýðingarmestu endurbótum
þjóðfélagsins. Hann hugðist
taka upp nýja stefnu í heil-
brigðismálum, þar sem aukin
áherzla yrði lögð á félagslega
hlið þeirra. Og hatin ætlaði að
skipa mann sama sinnis að-
stoðarráðherra mann að nafni
Knowles sem var kunnur fyrir
frjálslyndar hugmyndir sínar í
heilbrigðismálum, hafði flutt fyr
irlestra þar sem hann hélt því
fram að nú væri nóg komið að
sinni af framlögum til dýrustu
sérfræðilækninga. Nú yrði að
fara aö sinna læknisþjónustu fyr
ir fátæka fólkið. Þegar kunn-
ugt var að Finch ætlaði að
skipa slíkan fulltrúa mannúðar
í æösta embætti, reis banda-
riska læknafélagið upp með
miklu offorsi. Útsendarar þess
reru stöðugt í þingmönnum og
það er opinberlega viðurkennt
að félagið hafi beitt sjálfan
Nixon forseta vissum þvingun-
um. m. a. minnt hann á, að
læknafélagiö greiddi um 2 millj.
dollara í kosningasjóð Republik
anaflokksins í forsetakosning-
unum 1968. Og það kom í ljós
að ekkert fékk staðizt áhrif hins
yqlduga. læknafélags; Firith fékk
ekki sjálfur að velja sér aésioð-
arráðh. AfleiÖingin hefiif svo
orðið sú, að algert stjórnleysi
hefur cíkt í heilbrigðismálaráðu-
neytinu bandaríska. Þar er hver
höndina upp á móti annarri,
alls staöar togast á peninga-
hagsmunir læknastéttarinnar og
þjónustuhagsmunir almennings
og í staö styrkrar heildarstjóm-
ar ráðherra einkennast ráðu-
neytisstörfin af skæruhern-
aði. Það var þessi óöld, sem olii
taugaáfalli Finchs, og hún veld-
ur því einnig, að hægt er að
segja, að hann hafi ekki ráðið
við verkefnið.
Állir þessir atburðir beina
^ enn einu sinni huganum aö
hinu ömurlega ástandi í heil-
brigðismálum Bandaríkjanna.
Hvergi í veröldinni er eins gífur-
legum fúlgum varið til heil-
brigðismála, þar hefur milljarða-
summunum verið kastað svo til
hugsunarlaust í glæsiieg lúxus-
sjúkrahús og óteljamdi rannsókn
arstörf. Enginn efast heldur um
það að bandarísk læknisfræði
standi fremst í heiminum. Þar
hafa vissulega orðið örastar
hvers kyns uppfinningar og þar
hefur verið komið upp ógrynn-
um af dýrustu tækjum. Enginn
neitar því, að sigurför læknis-
fræðinnar í Ameríku hefur veið
glæsileg, en á hinn bóginn hafa
fjáveitingar og fjársafnanir á
sviði hennar verið ótrúiega
gagnrýnislausar. Það hefur ekki
verið siður aö horfa neitt í út-
gjöldin, fræöigreinin sem fjall-
ar um sjálft mannlífið hefur
verið ofar allri gagnrýnL Af-
leiðingin er svo að læknar og
vísindamenn hafa baðað í gulli.
Gróðj þeirra hefur líkzt gróða
olíukónga. AJlt hefur þetta líka
líkzt einu miklu gullæði. Þegar
það komst tízku að tala um
krabbameinshættu af sígar.,
voru milljarðatugir þegar veittir
x tíu ólíkar rannsóknir á síga-
rettutjöru. Þegar kolesterol-æö-
ið hófst fengu tuttugu ólíkar
vísindastofnanir milljónaupp-
hæðir til aö rannsaka æðakölk-
un. Þegar nokkur hópur banda-
rískra skurðlækna þóttist fær \
um að skipta um hjörtu í fólki,
fór enn þrumuveður um vísinda-
heiminn og milljónir dollara
söfnuðust í sjóði læknanna, sem ■'
tóku svo f óða önn að skera
hjörtu úr hálfdauðum og setja .
þau í ,aðra sem ekki var hugað
líf og það {x'ótt enn sé mjög
vafasamt, hvort þær aðgerðir
eiga rétt á sér. Síðan er hafin ó-
skapleg rimma milli frægustu •
hjartagræðendanna, Bakey og .
Cooley í Houston, hverjum beri ,
frægðin!
Allt er þetta mjög glæsilegt,
^ en þegar litið er niður til ■
hinnar almennu læknisþjón-
ustu, þá blasir við önnur mynd.
Allt þetta mikia og dýra lækn-
ingakerfi hefur aðeins þjónað
örlitlum auöugasta hluta þjóð-
arinnar. Hvergi er skipting
stétta og auös geigvænlegri en
í bandarfskri lækna- og sjúkra-
húsþjónustu. Þaö er svo ömur-
legt ástand, að atburðir eins og
stríðsgiæpirnir í Mæ Læ falla
aigerlega í skuggann af því á-
standj sem bandaríska læknafé-
lagið reynir nú að viðhalda.
Hvergi i heiminum er læknis-
þjónusta dýrarj en í Bandaríkj-
unum, hvergi eru tekjur lækna
meiri, en á sama tíma hefur ver-
ið sagt að aðeins 5% þjóðar-
innar hafi efni á því að leita til
læknis.
Kannski er sú tala nokkuð
ýkt eða hún gildir ekki full-
komlega lengur, einkanlega eft-
ir að vísir að opinberu sjúkra-
samlagi og tryggingastofnun tók
til starfa fyrir um 5 árum. Er
þar um tvær stofnanir að ræða,
MEDICARE. sem er nokkurs
konar vísir að sjúkrasamlagi og
annast aöallega greiðslur á
sjúkrahúsgjöldum, þó svo að
sjúklingar verða sjálfir að greiöa
almenna lækniskostnað og lyf,