Vísir - 30.10.1970, Blaðsíða 9

VISIR . Föstudagur 30. október 1970.
9
ið til að varpa nokkru ljósi yf-
ir það.
risku herfbringjamir nutu
,jr einsikis stuðnings stjóm-
málaiflokka né alþýðu landsins,
en þeir eignuðust samt sterka
scyóiendur og hiáinannenn, þar
sem voru hinir grísku auðsmenn,
fremstir í flokki stórúitgerðar-
mennirnir heimsifrægu.
Það varð nú brátt einn stærsti
liðurinn í þjóöemisvakningu her
foringjanna að hvetja gríska
auðmenn sem búsettir voru í
öðrum löndum að snúa heim tii
gamla föðurlandsins tii að hjálpa
við að reisa það við og láta
það risa glæsilegt og fagurt upp
úr fátækt og eymd eins og það
var orðað. Og stórútgeróarinenn
irnir, einhverjir mestu auðmenn
veraildar hlýddu kaliinu, kalili
föðurlandsins! Fremstir í flokki
Onassis og Niarchos. Sá fyrr-
neifndi, Onassis, er nú talinn
eiga yfir hundrað risastór olíu-
fiutningaskip, samtals meira en
4 milljónir brúttotonna aö ourö
armagni. — Niarchos á held-
ur minna eöa S0 skip með 2,5
miiljónum brúttótonna.
Þeir ráku þennan mikla skipa
flota undir skattsvikafánum
Panama og Liberiu, en nú voru
þeir ailt í einu orðnir svo föð-
uriandselskandi, að þeir fóru
sem óðast að draga að hún hinn
bláhvíta fána ættjarðarinnar.
Hvíiík fórnarlund og föðurlands-
ást, en föðurlandið tók líka á
móti þeim opnum örmum, her-
foringjamir sáu um það, að
aillur skipaifloti þeirra og milij-
aröagróði er skattifrjáls. Föður-
landið bauð ennþá miklu betri
kjör en Panama og Libería og
þvi var bætt við að skip þeirra
olíukónganna og aiilar eignir
yrðu erfðaskattsifrjálsar, eigna-
skattsfrjálsar, toilfrjáisar, hafn-
argjaldsfrjáisar í Grikkílandi.
'X'iil þess að reisa Grikkiland úr
rústum eymdarinnar fór
herforingjastjórnin einnig aö
semja við miltjarðakóngana um
viðreisn atvinnulífsins. Þeir voru
svo brennandi, aif ættjarðarást,
að þeir vildu óðir og uppvægir
leggja mörg. hundruð miltjónir
dollara i fjárfestingar í iandinu.
En þaö er lika hægt að hagnast
vel á ættjaröarást. Onassis fékk
einkarétt fýrir félag sitt Olym-
pia Airways til aö reka ailt
milliiandaflug Grifcklands tii
ársins 2006.
Aðrir minni auðmenn kornu
h'ka inn í þennan skemmtilega
leik. Ameríski Grikkinn Tom
,-appas fékk tyrir sig Coca Coia
einkaréttinn fyrir Grikkland.
Pappas var einn helzti fjárstuðn
ingsmaður Spiro Agnews, núver
andi varaiforseta Bandarikjanna.
Pess er jafnframt getið, að Papp
as hafi um sömu mundir gefið
döttur Pattakosar herforingja,
eins æðsta mannsins í herfor-
ingjaklíkunni forkunnarfagran
og dýran demantshring. Formað
ur útgerðarmannafél. Grikklands
Stratis Andreadlis, sem átti mik
inn þátt í Því að fá útgerðar-
mennina Onassis og Niarchos
til aö flytja heim fékk í sínar
hendur einkayfirráð yfir einum
helzta banka Grikklands ,,The
Commercial Bank of Greece.“
íjað var mikil hátíð meðail þess
ara auðjöfra. Niarchos hafði
keypt skrauithöH i Antibes á
bláströndinni fyrir 50 miiijón-
ir króna og fyilti hana og skraut
hýsi sitt í París af málverkum
eftir van Gogh og Gauguin, el
Greco, Matisse, Touiouse-Lau-
trec, Césanne, Renpir og Dégas.
Svo giftist hann Karlottu dótt-
ur Fords bílakóngs í Ameríku,
.ítti með bienni. eitt. bam. en
hún -ítukk frá honum og skildí
bls. 10.
— Hvaba „fúaspýtur" á að varðveita fyrir
komandi kynslóðir?
□ Allir standa frammi fyrir því vandamáli fyrr
eða síðar á ævi sinni að meta, hvaða hluti á
„háaloftmu“ beri að varðveita, hverju að henda.
En það eru ekki aðeins einstaklingar og fjölskyld-
ur, sem standa frammi fyrir slíkum vanda. Borgir,
sem stöðugt stækka og breyta útliti sínu með til-
komu nýrra tíma, þurfa oft að gera það upp við sig,
hverju á að fórna til að fullnægja þörfum nýrra
tíma. Reykjavíkurborg, sem á hverju ári stækkar
og breytist, þarf þannig að gera upp við sig, hvern-
ig endurskipulagningu gamalla borgarhverfa skal
vera háttað, hvað skuli víkja fyrir nýjum götum,
bílastæðum og öðrum sameiginlegum þörfum, hvar
skuli leyfa byggingar nýrra húsa á grunni gam-
alla o. s. frv.
JjVrir rúmum áratug var matið
yfirleitt auðvelt. Það var lát-
ið víkja, sem augljóslega hafði
minna hagnýtt gildi en það, sem
átti að koma í staðinn. — Nú
er öldin önnur og fleira, sem
þarf aö taka tiHit til. Forráða-
menn Reykjavíkurborgar. þ. e.
fulltrúar borgarbúa, þurfa nú
ekki síöur en einstaklingurinn,
sem fer upp á sitt háaloft að
meta gildi endurminninga, sem
bundnar eru við hlutinn, al-
mennt menningarverðmæti húsa
og mannvirkja. Varðveizlugildi
hlutanna hefur fengið víðari
merkingu.
Húsin í görnlu Reykjavík
verða nú ekki lengjur metin að-
eins í ljósi hagnýtra nota. Kraf
an um söigulegt fagurfræðilegt
og menningariegt mat vegur sí-
fellt þyngra á metaskálunum.
Augljóst er, að ekki er allt gott,
sem er gamait, og fráieitt er að
unnt verði að halda í öil gömui
hús í Reykjavík. Því var valin
sú leið að fá tvo áhugasama sér-
fræðinga, Hörð Ágústsson list-
málara og Þorsteinn Gunnarsson
arkitekt, til að kanna ailt svæð-
ið innan Hringbrautar og Snorra
brautar með tilliti til þess, hvað
þar væri þess virði að varðveita
fyrir ókomnar kynslóðir.
Þeir tvfmenningamir hafa nú
skilað borgarráði ítarlegri
skýrslu um það, sem þeir telja
að varöveita beri í þessum
gömiu borgarhlutum. Þó aö þeir
séu í sjálfu sér hógværir í áliti
sínu er ekki vfet að allir vilji
hirða um þær „gömlu fúaspýt-
ur“, sem þeir telja hafa varð-
veizlugildi. Það er ekki svo
langt síðan að öll gömul hús
voru talin lítilsvirði og bezt 'að
sópa „öHu þessu gamia drasii"
í burtu og byggja „almennileg"
steinhús í staðinn.
Jjeir félagar hafa alls tekið 269
hús á skrá sína meö tiiliti
til þess að þau verði varðveitt
á núverandi stööum þeirra, flutt
á brott til varðveizlu, varðveitt
að hluta eöa mæld nákvæmlega
upp fyrir síðari tíma grúskara
og fræðimenn. Öll þessi hús
voru reist fyrir árslok 1927.
Of langt mál er að rekja ná-
kvæmlega allar tiilögur um varð
veizlu húsa í einni eða annarri
mynd, en aðeins verður stiklað
á stóru. Þeir telja, að heilleg-
ustu byggöir samfeilldar séu að
finna í brekkunum vestan og
austan víð kvosina, sem mið-
bærinn stendur í, enda bera
tiílögur þeirra þess merki. Hins
vegar ha-fa. þeirveii,ifJíor5að til-
lögur sínar.við varð.veizlu gam-
ailar byggðar við þau svæði,
sem aðaiskiDulagiö ætlar fyrir
rólega íbúðarbyggð eða opin-
berar stofnanir síður en svæöi
iðnaðar og miöbæjarstarf-
semi. Þannig hafi verið óraun-
hæft að reikna með varðveiziu
á timburhúsum í miðbæjarkjarn-
anum og á svæðinu norðan
Grettisgötu, sem er ætiað fyrir
verzlunar- og skrifstofuihverfi.
Hins vegar lýsa þeir þvf yfir,
að þeir séu óbifanfegir í þeirri
trú sinni, að hegningarhúsið við
Skólavörðustíg sé of stór fórn
til handa gatnakerfi aðalskipu-
lagsins og ieggja því eindregið
til að þetta gamla og virðulega
hús, sem ailir bera þó varla hiý-
hug tii, verði látið standa, jafn-
vel þó að einhverju þurfi tól að
kosta. •
I skýrslunni er aðaiáherzlan
lögð á. að umhverfi Tiamarinn-
ar verði iátið halda sér. í aug-
um flestra borgarbúa sé Tjörn-
in hjarta borgarinnar, tiltölulega

<* ■■ 'i* ' íU* . . • ... • u£
Hinar reisulegu „smáhallir" ausíanvert vlð Miðbæjarkvos fá náð fyrir augum sérfræEunganna,
rólegur staður, en þó nálægur
ysi miðbæjarins. Þar með er
gert ráð fyrir, að Iðnó, Iðnskól-
inn, meirihiuti húsanna við
Tiamargötu og húsaröðin frá
Miðbæjarskóla að T!hor Jensen
húsinu með Kvennaskóia, Frí-
kirkju og Glaumbæ verði varö-
veitt.
Aðrar heillegar myndir, sem
þeir félagar vilja varðveita, em
t. d. Bemhöftstorfan svotoallaða,
sem mitoið hefur verið deilt um,
þ. e. öill húsarööin frá Stjómar-
ráðinu að íþöku fyrjr sunnan
Menntaskólann að undanskildu
Gimli (hús Ferðaskrifstoifu rfk-
isins), sem þeir félagar velja hin
dapuriegust’u nöfn (t. d. gauks-
ungi). Þeir vilja varðveita mik-
inn hluta Þingholtsstræ'tis og
Stýrimannastíg, teija þær göt-
ur hei'llegar o-g með góðum hlut-
fölium. Um Stýrimannastíg
segja þeir félagar þannig, að
hann sé sjaldgæ'flega vel varð-
veitt gata frá aldamótunum og
eina gatan utan miðbæjarins,
sem hefur haldizt með heiMegu
yfirbragði.
Lagt er til, að tvær götur til
viðbótar veröi varðveittar að
mestu og kemur sjálfsagt mörg-
um að óvörum að þær skuli
teknar með. Þetta eru Framnes-
vegur (með gömJu bankahúsun-
um) og Seljavegur.
Bjarnaborgin fær náð fyrir
augum tvímenninganna, auk
Landakotsskólans, nokkurra
húsa við Suöurgötu, Garða-
stræti, Túngötu, Baidursgötu,
Njarðargötu, Haðarstíg, Loka-
stíg, Skólavörðustíg, Bergþóru-
götu og nokkur hús önnur.
Borgarráð á nú eftir að meta
tiilögur þeirra Þorsteins og
Harðar, en eins og gefur að
skilja, veröur erfitt fyrir borgar-
yfirvöid að faliast á allar tillög-
ur þeirra. Sumar framkvæmdir,
sem voru t. d. skipulagöar áður,
en almennt var álitið að gamlar
fúaspýtur væru einhvers virði
og húsin standa því oft á tíðum
í vegi fyrir framkvæmdum, sem
þegar er búið að gera ráö fvrir.
Þannig stendur hegningarhúsið
í miðri umferðaræð, sem ráð-
gerð er í aöaJsfcipulagi Reykja-
vikur. Iðnó og Iðnaðarmanna-
húsið stendur þar, sem hugleitt
hefur verið að rei-sa ráöhús fyr-
ir Reykjavík. Þar sem Bjarna-
borg stendur nú er gert ráð fyr-
ir iðnaöarsvæöi í framtíðinni og
þannig mætti halda áfram.
Eflaust mun borgarráð þó að
verulegu leyti styðjast við álit
tvímenninganna og leggja það
til við menntamáiaráðherra í
samráði við Húsafriðunamefnd
ríkisins, áð surn þessara húsa
a. m. k. verði friðlýst tii varö-
veizlu fyrir komandi kynslóöir.
— VJ
I