Vísir - 21.01.1971, Side 7

V í S I R . Fimmtudagur 21. janúar 1971
legri merkingu. Sjálfur hefur
hann raunar í bó'kinni um Jens
Munk fjallað með mjög áhuga-
verðu móti um vanda þess að
skrifa um sagnfræðileg efni,
sagnfræðilegar bókmenntir ef
svo má að orði kveða, og visar
frá sér þeim möguleika að skrifa
„sögulegar skáldsögur": frásagn
arform hans er eins konar milM
vegur milli sagnfræði og skáld-
skapar. Því að vissulega eru sög
ur hans samdar með bókmennta
Iegu listfengi, íþrótt mikilshátt
ar skáldskapar, og þeirri íþrótt
á hann væntanlega fyrst og
fremst að þakka verðlaun sín í
ár, hversu tímabær og hugvekj-
andi honum tekst að gera sín
sögulegu frásagnarefni.
Ég er ekki kunnugur hinum
fyrri ritum Thorkild Hansens en
það er að skilja að hann hafi í
upphafi einkum fengizt við
gagnrýni og blaðamennsku. —
Ungur að aldri, en hann er fædd
ur 1927, gaf hann út rit um
skáldskap Jacobs Paludans og
fleiri ritgerðir um bókmenntaleg
efni. Hansen er viðförull maöur
og dvaTdist lengi erlendis sem
blaðamaöur, og hefur hann skrif
að einar þrjár bækur með ferða
lýsingum sem þóttu þegar bera
vitni óvenjulegum skáldlegum
hæfileikum. Ferðalýsing er
raunar snar þáttur í sögu-
ritum Thorkild Hansens,
eða sagnfræðilegum skáldrit-
um hans ef menn kjósa það orða
lag frekar. Hann gerir sér jafnan
ferð á söguslóðir sinar og lýsir
mannlifi og landsiháttum þar, hin
um sögulegu minjum sem hann
ieitar uppi, af viðlfka innlifun
og skáldlegum næmleik og hann
rekur sín sögulegu rannsóknar-
efni Segja má að í ritum hans
fari saman metnaður fræði-
manns og skálds. Hann Ieitast
við að leiða i Tjós nýja þekkingu
um frásagnarefni sín og segja
um leið söguna með dramatísk
um, skáidlegum hætti. Verk hans
byggjast jafnan á ýtarlegri könn
un heimilda, fræðimannlegri
rannsókn, en niðurstöður henn
ar lætur hann uppi í stórbrotn
um mannlýsingum, dramatiskri
frásögn atburða sem gefur eng
um skáldskap eftir. Gleggst er
aðferð hans ef ti'l vill í Jens
Munk þar sem návist sögumanns,
höfundar í verkinu er gteggri
og rækifegar um hana fjaTlað en
í sögu þrælanna. En einnig þar
er hin sagnfræðiiega frásögn
samofin persónulegri efnisþætti
og þetta tvennt raunar óaðgrein
an'legt, frásögnin sj@f og hug-
leiðing sögumanns, mat hans á
efninu. Rit hans vifja rækja er-
indi umfram það sem felst í
skáTdlegri,. stórbrofinni frá-
sögn í sjálfri sér, fela í sér endur
mat ekki síður en endursögn og
uppriifjun hinna sagnfræðílegu
söguefna. Einnig að þessu leyti
rækir ThorkiTd Hansen erindi
skálds ekki síður en fræðimanns.
EFTIR
OLAF
JONSSON
JJér er ekki ráðrúm til að
rekja eins og vert væri efn-
ið i verðlaunavefki Thorkild
Hansens um Þrælaströndina,
Þrælaskipin og Þrælaeyjantar,
né greina frá öðrum bókurn
hans að því litla leyti sem ég
þekki til þeirra. En ekki þarf
tiltakanlega skarpskyggni né
mörg orð til að gera sér grein
fyrir samhengi sögurita hans,
bæði hinna fyrri og þess síðasta
og rnesta. Thorkild Hansen fjaTl
ar statt og stööugt um danska
stórveldistíð og stórveídis-
drauma og þær ómælilegu maswi
legu fómir og þjáningu san sú
tíð kostaði. í því viðfangi fetet
erindi hans við samtíð sfna sgm
verðlaunanefnd Norðuxlandaráðs
benti á í úrskurði sfnum í ár.
Hið litla „heimsveldi“ Dana frá
þvf á seytjándu og fram á «itj-
ándu öld byggðist eins og önnar
og meiriháttar veldi á ómann-
legri og misikunnariiausri kúgun
minnimáttar þjóðar, skefjalausu
aröráni. Það voru þrælamir frá
Guineu á Afríku&trönd sem
lögðu til auðinn sem á siórveTdis
tíðinni flaut í garð Dana og
bára þar með kostnað af þeirri
„guiiöld” þjóðarinnar sem í
hönd fór. Thoridld Hansen dreg
ur sízt úr kjarlki og harðfengi,
stórmennsku þerrra manna sem
ruddu dönsku nýlendustefnunni
braut, sæfara og Tandkönriuða.
Hann hófst einmitt handa með
frásögnum af mannTegum harm
leikjum úr þeirra hóp. 1 sögurrt
um hans um þrælana er sviðið
miklu stærra, heimssögulegt að
eðli, þessi afíokni þáttur Dana-
sögu verður annars og meira
dæmi. Því að Danir stóðu sig
sizt betur á sínni stórveidistið
en aðrar og meiri Þíóðír, þartn
misskilning alþýðlegrar sögurit-
unar leiðréttir Thorkild Hansen
f verkinu, en þeir stóðu sig ekki
verr heldur. Þeir stóðu sig svo
sem viðlika og aðrir. Það
kann að vera fánýtt aö „móraJi
sena“ út af sögunm' og það
gerir ThorkiTd Hansen sízt af
öl!u: hin sögulegu frásagnareftri
hans fá sannariega að njóta sfns
fyllsta réttar En söguSeg áhyirgð
verður ekki Tátin lönd og Teið.
Verðlaunaverk hans Iýsir eftir
hætti og skilningi samfíðar
sögulegu dæmi um vfðskfpti astð
ugra Þjóða og örbirgra, aiþjöð-
legrar stétitaskiptingar réttar og
réttleysis, sem enn er síðwr en
svo úr sögunni.

Bækur Thorkikls Hansens eru veglega úr garði gerðar og ríkulega myndskreyttar. Þessi
samtímamynd er af Peter von Scholten, landstjóra í dönsku Vestur-Indíum sem Ioks gaf
þrælunum frelsi byltingarárið 1848. Myndina teiknaði bróðir hans Frederik von Scholten.
Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs 1971
kef skrifað söguna
um þrælana emgöngu af
sagnfræðilegum áhuga,‘‘ sagði
Thorklld Hansen í viðtali við
Morgunblaðió í gær í tilefni af
þvf að bókmenntaverðiaun Norð
urlandaráðs árið 1971 félilu í
hans hlut. „Efnið er sótt í sög-
una, en hún fjallar um okkar
tima.“ Að þessu leyti kemur
hans eigin skilningur á veiki
sínu heim viö niðurstöður dóm
nefndarinnar sem lýst var að
loknum fundi hennar í Reykja-
vik: Hansen vora veitt verð-
launin fyrir sagnfræðilegt bök-
menntaverk, fyrir að hafa með
listrænum hætti lýst sögulegu
dærni um arðrán auðugrar þjóö
ar á fátækri.
tekt og aðdáun og raunar þra-
faldlega verið í framboði til verð
launa Norðuriandaráðs. Det
lykkelige Arabien, 1962, fjailar
um ógiftusaman danskan leið-
angur til Arabíu á 18du öld, lit
rítk, spennandi og skáldleg frá-
sögn um ævintýralegt efni. Jens
Munk, 1965, greinir frá nafn-
kunnum sæfara á 17du öld, einni
af mörgúm misbeppnuðum tiT-
raunum til að finna svonefnda
„norðvesturleið“ til Kyrrahafs-
ins og verður jafnframt fjöl-
skrúðug aldarfarslýsing. En
verðlaun sfn 'hTýtur Hansen fyr
ir sitt stærsta og metnaðar-
fyTlsta verk sem í þremur stór-
um bindum lýsir nýfenduveldi
og nýlendusögu Dana í Afriku
og Vestur-Indíum, Slavernes
kyst sem kom út 1967, Slavern
es skibe, 1968, en síðasta bind-
ið, STavernes öer kom út 1970.
Sjálf nöfn þessara rita gera
gleggst ágrip af efni þeirra. Því
að nýlendusaga Dana fjaliar i
stytztu máli um þrælasölu,
þrælaflutning og þrælahald. 1-
tökum sínum í Afrfku slepptu
þeir þegar þrælasala var afnum
in. Eftir að þrælum var gefið
frelsi í dönsku Vestur-Indíum,
1848, leið ékki á löngu unz tek-
ið var að reyna að selja eyjarn-
ar. Það tókst loks 1917 þegar
Bandaríkin keyptu eyjarnar fyr
ir 25 milTjónir dollara.
íyieð veröTaunum Thorkild
Hansens eru bókmennta-
verðlaun Norðuriandaráðs i
þriðja sinn vertt fyrir verk af
,,dokúmentari9ku“ tagi. En öf
ugt við hinar fyrri verðlauna-
bækur, Loftsiglinguna eftir Per
Olof Sundman og Má'laliðsmenn
ina eftir Per Olov Enquist, verða
rit Hansens ekki kailaðar „skáld
sögur" ef það orð á að haTda vit
■p’ngum þurfti að koma þessi
niSurstaða á óvart. Sögurit
Thörkild Hansens hafa á síð-
asta áratug vakið vaxandi eftir
0RÐSCNDIN6
TIL FRAMTELJENDA
FRÁ RÍKISSKA TTS TJÓRA
Eatseignamat á framtafi.
Athyglí er vakin á því, aö nýja fasteignamatið,
sem lagt var fram 22. okt. sl., hefir enn ekki
tekið gi'ldi. í framtaii ársins 1971 ber því a<5
telja fasteignir fram á eldra fasteignamati. —
Eigm hósaleiga og fyrning miöast því við eldra
Undirritun framtals.
Gætið þess að undírrita framtal yöar. SérstÖk
athygli skal vakin á því, að sameiginiegt fraan-
tal hjóna, ber bæði eiginkonn og eiginmanni aið
undirrita. Óundirrita&framÉaá teíst