Vísir - 25.01.1971, Blaðsíða 8

VlSIR . Mánudagur 25. janúar 1971.
Otgefandi: Reykjaprent hí.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjómarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingar: Brðttugötu 3b SSmar 15610 11660
Afgreiðsla- Bröttugðtu 3b Slmi 11660
Ritstjóra: Laugavegi 178. Sími 11660 f5 linur)
Askriftargjald kr. 195.00 á mánuði innanlands
I lausasölu kr. 12.00 eintakið
Frentsmiflja Visis — Edda hf.
Aliminkur slapp
fVrir nokkrum árum stóðu hatrammar deilur um,
hvort leyfa skyldi minkaeldi á nýjan leik hér á landi
eftir langt hlé. Andstæðingar minkaeldis bentu á þá
sorglegu reynslu, sem íslendingar hafa af slíku eldi.
Mörg dýr sluppu úr búunum, margfölduðu kyn sitt,
dreifðust um nærri allt land og urðu mikill vágestur
í íslenzkri náttúru.
Það var því með hálfum hug, að minkaeldi var leyft
á nýjan leik. Menn vissu, að þetta gat orðið mikil-
vægur atvinnuvegur, sem mundi auka fjölbreytni
íslenzkra útflutningsafurða. En menn óttuðust, að
dýrin mundu sleppa úr búunum. í þessum vangavelt-
um voru þungar á metunum fullyrðingar minkarækt-
armanna um, að hægur vandi væri að tryggja, að
enginn minkur slyppi úr búi. Þeir röktu ýtarlega,
hvernig hægt væri að framkvæma nægilegar varúðar-
ráðstafanir.
Áöur en minkaeldið var leyft, var samin ströng
reglugerð, þar sem minkaræktarmönnum var gert
skylt að beita ýtrustu varúðarráðstöfunum, er
tryggðu, að aliminkarnir slyppu ekki út úr búunum
og gerðust villtir. Var veiðistjóra falið að fylgjast með
því, að minkaræktarmenn færu eftir reglugerðinni.
Nú er Ijóst, að einhvers staðar hafa orðið mistök.
Aliminkur hefur fundizt í hænsnahúsi og verið lagð-
ur að velli, eftir að hann hafði drepið yfir 100 hænur.
Þessi atburður hefur vakið athygli alþjóðar. Og í til-
efni þessa hefur veiðistjóri ásakað minkaræktarmenn
um kæruleysi og takmarkaðan áhuga á að fram-
kvæma varúðarráðstafanir.
Minkaræktarmenn bera hver fyrir sig af sér sök
í þessu máli. Margir þeirra hafa án efa öryggismál
sín í lagi. En ekki verður um það villzt, að einhvers
staðar hefur ekki verið farið eftir reglum. Þessi at-
burður hefur skyndilega sett minkaeldið í annað og
óhagstæðara ljós.
Búast má við, að stjómarvöld gangi nú eftir því
af mikilli hörku, að minkaræktarmenn standi við fyrri
fullyrðingar sínar um öryggismál og fari eftir þeim
reglum, sem settar voru, þegar minkaræktin var leyfð.
Vonandi taka þeir nú til óspilltra málanna í fram-
haldi af þessu og tryggja, að ekki komi nýtt reiðar-
slag í þessum efnum.
Komi í ljós, að minkar geti sloppið út, þrátt fyrir
fullyrðingar og reglugerðir, er hætt við, að velvild
þjóðarinnar í garð þessarar nýju atvinnugreinar
þverri skjötlega og margir þeir, sem áður voru
hlynntir minkaeldi snúist öndverðir gegn því. Minka-
ræktarmenn verða að sjá um, að sú verði ekki raunin.
Ástralíusöfnunin
Nú stendur yfir fjársöfnun til að stuðla að heimkomu
ógæfusamrar íslenzkrar fjölskyldu, sem býr við bág-
an kost og margvísleg vandamál í Ástralíu. Enn hefur
ekki safnazt nægilegt fé. Vísir hvetur landsmenn til
að sýna þessu máli drengflegan stuðning.

f
')
BOr.-iiEAD
‘ ■ li'"
. f

i ■ ■ ■■ ■ ’ ?• , : i;.i
laiiié PMU
i ! •-: w it’ti •: Avtf í
A.:i. í.' Ut.O’iÚ •<•> • !•«

Hvalategundir í hættu: Efst langreyður (til vinstri) og norð-
hvalur, síðan steypireyður og gráhvaiur, þá Græniands-siétt-
bakur og búrhvalur og neðst hnúfubakur og sandreyður.
ÚTRÝMING VOFIR YFIR
OLLUM TEG-
UNDUM IIVALA
Þrátt fyrir hámarksreglur heldur hv'ólum
enn áfram að fækka i heimshbfunum
• Meðal þeirra sjávardýra, sem ent ,f mestri hættu um
þessar mundir, er hvaiurinn. Yfir honum vofir nær útrýming,
ef ekki verður tekið í taumana. Ymsir vinir hvalanna hafa
að undanförnu beitt sér fyrir aðgerðum til að bjarga hvalnum.
Þar er við ramman reip að draga. Mörg riki telja sig hafa
mikla hagsmuni af því að viðhalda óbreyttu ástandi. Þau
mega ekki til þess hugsa að missa þann ávinning, sem hval-
veiðin gefur, þótt sérfróðir menn fullyrði, að sá ávinningur
verði aðeins til skamms tíma.
Útrýmingu spáð í
Moby Dick
Tólf ríki eiga aðild að al-
þjóðlegu hvalveiðinefndinn.i, og
hefur henni tekizt að setja regl
ur um hámarksveiði eða ,kvóta‘
fyrir einstakar þjóðir. Þó eru
stærstu hvalveiðiríkin treg til
að framfylgja reglum nefndar-
innar. Þar er fyrst að geta
Rússa og Japana, en samtals
veiða þeir 85 af hverjum 100
hvölum, sem drepnir eru í heim
inum ár hvert. Perúmenn eiga
hins vegar ekki aðild að hval-
veiðinefndinni og fara sfnu fram
i algeru trássi við óskir henn-
ar. Perúmenn eru í röð helztu
hvalveiðirikjanna.
f hinni frægu sögu um hwíta
hvalinn, Moby Dick, sem var á
bókamarkaðnum hér fyrir jól-
in, er spáð útrýmingu hvalsins.
Á þeim tíma, er sagan gerist,
fyrir einni öld, mim hafa verið
ofveiði á hvölum í suðurhöifum.
Þarna var um að ræða búrhveli
og sléttbak. Nú á dögum sleppa
fáar hvalategundir við ógnina,
sem af manninum stafar. Flotar
verksmiöjuskipa sækja aö hon-
um hvarvetna, og af því leiðir.
að flestar tegundir eru í hættu.
Hvalolía er notuð í margs
konar framleiðslu, smyrsli, vara
lit, smjörlíki og sápu. Verðmæti
hennar minnkaði á síðasta ára-
tug um fjóra fimmtu hluta. os
mörg hvalveiðiskipin urðu að
ieita frá hinum köldu höfum við
Suðurskautslandið í heitari sjó.
þar sem aðeins veiddust minni
og færri hvalir.
Steypireyður nær aldauða
Svo var komið, að steypireyð-
urin, stærst allra spendýra
jarðar og hnúfubakurinn voru
nærri aldauða. Samþykkt var,
að ekki skyldu veiddir fleiri af
þeim tegundum Þetta varð þó
Umsjón: Haukur Helgason:
aðeins til að auka sóknina I
aðrar tegundir. Hætta er á aö
langreyðurin og búrhvalurinn,
sem mest hefur verið af allra
hvalategunda, muni brátt gjör-
eyðast.
Sitthvað hefur verið gert tíl
að vernda hvalinn, en núgild-
andi reglur virðast ganga of
skammt. Margir gagnrýna regl-
urnar, sem gilda um mat á
hvalveiðinni, þegar reiknað er,
hvort eitthvert ríki hafi veitt
upp í sinn „kvóta“ eða hámark.
Um nokkurt skeiö hefur sú
regla gilt, að tvær langreyðar
eru látnar jafngilda tveimur og
hálfum hnúfubak eða sex sand-
reyðum. Þetta verður til. þess,
að ríki, sem ekki veiða upp í
kvóta sinn af einhverri tegund-
innj ráðast aesn annarri tegund
tii að ná kvótanum.
Scott McVay, sem er formað
ur opinberrar bandariskrar
nefndar til varnar hvalnum, full
vrðir, að kvótarnir séu of háir.
f grein í tímariti náttúrufræð-
inga segir hann, að japönsk rann
sókn hafi leitt f ljós, að hæfi-
legt væri að veiða árlega 4.290
karisandreyðar í Norður-Kyrra-
hafi. í stað þess gaf alþjóðlega
hvalveiðinefndin kvóta, sem
leyfði þjóðum að veiða samtals
10 þúsund dýr á þessum slóð-
um. Hafi þetta því verið tvö-
falt það magn, sem æskilegt
hefði verið.
Jafnvei búrhvalurinn
í hættu _..■
Talið er, að 1Q0 þúsund lang
reyðar lifi f höfúnúm, en það er
aöeins einn fjórði þess, semeitt
sinn var áætlað, að lifði aif
þeirri tegund. Af steypireyð-
inni mun aðeins eftir eitt þús-
und, en talið er, að 100 þúsund
hafi lifað af þeirri tegund fyrir
hálfri öld.
Sléttbakur, bæði Grænlands-
sléttbakur og Islands-sléttbakur
er kominn niður í nokkur hundr
uð að tölu. Hin gffurlega veiði
búrhvala hefur minnkað fjölda
þeirrar tegundar úr 600 þúsund
í 250 þúsund á fjórðungi aldar.
Þá hefur sandreyðum fækkað
um helming, niöur í 75 þúsund.
á nokkrum áratugum.
Ein tegund, sem ekkd lifir við
ísland, svonefndur gráhvalur,
hefur hins vegar aukið tölu
sína. Eitt sinn var tegundin
nærri aldauða. Nú munu milli
10 og 12 þúsund lifa af grá-
hvölum.
Eftirlits þörf
McCay segir, að brýna þörf
beri til að gera hvalveiðinefnd-
inni kleift að fylgjast betur með
veiöunum en nú er. Hann seg-
ist hafa séð með eigin augum
hvemig japanskir hvalveiöi-
menn drápu heila torfu hvala,
sem voru það smáir, að ekki
hefði mátf veiöa þá samkvæmt
reglum nefndarinnar. Þá hefur
frétzt af miklu hvaladrápi á
sléttbak við eyjuna Tristan da
Cunha f Suður-Atlantshafi, en
þessar veiðar brutu í bága við
alþjóðlegar reglur. Þessi tvö
dæmi eru af hanöahófi, en
mörg önnur dæmi hafa sannazt
um brot á reglunum, án bess að
noklcuð sé unnt að aðhafast.
McVay kemur ekki auga á
neina leið aðra t.il að forða hvair
um frá útrýmingu en mikla
minnkun hvalveiðanna, svo
að hvalstofninn nái að aukast
að nýju.