Vísir - 26.01.1971, Blaðsíða 9

9
V í SIR . Þriðjudagur 26. janúar 1971.

I
— orðunefnd svarar spurningum Visis
um fálkaorðúna
Eftirtaldir menn hafa verið sæmdir hinni ís-
lenzku fálkaorðu: Jón Jónsson, forstjóri fyrir
stjómunarstörf, Haraldur Haraldsson, skólastjóri
fyrir störf að uppeldismálum, Sigurður Sigurðsson,
bókbindari fyrir störf að líknarmálum, Sveinbjörn
Sveinbjömsson fyrir lögfræðistörf og Jónína Jón-
mundsdóttir fyrir flugfreyjustörf.
Eitthvað í líkingu við ofanrit
aða klausu lesa menn annað
slagið í blöðum, birt sem frétta
tilkynning frá hávirðulegri
orðunefnd. Og ósjaldan heyrir
maöur tautaða í barminn hót-
fyndni I ætt við eftirfarandi: —
Hvemig fara þessir menn að því
að fá orður? Ætli vinir þeirra
gangi um með undirskriftalista
á Hótel SÖgu? Það er aldeilis
fjöldi sem fær þessa orðu —
ætli það sé ekki nokkur mögu-
leiki að slejvpa? Og til hvers er
þetta eiginiega, snobberí og
húmbúkk? Aldrei tæki ég við
þessu blikk) ótilneyddur! — En
svona má ekki tala — og enn
síður setja á prent, eða hvað? En
okkur Vísismönnum fannst ekki
úr vegi að leggja fáeinar spum
ingar fyrir orðunefnd. Þegar við
hringdum i formann orðunefnd-
ar, Pétur Thorsteinsson, ráðu-
neytisstjóra í utanríkisráðuneyt
inu, tjáði hann okkur, að hann
væri svo nýbyrjaður sem for-
maöur nefndarinnar, að hann
vildi helzt að við skrifuðum
spurningar okkar á blað og
sendum þær í pósti. Það gerð-
um við, og svörin bárust um
hæL
„Gullrenndur,
innskorinn,
hvítsteindur kross“
í forsetabréfi um hina íslenzku
fálkaorðu segir svo í 7. gr. um
útlit orðunnar: „Sameiginlegt
merki orðunnar er gullrenndur,
innskorinn, hvítsteindur kross
og álmuhornin stýfð af innávið
Framan á krossinum miðium er
gullmendur, 'blásteindur skjöldur
og á honum silfurfálki, er lyftir
vængjum til flugs. Aftan á kross
inum miðjum er blésteind, spor-
öskjulöguð, guWrennd rönd, og
á hana letrað með gullnum stöf
um: Seytjándi júní 1944 —
Krossar stórkrossriddara og
sitórriddara eru jafnstórir. —
Riddarakrossar minni. Band orð
unnar er heiðblátt, en jaðrar
hvítir með hárauðri rand. Band
stórkrossriddara er breiðast, en
riddara mjóst.
Með kross á
hægri mjöðm
Stórkrossriddarar bera kross
inn á hægri mjöðm í bandinu
uim vinstri öxl. Stórriddarar
bera hann í bandinu um háls-
inn, en riddarar á brjóstinu
vinstra megin. — Stórkrossridd
arar bera enn fremur á brióst
inu vinstra megin átthyrnda silf
urstjörnu með krossmerkinu á.
— Embættismenn kirkjunnar og
vígðir kennarar í guðfræðideild
Héskóians, sem eru stórkross-
riddarar, bera krossinn þegar
þeir em í emibættisbúningi kirkj
unnar, í bandi um hálsinn. —
gtjsma stórriddara er átthyrnd
silfurstjarna og á henni miðri
blásteindi silfurskjöldurinn
með silfurfál'kanum, og bera
þeir hana á brjóstinu vinstra
megin...“
„Sem öðrum fremur
hafa eflt...“
Visir spurði orðunefnd m.a.:
1. HVernig eru orðuhafar valdir
úr öðnim mönnum? og 2. Eftir
hva&a reglum er farið við út-
hlutun? og 3. Hvert er markmið
orðuveitinga? og 4. Hvers vegna
fá svo margir orðu, sem raun
ber vitni?
Svar: Spurningar þessar em
nátengdar og verður þeim því
svarað i einu lagi.
1. gr. forsetabréfsins er svo-
hljóöandi: „Orðunni má sæma
þá menn, innlenda og erlenda,
og þær konur, sem öðrum frem
ur hafa eflt hag og heiður fóst-
urjarðarinnar eða unnið afrek í
þágu mannkynsins“.
4. gr. forsetabréfsins er svo
hljóðandi: „Orðunefndin gerir til
lögur til stórmeistarans um veit
ing oröunnar. — Við hátíðleg
tækifæri getur stórmeistari þó,
er honum þykir h'lýöa, veitt orð-
una án tillagna orðunefndar".
Orðunefnd berast fjölmargar
tillögur um orðuveitingar. At-
hugar hún þá tillögumar, á sjálf
frumkvæði um orðuveitingar og
leitast viö, að framámenn í ýms
um starfsgreinum og ýmsum
landshlutum hljóti þær orður, er
veita má árlega. Samkvæmt 4.
gr. f •’setabréfs um starfsháttu
orðunefndar, getur stórmeistari
veitt allt að 25 fálkaorður ár
hvert samkvæmt tillögu orðu-
nefndar. Ennfremur getur stór-
meistari aö ti'l'lögu oröunefndar
sæmt allt að 15 menn, er blotið
hafa heiðursmerkið áður, æðra
stigi þess ... við and'lát þess er
orðunni hefur verið sæmdur,
ber tafarlaust að skila aftur til
orðuritara orðunni eöa orðun-
um.
51 í Danmörku
„Heiðursmerki eru aö jafnaði
ekki borin, nema er menn klæð
ast hátíðarbúningi (kjölfötum,
hátíðaeinkennis'búningi eða
hempu). (Leiðbeiningar um
hvernig bera á heiðursmerki. —
Rikishandbókin bls. 279)“.
„Útlendir menn“, segir orðu-
nefnd. „fá einnig orðuna og er
tala þeirra mismunandi ár frá
ári eftir því hvernig stendur á.
Óvenju margir útlendingar, Dan
ir, voru sæmdir fálkaorðunni á
síðast'Hðnu ári vegna opinberrar
heimsóknar forseta ÍSlands ti'i
Danmerkur“. —
— Margir hafa spurt, hvort for-
seti íslands noti fálkaorðuna
sem eins konar ..drykkiunen-
inga“, er hann fer t heimsóknir
til annarra landa — hve margar
fálkaorður veitti forseti íslands,
Stjarna stórkrossriddara. Hægra megin: Stórriddarakross með
stjörnu. Vinstra megin: Riddarakross og neðan við hann stór-
riddarakross.
er hann fór til Danmerkur á sl.
ári?
„Veitt var 51 heiðursmerki.
Þegar þjóðhöfðingi fer i opin-
bera heimsókn til annars ríkis
sæmir hann ýmsa embættis-
menn og aðra borgara þess rík-
is heiðursmerkjum í samræmi
við venjur þar í landi. SHkt á
sér stað víða um lönd. Er því
að sjálfsögðu ekki um að ræða
neitt persónu'legt milli þjóðhöfð
ingja og þeirra, sem heiðurs-
merkin fá og því ekki ástæða
ti'l að fjölyrða um framhald
spurningarinnar,"
Engin veizla á
Bessastöðum
Hve margir hafa aflþakkað
fálkaorðu?
„Eins og að líkum lætur, kem
ur fyrir hér eins og annars stað
ar, að menn afþakki orður. —
Ekki er til skrá um tölu þeirra."
— Hvernig fer oröuveiting
fram? — er haldin veizla að
Bessastööum, eða er óröan bara
send í pósti?
„Sú hefð hefur komizt á, að
stórmeistari (forseti íslands) af-
hendir þeim Íslendingum, sem
sæmdir eru oröu 1. janúar, per-
sónulega heiðursmerkin í ný-
ársmóttöku í skrifstofu forseta
í Alþingishúsinu, ef þeir geta
komið þvf við að mæta. Orðu-
ritari afhendir öðrum orðuþeg-
um á Reykjavíkursvæðinu heið
ursmerkin á heimilum þeirra.
Sýs'lumönnum eða bæjarfóget
um er falið aö afhenda orðubeg
um utan Reykjavíkursvæðisins
heiðursmerkin".
— Hvað kostar aö veita eina
fálkaorðu? (Verð sjálfrar orð-
unnar og tilstandið við veit-
inguna).
„Verð orðunnar er:
Stórkrossstjama kr. 7.936.50
Stjama stórriddara kr. 5.128.20
Stórriddarakross kr. 3.052.50
Riddarakross kr. 2.014.65
Aðalkostnaðurinn er smíöi
orðunnar. Kostnaður f sambandi
við afbendingu orðunnar er oft
ast nær enginn, sbr. ofanskráð
svar
Á fjárlögum 1971 eru orðu-
nefnd áætlaðar 160.000 krónur.
Orðunefnd er ó'launuð."
— Hverjir eru f orðunefnd —
endurnýjast sú nefnd?
„Forseti ís'lands er stórmeist
ari hinnar íslenzku fálkaorðu.
í oröunefnd eru:
Pétur Thorsteinsson, ráðu-
neytisstjóri, formaður nefndar-
innar. Hallgrímur F. HaHgríms-
son, forstjóri, varaformaður. Dr.
Guðrún P. Helgadóttir, skólastj.
Friðjón SkarphéÖinsson. yfir-
borgarfógeti, Birgir Möller, for-
setaritari. Er hann jafnframt rit
ari nefndarinnar.
Óttarr Möller, forstjóri, er
varamaöur í nefndinni.
Pétur Thorsteinsson tók ný-
Iega við störfum formanns í
nefndinni eftir lát Jóns heitins
Maríassonar seðlabankastjóra.
Eftir ti'l'lögu forsætisráðherra
kveður forseti íslands 4 menn,
sem sæmdir eru og bera heið-
ursmerki orðunnar, til setu f
nefndinni til 6 ára í senn, og
tilnefnir formann nefndarinnar
svo og einn mann til vara til
þriggja ára f senn. Úr nefndinni
ganga 3. hvert ár 2 aðalmanna,
en í fvrsta sinn eftir hlutkesti.
Þá, er út ganga, má kveðja til
setu í nefndinni á ný. Ritari
forseta íslands er orðuritari og
skipar fimmta sætiö í nefnd-
I
inni.“
—GG
— Fyrir hvað finnst yð-
ur að veita eígi oröur:1
Kristófer Jóhannesson, vélstjóri:
Mér finnst að það eigi að veita
þær fyrir framúrskarandi störf
f þágu þjóðfélagsins. En mér
finnst þeir hafa verið heldur
gjafmildir á þær.
Smari Magnusson, sjómaður: —
Mér er alveg nákvæmlega sama
um þær.
Kristín Þorsteinsdóttir, bóka-
vörður: Mér finnast reglurnar
ekki nógu góðar. Ég get ekki
sagt að ég hafi dálæti á orðu-
veitingum, af því að mér finnast
þær beinlínis óskiljanlegar.
Ingólfur Guðmundsson, bóndi,
Miðfelli, Þingvallasveit: Mér lík
ar að sumu leyti nokkuð vel fyr
ir hvað þeir hafa veitt þær.
Valgerður Valtýsdóttir, húsmóð
ir: Ég hef bara ekkert hugsað
út í það.
Ólafur Sigurðsson, blaðafulltrúi:
Mér finnst að það ætti að leggja
allar orðuveitingar niður. Þetta
er útlendur siður, stæling á
dannebrogsorðunni.
BK 31