Vísir - 09.02.1971, Page 8

•>
)
V1SIR . Þriðjudagur 9. febrúar 1971.
Otgefandi: Reykjaprenr nt.
Framkvæmdastióri • Sveinn R Eyjólfsson
Ritstjórl- Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgit Pétursson
Ritstjómarfulltrúi Valdimar H. Jóhannesson
Augiýsingar Bröttugötu 3b Simar 15610 11660
Afgreiösla Bröttugötu 3b Sfmi 11660
Ritstjóra- Laugavegi 178 Simi 11660 f5 linur)
Askriftargjald kr. 195.00 á mánuði innanlands
t lausasölu kr. 12.00 eintakið
Prentsmiðja Vtsis — Edda hf.

AÖgerðir sem fyrst
Velflestir ef ekki allir íslenzkir stjórnmálamenn eru
sammála um, að það beri að flýta aðgerðum í land-
helgismálinu sem mest. Af hálfu stjórnvalda er lögð
mikil vinna í að undirbúa málið sem bezt. Enn er
ekki ljóst, hvað gert verður. En reikna má með, að
einhver samráð verði milli stjómmálaflokkanna um
þær leiðir, sem sérfræðingum þykja vænlegastar.
Dr. Gunnar G. Schram, sérfræðingur í alþjóðarétti,
flutti nýlega ræðu á fundi í landsmálafélaginu Verði
og rakti ýmsa kosti, sem koma til greina í landhelgis-
málinu. Hann taldi margt benda til þess, að íslend-
ingar yrðu að grípa til aðgerða, áður en alþjóðaráð-
stefnan um réttarreglur á hafinu verður haldin árið
1973. Þær aðgerðir verða þá orðnar að staðreyndum
þegar til ráðstefnunnar kemur Það gæti hins vegar
verið hættulegt að bíða, því að erfitt yrði fyrir okkur
að ganga í berhögg við samþykktir ráðstefnunnar,
ef við viljum hefja aðgerðir að henni lokinni.
Gunnar benti á tvo möguleika, sem koma sterk-
lega til greina. Annar er sá að lýsa yfir sérstakri
mengunarlögsögu t.d. 100 mílna breiðri. Sú yfir-
lýsing gæti byggzt á sjálfsvarnarreglum og á for-
dæmi, sem Kanadamenn hafa gefið. Þá getur land-
helgisgæzlan fylgzt með öllum skipaferðum og fram-
kvæmdum á svæðinu og dregið brotlega aðila fyrir
íslenzka dómstóla. Um leið er þessi mengunarlög-
saga angi af víðtækari lögsögu, sem gæti fylgt í
kjölfariö.
Hinn möguleikinn, sem gæti verið samfara hin-
um fyrri, er að friða hrygningar- og uppeldisstöðvar
íslenzkra nytjafiska utan núverandi landhelgi. Sú
friðun færi eftir tillögum fiskifræðinga, er byggðar
væru á vísindalegum niðurstöðum, og hún næði jafnt
til íslenzkra og erlendra skipa. Vísindalegar niður-
stöður af þessu tagi liggja ekki fyrir, en allt kapp er
nú lagt á að afla þeirra.
Gunnar benti á, að hugsanlegt væri að ganga lengra
á þessu sviði og fara svonefnda svæðaleið. Þá yrði
sett reglugerð á grundvelli laganna frá 1948, þar
sem ákveðin svæði utan tólf mílnanna væru lýs't
íslenzk verndar- og forréttindasvæði. Á þessum
svæðum mundu íslenzk lög og reglur gilda um frið-
un og íslenzk skip mundu hafa forréttindaaðstöðu
til veiða, ef fiskifræðingar teldu takmörkun á veið-
um nauðsynlega.
Loks kæmi einnig til greina að færa almennt út
fiskveiðilögsöguna um ákveðinn mílufjölda, annað-
hvort allt í kringum landið eða við ákveðna lands-
hluta. Þetta er ef til vill hreinlegasta leiðin, en önnur
hvor hinna kann að vera skynsamlegri frá sjónarmiði
alþjóðlegra samskipta og kann því að ná betri árangri,
þegar til langs tíma er litið. Af yfirliti Gunnars um þá
möguleika, sem koma til greina, er ljóst, að land-
helgismálið er ekki í neinni sjálfheldu og að okkur
standa ýmsar leiðir opnar til aðgerða.
Tuttugu ára borgarastyrjöld
II
— Innrás Suður-Vietnama i Laos eykur enn
striðsglundroðann i þessu smáriki, jbor sem
hlutleysingjar, hægri sinnar, skæruliðar
kommúnista og Norður-Vietnamar hafa
barizt um árabil
Með innrás Suður-Víet-
nam í Laos í gærmorgun
var aukin styrjöld, sem
þar hefur geisað í nærri
tuttugu ár. Tvær alþjóða
ráðstefnur í Genf hafa
ekki megnað að koma á
friði í þessu ríki, sem er
sundurslitið í bardögum
milli hlutlausra, hægri
sinna og hinna komm-
únistísku skæruliða Pat-
het Lao, sem svarar til
Víetkong í Suður-Víet-
nam.
íbúar þrjár milljónir
Laos er lítiö fjaHaríki. Það
nær hvergi til sævar. Það á
landamæri f norðri að Burma og
Kína, í vestri er Thailand, i
suðri Kambódía, þar sem einnig
geisar styrjöld, og í austri eru
Víétnamríkin tvö, Norður- og
Suöur-Víetnam.
Laos er 230 þúsund ferkíló-
metrar, og fbúar eru aðeins 3
milijónir. Það var áður fyrr
hluti af frönsku nýlendunni
Indó-Kína. eins og Víetnam og
Kambódía. Laos fékk sjálfstæöi
árið 1949, og fljótlega hófst þar
borgarastyrjöld, er hefur staðið
síðan og magnazt með þátttöku
Norður-Víetnama og nú Suður-
Víetnama einnig.
Uppreisn kommúnista
1952
Souphannouvong prins, sem
er hálfbróðir Souvanna Phoum
as forsætisráðherra, stofnaði
þjóðfrelsishreyfingu í Laos
skömmu eftir 1950. Souvanna
Phouma, núverandi forsætisráö
herra er úr flokki hlutlausra, er
viija að Laos sé hlutlaust ríki í
deilum stórvelda, þriöji aðilinn
í átökunum í Laos er flokkur
hægri manna.
Kommúnistar Pathet Lao
reyndu að steypa konungs-
stjóminni með vopnaðri upp-
reisn áriö 1952. Þeim hefur enn
ekki tekizt að komast til valda
i nærri tuttugu ára borgara-
styrjöld.
Frakkar sáu sig tilneydda aö
viðurkenna sjálfstæði Víetnam
eftir langa styrjöld við uppreisn
armenn þar, sem nutu forystu
Ho Ohi Minhs. Eftir hinn fræga
ósigur Frakka við Dien Bien
Phu reyndi níu ríkja ráðstefna
i Genf að stöðva stríðið f Laos
samtímis því að stofnuð voru
til bráðabirgða tvö riki I Víet
nam. Það var eftir þessa ráð-
stefnu sem Víetnam var skipt
í ríkin núverandi Norður-Víet
nam og Suður-Víetnam. Bylting
arforinginn og kommúnistinn
Ho Chi Minh var leiðt. norrík-
isins. í suðurríkinu var um skeiö
forseti Dien Diem, er var myrt
ur og eftir það hafa herforingj
ar skipzt á að stýra S-Víetnam.
Ráðstefnan í Genf hugðist
líka stöðva borgarastyrjöldina í
Laos með því að þaö yrði hlut-
laust ríki. Hægri sinnar f Laos
grófu undan samkomulaginu —
Árið 1957 komst á friður um
stundarsakir meö samsteypu-
stjórn. Souvanna Phouma varö
forsætisráðherra, og Laos skyldi
verða hlutlaust. Bardagar hóf-
ust aftur árið 1959. Þá skiptust
á ríkisstjórnir hlutlausra og
hægri sinna, en þeim tókst ekki
að bæla niður uppreisn komm
únista í noröurhéruðum lands-
ins.
Samsteypustjóm
reynd
Ráðstefna fjórtán ríkja í Genf
kom á friði árið 1962, og enn
var reynt að yfirlýsa Laos hlut
laust riki um ailan aldur. Reynd
var samsteypustjórn, þar sem
Souvanna Phouma hefur
lengstum verið forsætisráö-
herra f Laos í ýmiss konar
stjórnarbræðslu.
allir hlutlausir, hægri sm™»
og Pathet Lao áttu fulltrúa,
Kommúnistar gengu úr stjórn-
inni eftir nokkra mánuöi, og
borgarastyrjöldin hófst að nýju
árið 1963. Norður-Víetnamar
tóku að styrkja Pathet Lao. Um
það leyti hófst Víetnamstríðið.
Samningatilraunir milli aðil-
anna þriggja í Laos fóru út um
þúfur, og árið 1964 tóku hægri
sinnar völdin um tíma með bylt
ingu. Souvanna Phouma samdi
þá við hægri sinna, og varð
llllllllllll
m ®fflss
Hálfbróðir Souvanna Phouma
er foringi kommúnista, Soup-
hannouvong.
Ho Chi Minh leiðtogi Norður-
Víetnama sendi hersveitir inn
f Laos til að tryggja flutn-
ingaleiðir suður og styðja
Pathet Lao skæruliða. Ho
lézt í hittifyrra, en eftirmenn
hans hafa enn aukið stuðn-
inginn.
Umsjón. Haukur Helgason:
hann forsætisráðherra. Flokkur
hlutlausra klofnaði út af þessu
og margir þeirra fóru til liðs við
Pathet Lao-kommúnista. Komm
únistar höfðu um þetta leyti í
fyrsta sinn náð hinni mikilvægu
Krukkusléttu, aðalræktunarhér-
aði landsins og hernaðarlega
mikilvægu.
Flutninjialeiðin liggur
um Laos
Stjórnarhermenn ráku komm-
únista frá Krukkusléttu í hitti-
fyrra, Fyrir ári náðu kommúnist
ar aftur þessari mikilvægu
sléttu. Pathet Lao hefur sótt
fram á vígstöövunum í Laos und
anfamar vikur, svo að stjórnin
er í hættu. Innrás Suður-Víet-
nama er til þess gerð að eyöi-
leggja Ho Chi Minh-leiðina, sem
liggur um Laos og Norður-Víet
namar not.a ti! liösflutninga suð
ur til Suður-Víetnam. Þetta er
aðalflutningaleið N-Víetnama
suður þar sem þeir kom-
ast. illa vfir hlutlausa svæöið ð
mörkum Norður- og Suður-Víet
nam. Enginn veit hvaða afleið-
ingar innrásin kann að hafa fvr
ir stjórn hlutlausra í Laos op
framtíð Souvanna Phoumas. —
Kommúnistar eru í skotfæri við
Luang Prabang aðsetur Savang
Atthana, Laoskonungs og búast
margir við harðri atlögu komm
únista til að svara innrás Suður-
Vfetnama.