Vísir - 23.11.1971, Blaðsíða 7

Vjí SIR. Þriðjudagur 23. nóvember 1971.
cTVlenningarmál
Ólafur Jónsson skrifar um bókmenntir:
Vitneskjan
um peninga-
mál annarra...
V«sstekMi Lúðvífcssonc
Gunnar og Kjarfean
FsscEa bnidi
Hennsteringte, Reyíkjaviík 1971.
328 tofe.
\
'C'in keið að Jeysa fonanvanda
skáíldsögu teann aö vera að
lefi5a bjá sér vandaon og láfea
sem hann sé ektó tffl. Það má
að mér 'finnst hngsa sér efni
dramatískra'r sáteræðílegrar
skáföfeögmipp úr efnivfð Gunn-
ars og Kjairfcans, einwig víðtæter
ar borgariífslýsingar að epísk-
um hæíifci, eða þá óÍ'iteindalegTar
! og spertnandfi sateamá'Iasögn —
sem afflt væm þó venjulegri, vel
sagðar sögur en Vésteinn Lúð-
víksson segir. Samt væri héir
einvöróungu um að træða breyti-
Iegan frásögjchátt engar efhis-
breytingar á atburðarás og mann
Týsingum sögunnar eins: og hún
teeimir nú fyífe.
Tyað mé veríi að Vésteinn ætiM
A sér að leysa állt þetta, og
þó meira tíl, <tf hendi með Gunn
ari og Kjaifean. Hann segir sög-
unaftfefas og „formvandi“ skáld-
sagna væri hrednt ekkert um-
hngsunarefni: fuövalda sögumað
wr sem þefcJdr sögufól'k sitt utan
og inman og segir alt af létta,
eða læzfc gera það, miðlar les-
andanum rrauösynlegri þekkingu
á forsögu og baksviði fólks og
atburöa og talar í eigin nafni þeg
ar hann kýs, dnegur saman í.
stuttu máli atburði og efnisatriöi
sem minna skipta en lesandi
verður þó að þekteja tfl — áður
en hann gefur sig nánar að aðal
efni og atburðum sögunnar, sem
hann hverfur sjálifur að verulegu
leyti að baki þeirra. Auövitað má
segja að sögumaðurinn. höfund
ur sjá'lifur eða hans ígildi í verk-
mu, sé pot'tur og panna í hverri
skáldsögu, ■ hvemig sem form-
legri návist hans sé háttað
hverju sinni. En meö þessum
hættá er áherzla beinlínis lögð á
stöðu og hlutverk hans í frásögn
innii — spumingin um tilgang,
ti'lætlun hans í verkinu verður
fyrir lesanda meginatriði i fram-
vindu sögunnar.
i"' íeggst er þessi aöferð eins og
VT vænfca mátti framan af sög-
unni. Gunnar og Kjartan hefst
í hóp menntaskólastrá'ka f
Reykjavík haustið 1962, frásögn
sem áreiðanfega á að vera raun-
sæileg lýsing á slíkum hóp sem
í öHum meginatriðum komi heim
við veruleitea sjálfan. Víst eru
einstök efnisatriði þessarar frá-
sagnir ósköp kunnugleg: leiöindi
í skólanum aililir blankir, litife-
háttar fitet við áfengi og kven-
fó'lk, hinn miteli áhugi og fjas
um „mennmguna“ sem sifel'lt er
,,í voða“, sífelit gaspur um bæk-
ur og höfunda sem fáir eða eng
ir hafa í rauninni lesið . . .
En iýsingin er ekki einasta nei-
kvæð, eða „gagn'rýnin“, hún er
einnig fjarska grunnfær, engu
líteara en hinn andlegi ábugi
þeirra sé einvörðungu uppgerð,
enginn í hópnum hafi neina bók
tesið, en önnur áhugamál en
„andann" og „menninguna“ verð
ur ekki séð að þessir piltar hafi.
Vegna þess hve bamalegir þeir
eru, lýsing þeirra einhæf veitist
lesanda líka örðugt að fá veru-
iegan áhuga á þedm eða tiítrú
ti'l þeirra — t. a. m. verða fyrstu
viðskiptj þeirra við fuMorðna í
sögunni ekki ýkja trúverðug, ein
sér.
Á hinn bóginn væri sjáifisagt
enn örðugra að gera hinn barna-
lega hugarheim skóiapi'ltanna í
sögunni trútegan fyrir lesanda
meö öðrum frásagnarhæfctí en
er í henni. Og hann kann að
sínu teyti að stafa af formiegiri
nauösyn: þeirra heimur er sem
sé í skýrustu andstöðu við hinn
heim sögunnar, Gunnars Péturs-
sonar og Christansens-fóilksins
sem á ráð á öl'lum peningunum
og hefur lesdð ailar bækurnar.
Áhugi höfundar og sögunmar
beinist ekki að innra efni mann-
lýsinga, efnivið sálfræöi'legrar
æskulýsingar, skapgeröar í mót-
un, né heldur ýtarlegrar og raun
sæilegrar samtíðarlýsingar. Á-
hugamál sögunnar er viðskiptí
Kjartans og Gunnars Pétursson-
air og hans fólks og hin kynlega
atburöafiækja sem af kynnum
þeirra ieiðir.
Ijpins og að sínu ieyti formteg
frásagnaraöferð höfundar
kann lýsing Christansens-fólks-
ins, aðalefni í þessum bluta sög-
imnar, að þykja kyniega gamai-
dags. Þetta er kaupmannafóik í
gömlurn stíl, minnir dálítið á
konsúlana hjá Ibsen eöa Kiei-
iand og Hamsun, nafn og orðstír
Jl
fjöiskyidun.nar, heiður cettarirm-
ar f jarska m'ikilvægfc eins og oft
hjá þeim. Eins og hjá þeim er
lí'ka komin upplausn i ættina
sem verður að halda vendilega
leyndri, að baki binni vegtegu
framhlið fyrirtækja og heimila
þeirra reynást fjölskyidan hoi-
grafin af spifflingu. Um þetta efni
fjal'Iar þessi bluiti sögunnar, og
fer því fjarri að sjái fram úr effíi
við atburðarásar og mannlýs-
inga þegar sögunni lýfeur. Þess
verður tesandi vist að biða til
næsfca árs.
En Ieikni höfundar að fara
með sinn niargbrotna efnivið
.birtist glöggt af þessum hiuta
sögunnar, eskki hvað sízt iýsing
Chrisfcansens-fólksins. Hann
bregður upp fuirðu heillegri
mynd af sögu f jölsikylduninar í
ei na þrjá ættliði, glöggum stutt-
orðum mannlýsingum sem
megna að vekja og viðbalda
eftirtekt lesandans. En það á við
þetta efni, eins og að sínu leytí
lýsingu Kjartans og bans fólks
og félaga, að það er ekki sér í
iagi viðfangsefni né áhugamái
sögunnar. Mannlýsinigum hennar
virðist ekki ætlað meir en fuM-
nægja annars konar frásögu-
mynztri sem vart kemur í Ijós
til hlítar fyrr en sagan er öll
sögð. Þótt mest rætot sé við
hann lögð verður t. a. m. iýsing
Gunnars Péturss,, uppreisn bans
gegn ætt sfeni, samræðuMst
hans, ræðurnar hann setur á
við Kjartan og þá félaga, ekki
ýk ja áhuga- né minnisverð, efe
sér. Eins og húsfrú Ólöf segir í
sögumni: „Það eru etoki orðin
og sannleikurinn sem sJdpfca
máli í þeesu lífS, hekhir vöfdfe,
penfegaroir og áþreifanileg vitn-
eskja manns um penfagamál ann
aroa. Já, áþreifaniieg vifcnesfeja
manns m
... Og þaö er verst fyrir ytofeHr
sjálf ef þið neitið að tvöa mér.“
Það ar sjálf atbarðaTés Qár-
svika og fjárpymdar sem hamn
bendiar KJartan við, vHHbrbgS 5
Gunnars við forekiram og syst-
ur simni, œóðtwföffiíinH, Kjartani,
aitea þeirra bvers véð ööra, sem
fyrat og fremst vekja eftirfcekt
og áhuga lesamdans og ftwvöaii
«m framfealdið.
^xmnar og Kjarfcan er sem sé
háfftögð saga þegar bér er
komið og lýkur i miðja kafi at-
burðanna. Sagan kann. að þykja
rvið tengdregin og smámunasöm
með feöfitam efni henmar etóhaaft
i margbreytiíi sfeni og afcburöir
samt æ þvi óhfcfedafegri sem
tengta líðar. Það var engu aö
síður mfe reynsla af sögunni aö
ég tes hana með vaxandi áhuga
og forvtai um framvmdu henn-
ar, og svo bygig ég að fteirum
fari. Þetta stafar ekki efavörð-
ungu af því að Vésteini Lúðvifes
syni er í veruinm lagið að segja
vel og læsilega, sáft að þvi
spennandí frá fðifei og atibaiöum,
heldur efenig og ekfei síðor bfem
að undir niðri frásogn hans
grefeir iesancH övanategt hyggju
vit að starti, haiiia nýstáriegt
sögumynztHr í mófcun og fram-
vfedu.
Birting hennar með þessu
mötí vekur ef tð vffl meirí á-
iiuga og forvitná um fraiaháki
sögunnar en effla væri — en
hún teggur ISca fcvöð á verfeið og
höfundinn sem fróötegt verffer
að sjá bversu tefest að sfcasnda
við. Undan „formvanda" skýrra
söguloka, sam ieáði atíjuröarás
og mamlýsfegar sögansrar tffl
sannfæraindi íyfeta og teiði fyrir
sjónir heiit mynztwr efrás og at-
burða, verðtw efeki Vikfefc. Það
er augijós sfcefaa þessarar efflir-
tetetarverðu sögu —■ hwað sem
öðru liöur er hún engm amnarri
l ik í nýtegum felemSmm hök-
menntum — að feonta efnfeH
heám við efniv*ð veaMtoifca og
samtíðar, femnttgiesan hverýum
lesanda. Að svo feomaa er heki
ur efeki Ijóst hverrrig sá vandi
verði leysfcur. Bn það fer eför
öðram ólikfedum hermar að f
srrai „hefðbundoa fio®mi“ er
þessi saga ekfei hwað isizt áfeiga-
verð — sem fonmtilraun.
1 x 2 - 1 x 2
<p5. Ifiikvika — leildar 13. nóv. 1S71)
ÖrsKteröðín 2x1 — 111 — 111 — 211
L vhmingur: 11 réttir — kr. 103.500.00
m. 2493 nr. 5988 nr. 37707 nr. 49897
2. vinningur: 10 réttir — kr. 4.400.00
5987 24262* 32130 41665 49097
8663 25119 34395* 41703 49414
9520 25124 36045 . 44915 60775
10325 26599f 36994 45905 61748*
10338 27112 37245 46513 66898
14885 29798 37570 46543* 70055
16985 30377 39387 46567 18362
22675 30731 40012 , 47981 19070
* nafnlaus
Kærurrestur er til 6. desember Vinningsupphæöir
'geta Jækkað, ef kærur eru teknar til greina. Vinning-
ar fyfir 35. leikviku verða póstlagðir eftir 7. desem-
ber.
Handhafar nafnlausra seðla verða að framvísa stofni
eða senda stofninn og fuUar upplýsingar um nafn og
heimilisfang tij Getrauna fyrir greiðsludag vinninga.
GETRAUNIR — íþróttamiðstöðin — REYKJAVÍK
10% afsláttarkort
AfsMttarkortki eru afhent daglega á skrif-
stofu KRON, Laugavegi 91, 4. hæð, gengiö
iim í DOMUS.
Hver félagsmaður fær 5 afsMttarkort.
Kortin gilda til 16. desember næstkomandi.
Afsláttarkortin eru ókeypis.
FéMgsmenn og aörir eru hvafctir til að sækja
kortin sem fyrst.