Vísir - 03.05.1972, Blaðsíða 7

VtSIR. Miðvikudagur 3. mai 1972.
7
cTWenningarmál
Sterk rök fyrir
rangri niðurstöðu
Hátíðisdags verka-
lýðsins, 1. mai, var
rækilegar minnzt i rikis-
reknu fjölmiðlunum —
útvarpi og sjónvarpi — i
þetta sinn en verið hefur
um langt skeið. Þess
vegna er það vægast
sagt dálitið hjákátlegt
að forystumenn verka-
lýðshreyfingarinnar
skyldu einmitt núna
taka upp á þvi að fara i
fýlu við þessar stofnanir
og neita allri samvinnu
um gerð hátiða-
dagskránna.
Ég ætla að þessu sinni ekki að
ræða um rökin fyrir þeirri neitun,
tel rétt að geyma það þar til eftir
að ég hef séð og heyrt um-
ræðurnar núna á þriðjudaginn
um frelsi i fjölmiðlum, þar sem
gera má ráð fyrir að einmitt
þetta mál beri á góma. Hins
vegar get ég ekki stillt mig um
að láta i ljós aðdáun mina á þeirri
staðfestu, sem verkalýðsleið-
togarnir hafa sýnt i þessu máli,
þvi að það hlýtur að hafa verið
þeim sumum þung raun að verða
að neita tækifæri til að koma fram
i opinberum fjölmiðli.
Snjallræði i feimnismáii
Ég vil heldur ekki láta hjá líða
að láta i ljós aðdáun mina á vali
baráttumála þessa dags. Undan-
farnar vikur hefur skollið yfir
þetta land örari dýrtiðaralda en
dæmi eru til um langt skeið:
verðhækkanirnar brenna á baki
hvers einasta heimilis i landinu,
með hverjum deginum verður
erfiðara fyrir fólk að láta enda ná
saman, og hækkanir á kaupi hafa
ekki vegið upp á móti þessari dýr-
tiðaraukningu. Þessari kjara-
skerðingarskriðu er enn ekki
lokið, heldur er fyrirsjáanlegt að
hún muni halda áfram með
vaxandi þunga næstu vikur og
mánuði. Einhvern timann hefði
verkalýðshreyfingin ekki gengið
á svig við jafnömurlega þjóð-
félagslega staðreynd á baráttu-
degi sinum, 1. mai. En i þetta
skipti þótti rétt að helga daginn
einu baráttumáli aðeins, land-
helgismálinu.
Þessi ákvörðun var óneitanlega
snjöll. Landhelgismálið er að
sjálfsögðu höfuðhagsmunamál
íslendinga i dag; það er svo
mikilvægt að við hliðina á þvi
falla öll önnur mál i skuggann. Og
á móti þvi verður heldur ekki
borið með neinni sanngirni, að
• það eigi erindi inn á kröfuspjöld
verkalýðshreyfingarinnar 1. mai.
Það er i alla staði vel viðeigandi
að gera það að höfuðmáli dagsins
— og um leið einstaklega heppi-
legt fyrir þá, sem lita á dýrtiðar-
skriðuna sem hálfgert feimnis-
mál, er betra sé að segja sem fæst
um.
Aldnar kempur sem
ekkert sögðu
Um útvarpsdagskrána þetta
kvöld get ég verið fáorður, þvi að
af henni heyrði ég aðeins
upphafið og endinn. En það sem
ég heyrði fannst mér benda til
þess að hún hafi verið býsna fjöl-
breytt og miðlað bæði fróðleik og
talsverðri skemmtan, og það er
svo að sjá sem verkfall verka-
lýðsforystunnar hafi ekki komið
að neinni verulegri sök á þeim
vigstöðvum. Hins vegar var um-
ræðuþáttur Magnúsar Bjarn-
freðssonar i sjónvarpinu ósköp
bragðdaufur, og það kom þar
eiginlega ekkert fram sem hver
sæmilega upplýstur maður ekki
vissi fyrir. Hins vegar var svo
sem gaman að sjá þær þrjár
öldnu kempur, sem Magnús fékk
til viðræðna við sig, en harla litið
var þó á orðum þeirra að græða.
Parisarkommúnan og
Spánarstriðið
Hápunktur dagskrárinnar var
að sjálfsögðu leikrit Nordahls
Griegs, Ösigurinn. Þetta leikrit
fjallar um Parisarkommúnuna
1871, en er skrifað með greinilegri
hliðsjón af borgarastriðinu á
Spáni og annarri þróun mála á
árunum fyrir siðari heims-
styrjöld. Ot frá þeim bakgrunni
verður að skoða umræðu
höfundar um aðferðir byltingar-
innar og þá niðurstöðu hans að
góðvild og friðsamlegt umbóta-
starf dugi skammt, ofbeldi verði
aldrei mætt með öðru en ofbeldi.
Þessi hefur alltaf verið kenning
róttækra byltingarmanna, en hún
leiðir af sér af þá þversögn, að
baráttuaðferðirnar verða algjör
andstæða þeirra yfirlýstu mark-
miða, sem barizt er fyrir. Til þess
að koma á friði, verður nauðsyn-
legtað magna ófrið; til að tryggja
frelsi þarf fyrst að skerða frelsið;
til að auka jafnr. manna, verður
óhjákvæmilegt að koma á meira
misrétti en áður hefur tiðkazt. Og
sagan hefur sýnt, að sú til-
hneiging er rik hjá byltingar-
mönnum að staðna i baráttuað-
ferðunum, en gleyma mark-
miðinu: að gera undantekningu
barattutímans að varanlegu
ástandi.
Þegar af þessari ástæðu er
kenningin um óhjákvæmileik
ofbeldisins vafasöm, svo að ekki
sé meira -sagt. Hins vegar eru
stundum þeir timar, að mjög eðli-
legt er hún fái byr undir báða
vængi, og uppgangstimi fasis-
mans fyrir strið var einmitt eitt
slikt timabil. Spánarstyrjöldin
setti á oddinn mörg þau vanda-
mál, sem Grieg fjallar um i
leikriti sinu. Þar kom það
áþreifanlega I ljós, að hermenn
„frelsisins” uröu lika að lúta
ströngum heraga, ef vonir ættu
að vera um sigur: og and-
stæðingurinn notfærði sér oft
miskunnarlaust góðmennsku vel-
viljaðra og hjartahreinna
umbótamanna, sem máttu
naumast blóð sjá. Óviljandi urðu
þeir verkfæri myrkraaflanna,
.............................
| Eftir |
| Kristján Bersa |
| Ólafsson (
ÍlllllilMIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIÍíílllllllllllllllllMllllllllllllÍ
alveg eins og gerðist i leikriti
Griegs.
Ósigurinn hefur löngum verið
talið fremsta leikverk Griegs,
og i uppsetn. norska sjónvarps-
leikhússins var það sett fram á
einkar sannfærandi hátt. Spennan
var mikil frá upphafi til enda, en
jafnframt voru persónurnar vel
flestar einkar trúverðugar og
blæbrigðamunur þeirra túlkaður
á nærfærinn og skilningsrikan
hátt. Og öll uppbyggingin var
rökrétt, svo rökrétt að niður-
stöðurnar virtust trúverðugar,
meðan á myndina var horft. Það
gerir þær auðvitað ekki réttar, en
það gerir leikritið aö óvenju-
mögnuðum málflutningi fyrir
rangri niðurstöðu.
Landhelgismálið var baráttumál dagsins 1. maí — og við hliðina á því hvarf sívaxandi dýrtíð og
kjaraskerðing I skuggann.
Fley og fagrar árar
Eftirtekt vakti ný hug-
mynd um þjóðminningar-
hátíð árið 1974 sem fram
kom í útvarpsfréttum á
laugardagskvöld. Þar var
þá flutt bréf frá íslenzkum
sjómanni í úthafs-
siglingum, sem lagði það til
að í tilefni 1100 ára byggðar
i landinu yrði vikingaskip
smíðað, mannað vöskum
drengjum og haldið í hnatt-
siglingu á afmælisárinu.
Mundi slík sigling vekja
óskipta athygli á nafni og
eftir
Ólaf Jónsson
minningu íslands hvar-
vetna um heimshöfin.
Útvarpið leitaði eins og vonlegt
var eftir áliti formanns þjóð-
hátíðarnefndar á þessari tillögu.
Formaður svaraði þvi til að hug-
myndin væri svo sem ekki ný.
Komið hefði til tals ýmiskonar
vikingasigling i tilefni afmælis-
hátíðarinnar. En við nánari
athugun hefði komið i ljós að slikt
fyrirtæki væri bæði kostnaðar-
samt um of og nokkuð svo
áhættusamt, enda alls óvist
hversu siglingin tækist ef til
kæmi. Hefði þvi verið látið sitja
við skeggræðurnar. En væru ein-
hverjir fjársterkir aðiljar til með
að kosta skipsmíðina og djarfir
drengir fúsir til farar mundi þjóð-
hátíðarnefnd siður en svo setja
sig upp á móti slikri ráðagerð,
sagði formaður ennfremur.
Nú vill svo vel til að ráð eru
auðfundin við báðum þessum
vandkvæðum. Er vert og skylt að
benda á þau, svo að hugmyndin
fyrirfarist ekki af tómu ráða-
leysi.
Til mun vera fé i sjóði, fyrir-
hugað til að reisa sögualdarskála
þann sem þjóðhátiðarnefnd hefur
látið „hanna” eftir hinum
gleggstu heimildum — það er
plasthúsið svonefnda sem sumir
telja að bezt mundi fara um þjóð-
braut þvera suður i Keflavík.
Væri ekki miklu viturlegra að
leggja þetta fé til skipsmíðanna?
Fyrir nú utan aðrar röksemdir,
svo sem frægð þá og frama sem
af sigling skipsins mundi stafa ef
úr yrði, munu heimildir gleggri
um skipakost en húsakost forn-
manna og þess vegna líklegt að
skipið yrði nær réttu lagi en
skálinn. En mestu skiptir auð-
vitað að áræðið norræna er samt
og jafnt sem forðum eins og
sannast mundi þegar haldið væri i
haf. Það er sú þjóðminning sem
mestu varðar að haldið sé á loft.
Skipið yrði auðvitað að skipa
einvalaliði. En svo vel vill til, i
öðru lagi, að slikur liðsafli er auð-
fundinn. Auðvitað er sjálf þjóð-
hátíðarnefnd sjálfkörin til farar-
innar. Gætu menn þá skipzt á um
það eftir veg sinum og virðingu i
nefndinni að standa uppi i stafni,
stýra dýrum knerri....En rétt
væri, eftir atvikum, að áskilja
það fyrirfram að þeir væru úti
ekki skemur en sumarlangt að
hætti vikinga fyrrum — ef ekki
þætti tækilegt að láta yfir drífast i
hafi einnig um afmælisveturinn.
En slika harðneskju tömdu sér
éinungis hinir mestu her-
konungar til forna.
Meðan á stæði sumarlangri
vikingu þjóðhátiðarnefndar, að
afla sér og okkur hinum frama,
gætu aðrir menn haldið áfram að
gera eitthvað heima hjá sér. Það
er lika þjóðlegt.