Vísir - 09.08.1972, Blaðsíða 6

6
Vísir Miðvikudagur 9. ágúst 1972
VÍSIR
Útgefandi: Reykjaprent hf. (
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson \
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson II
Fr^ttastjóri: Jón Birgir Pétursson \
Ritstjórriarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson (
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson \
Auglýsingar: Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611 (
Afgreiðsla: Hverfisgötu 32. Simi 86611 \
Ritstjórn: Síðumúla 14. Simi 86611 (5 linur) (
Askriftargjald kr. 225 á mánuöi innanlands (
i lausasölu kr. 15.00 eintakið. \
Blaðaprent hf. (
Undanhald heimsmeistarans j
Blaðaskrifin um skattahneykslið hafa borið /
árangur. Rikisstjórnin hefur látið undan siga fyrir )
gagnrýninni. Fjármálaráðherra tilkynnti um helg- (
ina, að ákveðið hefði verið að leiðrétta álagningu /
tekjuskatts á aldrað fólk og öryrkja. )
Rikisstjórnin gafst upp i þessu máli eftir harða (i
rimmu, sem staðið hefur siðan skattskrárnar voru )
lagðar fram. í fyrstu voru málsvarar hennar \
mjög borubrattir og töldu enga veigamikla galla (
vera á nýju álagningarreglunum. Þeir urðu þó fljót- /
leg að leggjast i erfiða vörn, sem endaði svo i)
hreinni uppgjöf. \
Gagnrýnin á skattlagninguna hefur verið studd )
ótal dæmum, sem sanna, hve rangsleitin álagningin (
getur verið i ýmsum tilvikum. Eftir snarpa hrið /
fóru að renna tvær grimur á málsvara rikisstjórn- )
arinnar. Þjóðviljinn fór að kenna Framsóknar- )
flokknum um skattana. Siðan viðurkenndu bæði (
Þjóðviljinn og Timinn, að gallar væru i skattlagn- /
ingunni á aldraða og öryrkja, og sögðu, að gallana )
mætti laga á næsta ári. )
Slik lausn hefði verið ákaflega ófullnægjandi og )
hefði komið allt of seint fyrir margt af þessu fólki. Á \
þetta var bent með ótal dæmum i dagblöðum og i ((
yfirlýsingum stjórnarandstöðuflokkanna. Þessi //
hrið leiddi svo til þess, að fjármálaráðherra varð að )i
lýsa þvi yfir, að leiðréttingarnar hjá aldraða fólkinu (
og öryrkjunum yrðu gerðar núna strax. /
Þessi ánægjulegi sigur leiðir hugann að þvi, að (
margt fleira er athugavert við nýju álagningarregl- /
urnar, þótt ekki sé það eins hastarlegt og skattlagn- )
ingin á gamla fólkið. Þeir, sem hafa mikið fyrir þvi )
að afla töluverðra tekna með löngum vinnudegi til (
að sjá stórum fjölskyldum farborða, eru skattlagðir (
eins og milljónamæringar. Fjölskyldufeður með )
meðaltekjur og þar fyrir ofan lenda i hæsta skatt- )
flokki. /
Nær hefði verið fyrir rikisstjórnina að reyna að (
bæta álagningarreglurnar svo, að þær næðu til (/
þeirra, sem hafa litlar tekjur á pappirnum, þótt all- )
ir sjái, að þeir lifa eins og greifar. Raunir hinna )
skattpindu skilamanna eru enn meiri en ella fyrir (
þá sök, að þeir sjá, hve vel sumir sleppa. /
Annars er kjarni vandamálsins sá, að rikisstjórn- (
in hefur i þetta sinn ginið yfir of stórum hluta þjóð- /
arkökunnar. Að undanförnu hefur hluti rikisins af)
þjóðartekjunum numið rúmlega einum fimmta. (
Þessi hluti er skyndilega aukinn upp i rúman fjórð- (
ung þjóðarteknanna. Aukningin nemur hvorki )
meira né minna en um 5% af þjóðartekjunum, fyrir )
utan eðlilega aukningu vegna verðbólgu og vaxtar (
þjóðarbúsins. /
Með þessu hefur islenzka rikið gerzt kröfuharð- (i
ara gagnvart borgurum sinum en nágrannarikin l)
eru gagnvart sinu fólki. Þau riki verja þó drjúgum )j
hluta tekna sinna til varnarmála, en islenzka rikið ((
sleppur hins vegar við slik útgjöld. Ef þessi stað- (/
reynd er tekin með i reikninginn, virðist ljóst, að )
nýja rikisstjórnin hefur með hrikalegum fjárlögum )
og nýjum skattareglum slegið heimsmet i skatt- (
heimtufrekju. Þeim bjargálna skilamönnum, /
sem talið hafa rétt fram til skatts, er þó litil huggun )
af þátttökunni i sliku heimsmeti. (
„Finnst þör ekki, að tilbeiðsla hans á tölvunni gangi einum of langt?”
„Þœr gleyma engu"
Hœttan af tölvunni
Eru tölvur blessun eða
bölvun? Ýta þær mann-
kyninu áfram á þróun-
arbrautinni eða ógna
þær einkalifi manna og
gera þá að þrælum?
Brezkir visindamenn
hafa lagt sinn skerf til
þessara umræðna og
skýrt frá ýmsum hætt-
um, sem vald tölvunnar
bakar okkur.
Tölvur reikna tunglferðir og
mjólkurverð, mæla skuldir og
blóðþrýsting fólks, upplýsa um
neyzluvenjur og velja „réttan”
maka fyrir karla og konur. Þær
starfa með hraða ljóssins. Þeim
má ekki múta. Þær gleyma engu.
Þær gera ekki skyssur (nema
menn „fóðri” þær vitlaust).
Þessi furðutæki 20. aldar færa
sig upp á skaftið með hverjum
degi, sem liður. Þær hasla sér völl
á tslandi i auknum mæli, og
meira kemur brátt.
Tölvan, sem gerði gömlu is-
lenzku konunni háa skatta með
þvi að bæta við núlli, er undan-
tekning. Tölvur hafa fyrst og
fremst verið tæki efnahagslegra
framfara, og þeim er mikið þakk-
andi fyrir bættan hag okkar.
„Gerir skriffinnsku-
veldið alviturt”.
En einmitt kostir tölvunnar eru
einnig gallar hennar. Bretarnir
segja, aðógn tölvunnar felist ekki
i skáldsagnalegum útlistunum á
þvi, að „gervimenn taki völdin”,
heldur einmitt i njósnum hennar
um milljarða staðreynda, svo
meinlitið sem slfkt virðist ef til
vill.
Alþjóðlega lögfræðinganefndin,
er starfar á vegum Sameinuðu
þjóðanna, lýsti þvi fyrir skömmu,
að „notkun tölva i söfnun og út-
breiðslu staðreynda um einstakl-
ingana” sé vaxandi ógnun við
einkalif fólks og persónufrelsi.
Brezku visindamennirnir Mal-
colm Warner og Michael Stone
taka undir þetta i nýbirtri rann-
sókn: „Tölvan gerir skriffinnsku-
veldið alviturt, jafnvel almátt-
ugt”.
„Um allt er njósnað. Ekkert
gleymist. Ekkert fyrirgefið.”
Tölvan, þessi „árvakri stóri
bróðir með áhuga á kynlifi okkar
og drykkjusiðum”. Svo sagði
Bandarikjamaðurinn David M.
Sullivan, sem varð frægur fyrir
aðvörun sina. Rithöfundurinn
George Orwell boðaði raunar fyr-
ir tugum ára, að heiminum yrði
„árið 1984” stjórnað af slikum
„stóra bróður”, sem vissi allt um
einstaklingana.
Einræðisstjórnir Austur-Evr-
ópu minna töluvert á slika mar-
tröð, og það gera i minna mæli
stjórnir vestrænna rikja, þó báð-
ar i hratt vaxandi mæli.
Skuldseigla, slysa-
tiðni og allur
ferill i ,,kerfi”.
Mönnum taldist svo til, að árið
1969 væru „aðeins” 60 þúsund
tölvur i notkun i Bandarikjun
um, og við þær starfar em milljón
manna. Bretarnir reikna, að þær
verði orðnar 250 þúsund eftir þrjú
ár og muni þrjár milljónir manna
starfa við þær.
„Tölvuveldinu” tilheyra einnig
ýmiss konar „kerfi” og stöðvar,
sem eru tengdar með tölvum
mörg hundruð kilómetra leið og
gefa og taka viö upplýsingum.
Slikt „kerfi” þekkjast auðvitað i
samgöngum og viðar.en einnig
má nefna varnarkerfi, væntan-
lega bæði- NATO og Sovétblokk-
arinnar.
Illlllllllll
Umsjón:
Haukur Heigason
70 þúsund slikar tölvur voru við
„störf” i ársbyrjun 1970, að sögn
Bretanna, en i lok þessa árs munu
þær verða orðnar fleiri en 200
þúsund. A ári hverju bætgst um
hundrað þúsund slikar við i
Bandarikjunum einum.
Til að lýsa þessum stöðvum
frekar má benda á, að um þær
getur bankaútibú fengið á auga-
bragði upplýsingar um, hvernig
einhver viðskiptavinur hefur
staðið sig i greiðslu skulda fyrr-
um.
Bifreiðatryggingafélög geta á
sama hátt fengið upplýsingar um
bilslys, sem viðskiptavinur hefur
verið viðriðinn, og lögreglu-
stöðvar fá upplýsingar um feril
manns, sem liggur undir grun.
„Gott,” mundu flestir segja, en
Bretarnir hafa nokkuð til sins
máls, þegar þeir benda á hætturn
ar, sem þessi tækni ber með sér.
Hættulegir, sem fá bæk-
ur Karl Marx lánaðar.
Lögfræðingarnir og brezku vis-
indamennirnir óttast sérstaklega
þá tækni, er margar tölvur tengj-
ast þannig saman i „staðreynda-
miöstöðvum” og upplýsingum er
safnað i eina allsherjar tölvu, svo
sem upplýsingum um feril manna
á ýmsum sviðum.
Arthur Miller benti fyrir áratug
á afleiðingar þess, að miðtölva
eða staðreyndabanki „yrði kjarn-
inn i eftirlitskerfi yfirvalda, sem
fylgdist með fjármálum okkar og
hegðun, andlegri og likamlegri
heilsu, sem yrði opinberað „rann-
sóknardómurum” rikisstjórna
eða jafnvel ýmsum öðrum af til-
viljun”.
Warner og Stone hafa mestar
áhyggjur af þróun i þvi landi, sem
lengst er komið & braut tölvunn-
ar, Bandarikjunum.
Þeir segja, að bandariska rikis-
lögreglan safni upplýsingum um,
hvaða bækur menn taki i bóka-
söfnum og grunur falli á þá, sem
séu æstir i bækur Karl Marx eða
Herberts Marcuse, hugmynda-
fræðings róttækra sósialista nú-
timans.
1 þessu erum við komin að jaðri
þess, sem getur kallazt kostur
tölvunnar. Auðvitað mætti segja,
að athuganir rikislögregiunnar,
FBI, á bókaútlánum geti verið
meinlausar i sjálfu sér, en hver
setur mörkin? Auðvitað setja yf-
irvöldin mörkin.
Framdi afbrotið, sem
tölvan „geymdi” 10 ára.
Dæmi er nefnt um hermanninn,
sem var hafnað i ákveðinni deild,
af þvi að tölvan greindi frá þvi, að
hann hefði „framið afbrot áður
fyrr”. Við frekari rannsókn kom
þó fram, að afbrotið hafði hann
framið, þegar hann var tiu ára
gamall og hnuplaði i búð.
Ef til vill má skera úr slfku,
þegar „fórnardýriö” veit sjálft
um, á hverju þessi eða hinn úr-
skurðurinn gagnvart honum
byggist. Hann getur oft og tiðum
flett ofan af slikum skyssum og
útskýrt, hvers vegna bókstafur
tölvunnar skuli ekki blifa.
En væntanlega geta orðið fleiri
þau tilvikin, að fyrir fornardýrinu
verður embættismaður af ein-
hverju tagi, sem neitar og hafnar,
án þess að fórnardýrinu verði
nokkurn tima ljóst, hvers vegna
sú ákvörðun var tekin.
Orðspormanna fylgir þeim, yf-
irleitt til góðs, i Reykjavik og
ræður miklu um viðtökur ein-
staklinga, ef þeir leita sér ibúðar,
atvinnu eða vixils. En tölvan get-
ur vitað miklu meira, auk þess
sem staðreyndir hennar eru harð-
ar og ekki fylgir „Ég held, að
hann sé hættur að drekka”.
Hætt er við, að afbrotamaður
inn verði alltaf með afbrotiö á
bakinu og „hóran alltaf hóra”,
þegar tölvan hefur einu sinni lagt
það á minnið.
„Sameinizt þið hafið
engu að tapa nema
tölvukortinu”.
Bretarnir þakka það „skorti á
samvinnuhæfni rikisstjórnar og
fyrirtækja i úrvinnslu stað-
reynda”, að við erum ekki verr
staddir enn.
Þeir telja, að verði slikri sam-
vinnu komið á fót, einsog auð-
veldast er i einræðisrikjum, skap-
ist grundvöllur fyrir njósnir um
hvern mann og unnt verði að hafa
nákvæmar og aðgengilegar upp-
lýsingar um smáatriðin i lifi
hvers borgara til taks, hvenær
sem yfirvöldum þóknast að kikja
á.
Þeir minna á hvatningu Karl
Marx á 19. öld „öreigar allra
landa sameinizt. Þið hafið engu
að tapa nema hlekkjunum”, og
segja, að þetta ' ætti að hljóða
„Þið hafið engu að tapa nema
tölvukortinu”.
Margir munu segja, að þessi
martröð, sem lögfræðingar og
visindamenn vara við, sé nokkuð
ýkt, en vafalaust er á ferðinni ein
af meiri háttar hættum, sem var-
ast verður.