Vísir - 12.10.1972, Síða 7

VÍSIR Fiinmtudagur 12. október 1972.
cTVIenningarmál
Ólafur Jónsson skrifar um leiklist:
Meinlaust er
Þjóðleikhúsið:
TÚSKILDINGSÓPERAN
eftir Bertolt Brecht og Kurt Weili
Þvðandi: Þorsteinn Þorsteinsson
Leikstjóri: Gisli Alfreðsson
Leikmyndir: Ekkehard Kröhn.
Undirtektir áhorfenda
er sagt að stappað hafi
nær uppþoti þegar
Túskildingsóperan var
frumsýnd i Berlin 1928,
menn hafi þegar skipt
sér upp i flokka með og
móti höfundinum og
verkinu, hneykslaðir
eða hrifnir, og þó allra
helzt hvort tveggja i
senn.
Að meira en fjörtiu árum liðn-
um hefur uppþotið að sönnu lægt,
fyrrnefndi flokkurinn orðinn ofan
á fyrir löngu. Bert Brecht er einn
af allra helztu skurðgoðum leik-
húsanna i Evrópu og Ameriku
eftir strið. En vera má að sú
mikla virðing sem Brecht og verk
hans njóta stofni meðförum
þeirra i nokkra tvisýnu. Að
minnsta kosti má fyrir enga muni
fara að taka þau of hátiðlega!
Heimspekideild og
Túskildingsóperan.
Eftir fjörtiu ár er þrátt fyrir allt
unnt að gera sér nokkra grein fyr-
ir upprunalegum sprengikrafti
hugmyndanna i leiknum, hinnar
nýstárlegu aðferðar hans að efni-
við farsaleiks og reviu, uppbyggi-
legra sögvanna i leiknum. Það
eru að sjálfsögðu sögvararnir og
tónlist Kurt Weills sem viðhaldið
hafa almenningshylli Túskildings-
óperunnar fram á þennan dag,
a.m.k. sumir þeirra, eins og
bragurinn um Makka hnif,
beinlinis orðnir almenningseign
fyrir löngu. En leikhúsið er ekki
konsertsalur til að rifja þar upp
og hlýða að nýju á „skemmtilega’
tónlist. Allténd ekki bara það.
Söngvarnir fá sitt rétta gildi af
samhengi alls leiksins og
sýningarinnar, draga sinn skáld-
lega lærdóm af dæmum mannlifs
sem leikurinn sýnir.
Einhver smellnasta hugmynd i
sviðsetningu Gisla Alfreðssonar i
Þjóðleikhúsinu var i leikslokin
þegar „björgunarþyrla” sækir
Makka hnif i gálgann, en „heim-
spekideild háskólans” kýs hann
heiðursdoktor sinn með sakar-
uppgjöf drottningar. Má ekki
vera unnt og vert að halda leikn-
um miklu lengra i þessa átt —
með viðeigandi gát og smekkvisi
auðvitað?
Það er engin ástæða til að falla
i stafi yfir þeirri kenningu
Brechts og Túskildingsóperunn-
ar, einni sér, að „borgarinn” sé i
eðli sinu ræningi, góður „ræn-
ingi” hljóti að freista þess að
koma sér áfram i borgarastétt.
En ótvirætt visar hún leið leiks-
ins. Og svo mikið er vist að mann-
gerðirnar i Túskildingsóperunni
koma heim við staðhætti miklu
viðar en i Berlin á þriðja áratug
aldarinnar eða undirheimum
Lundúna á 18du öld. Það hafa
viðar verið skálkar og hórur, sem
allt láta falt við fé, og mútuþæg
„yfirvöld”, mest i munninum.
Makki hnifur veit sjálfur fullvel
að innbrot og spellvirki hans eru
úrelt handverk, að bankabrans-
inn er bæði öruggari og ábata-
samari atvinnugrein. En það vita
fleiri um sinar iðnir. Og það eru
viðar til bisnessmenn eins og
Peachum, komnir á leið inn og
upp i pólitik i þjóðfélaginu.
Að hrifa og storka.
1 meðförum Þjóðleikhússins
virtist mér öll rækt lögð við hina
ytri áferð leiks og sýningarinnar,
álitlegar hópsenur, söngatriðin
eitt og eitt, án þess að nokkurn
tima væri gáð undir skelina á ein-
stökum hlutverkum eða leiknum i
heild að þvi sem þar kynni að
mega finna Það gleymdist
kannski að hugsa út i það fyrir-
fram hvers vegna ætti endilega
að leika einmitt Túskildingsóper-
una i haust? Ekki er nú þessi að-
ferð þessleg að hún amist eða
stuggi við einum eða neinum — til
þess, meðöðrum orðum, að ögra,
örva, hrifa, storka áhorfendum
leiksins. En er hún likleg til að
skemmta þeim?
Það fer nú sjálfsagt að verulegu
leyti eftir þvi hvers menn vænta
fyrirfram af leiknum. Leikurinn
er snyrtilega á sviðið búinn, og
þar eru auðvitað margar skringi-
legar og skoplegar mannlýsing-
ar: Makki Róberts Arnfinnsson-
ar, hin ismeygilegasta gangster-
hetja. Mörg einstök atriði takast

Makki hnifur og frillur hans: Lúsý, Þóra Lovísa Friðleifsdóttir og
Pollý, Edda Þórarinsdóttir.
KLÚBBURINN
verður haldinn laugardaginn 14. okt. 1972.
Mætum öll.
gagnlaust
auðvitað skemmtilega til,
Sjóræningjasöngur Eddu
Þórarinsdóttur, söngur Makka og
Jennýjar, Sigrúnar Björnsdóttur,
á hóruhúsinu, lokasöngvar
beggja þátta, svo eitthvað sé
nefnt af þvi sem verður skemmti-
legast. Óvenjuvel hefur verið
vandað til texta leiksins, bæði
hins talaða máls og söngtexta,
sem þrir fjarska hagorðir höfund-
ar, Böðvar Guðmundsson, Svein-
björn Beinteinsson og Þorsteinn
'frá Hamri, hafa þýtt. Annað tekst
m iður eins og gengur: ung stúlka
Þóra Lovisa Friðleifsdóttir var
sogrlega misráðið i hlutverk
Lúsýjar svo eitt dæmi sé tekið.
Og i heild fannst mér sýningin
einkennilega daufgerö, stillt og
prúðmannleg — allténd fór ekki
mikið fyrir útúrsnúningi, rang- og
skopfærslu borgaralegs hug-
myndafars i smáu og stóru, sem
Brecht fer stöðugt með og leikur
að i Túskildingsóperunni. Það má
vera að þetta stafi fremur af þvi
að leiknum hafi verið sett óglöggt
markmið en hinu að mannskap
eða úthald vanti til að framfylgja
sjálfstæðri sýningarstefnu. En
Túskildingsóperan þarf einmitt
sjálfstæðis og sjálfræðis með i
meðförunum, eigin erinda að
rækja við áhorfandann — þó svo
það kosti gáleysi og jafnvel ein-
hver brigð við „góðárt smekk”.
En meinlaus er hún gagnslaus.
Makleg málagjöld: gangsterinn leiddur í gálga að lokum. Makki hnífur: Róbert Arnfinnsson,
Peachum: Ævar Kvaran.
HERRASOKKARNIR
UMBOÐSMENN
ÁGÚST ÁRMANN H.F.
Sími 22100
VERÐA TIL AFGREIÐSLU
ÞESSA DAGANA í
12 GERÐUM. EINLITIR,
í REGNBOGANSLITUM,
SVO OG MYNSTRAÐIR
í IÍRVALI, ÚR ULL,
DRALON OG
VIVAFLEUR.
ROYIUN
Nefndin