Vísir - 26.10.1972, Blaðsíða 7

Vísir - 26.10.1972, Blaðsíða 7
Vísir Fimmtudagur 26. október 1972. cTVIenningarmál Bœkur í haust: Eins og fyrri dag Úr því komið er fram yf ir miðjan október, ekki nema tveir mánuðir til jóla, má víst fara að vænta þess að hið árlega þókfaflóð taki að falla að. En fáar bækur hafa komið út það sem af er haustinu, og fyrri hluta ársins i ár var bókaútgáfa eins og endra nær lítil. Þetta er allt eins og fyrri dag: næstu 6-8 vikurnar kemurá markað allur þorr- inn af bókaútgáfu ársins. En þótt fátt sé komið út af bók- um enn sem komið er hefur undanfarið verið sagt all-ræki- lega frá væntanlegum bókum i haust. Mjög lauslega talið sýnist Gunnar Gunnarsson mér að þannig sé búið að geta um það bil 150 bóka — og eru þá frátaldar nokkrar bækur sem út komu fyrri hluta ársins, nokkrar endurútgáfur og nokkrar skóla- og handbækur sem varla eru ætlaðar né fara á almennan markað. Þá hafa flest heldri for- lögin gert grein fyrir útgáfu sinni. En þar fyrir er áreiðanlega sitt- hvað vantalið, og varla hafa öll forlög enn gert grein fyrir sér. Skyldi ekki mega ætla að til viðbótar þvi sem talið hefur verið sé enn ógetið svo sem 50-100 bóka sem út eiga að koma fyrir jólin? Kaupskapur og verðlag. Þetta sýnist kannski mikið. En það er samt ekki meira en fyrri daginn og undanfarin ár. Aftur á móti er gert ráð fyrir að bókaverð hækki eins og annað i haust, talað um allt að 30% verðhækkun að meðallagi. Það má leiða getum að þvi hversu mikið fé það kosti að fylgj- ast nokkurn veginn til hlitar með þvi sem út kemur frá ári til árs og máli skiptir, t.a.m. af nýjum Jóhannes úr Kötlum skáldskap, eða i hverri þeirri grein bókmennta, sem menn kjósa. Min gáta er sú, að þetta kosti furðu litið á við margt ann- að, ef menn kaupa bækur sinar af smekk og fyrirhyggju, þótt ekki sé vogandi að nefna neinar tölur að sinni i miðri verðbólgunni. Og það stafar einfaldlega af þvi að þótt bókaútgáfan sé mikil að vöxtum eru það jafnan fáar bæk- ur og höfundar, sem verulegu máli skipta. Þetta hygg ég að eigi jafnt við allar greinir bókmennta. Dæmið mun ganga upp með sama móti hvort sem menn lesa og leggja rækt við kerlingasögur og danska herragarðsrómani i út- leggingu, eða islenzkar bók- menntir i venjulegri merkingu þeirra orða: ný skáldrit, verk þjóðskáldanna og aðrar sigildar bókmenntir og rit um þær, eða þjóðlegan fróðleik, sagnaþætti og æviminningar, eða andarit og aðrar nútima-draugasögur, eða hverjar aðrar greinir bókmennta, sem menn kjósa sér að áhuga- efni. En bókakauptið jólanna er ekki skipulögð né rakin fyrir þennan markað áhugasamra lesenda, fólk sem kaupir og les bækur að staðaldri. Þvert á móti er hinn glysfengni gjafamarkaður jól- anna til þess fallinn að villa um fyrir mönnum, torvelda þeim raunverulegt val — þótt ekki væri af öðru þá af þvi hve timi hans er naumur, en allt kapp lagt á hasarsölu bóka fram að jólunum. Nokkrar nýjar bækur i haust. Af þeim bókum, sem þegar hef- ur verið getið að út komi i haust sýnist mér að ný skáldrit inn- lendra höfunda verði svo sem 30- 40 talsins, skáldsögur liklega ivið fleiri en ljóðasöfn. Það á varla við að fara að spá i ókomnar bækur. En fyrirfram er að sjá að i ár ætli að verða for- vitnilegt skáldsagnaár. Fyrir utan Guðsgjafarþulu Halldórs Laxness hjá Helgafelli er von á nýju verki, Foldu, eftir Thor Vilhjálmsson, sem Isafold gefur nú út ásamt með nýrri skáldsögu, Járnblóminu, eftir Guðmund Danielsson, og i haust kemur hjá Máli og Menningu seinni hluti af sögu Vésteins Lúðvikssonar frá i fyrra, Gunnar og Kjartan, sem margir munu biða með eftirvænt- ingu. Nýtt smásagnasafn er sagt væntanlegt eftir Ólaf Jóh. Sigurðsson, Seint á ferð, en Menningarsjóður gefur út. Og getið hefur verið um óvenju margar skáldsögur eftir unga og nýja höfunda sem væntanlegar eru fyrir jólin þótt hér verði ekki taldar. Það er eins og minna sé um að vera i ljóðagerðinni þótt mikið sé ort. Haft var eftir forráðamönn- um Almenna bókafélagsins á dögunum að forlaginu hefðu bor- izt hvorki meira né minna en 50 ljóðahandrit til álita, en út munu koma einar 6 nýjar ljóðabækur hjá AB. Af væntanlegum ljóða- bókum i haust leikur mér annars mestur hugur fyrirfram á Veðrahjálmi eftir Þorstein frá Hamri, sem Mál og menning gef- ur út. Þar kemur einnig út stórt safn norrænna ljóða i þýðingu Hannesar Sigfússonar, bók sem mikils má af vænta, en Almenna bókafélagið gefur út úrval trúar- ljóða cftir ung skáldsem þeir Er- lendur Jónsson og Jóhann Hjálmarsson taka saman. Það verða vissulega nokkur tiðindi ef bókmenntagagnrýnendum Morg- unblaðsins tekst að sýna fram á það með þessu safni að trúarefni skipti verulegu máli i ljóðlist og ljóðagerð samtimans. Mjög lauslega talið sýnist mér að af öðrum væntanlegum bókum i haust séu a.m.k. 30 bindi þjóð- legur fróðleikur, ævisögur og endurminningar, sem jafnan eru vinsælar bókagreinar. Frum- samdar og þýddar bækur um ýmiskonar andaspeki, sem þegar hefur verið getið eru 8-10 talsins. Jafnan koma út nokkur bindi fornrita og þjóðsagna, þar á með- al i ár nýtt bindi af hinni myndar- legu útgáfu Skuggsjár á islendingasögum með nútima stafsetningu, og Almenna bóka- félagið gefur út annað bindi af þjóðsagnaúrvali Sigurðar Nor- dals, Þjóðsagnabókinni. Allténd ein 10 ritgerðasöfn og frumsamd- ar og þýddar bækur um bók- menntir og sögu koma út fyrir jól, þar á meðal Af skáldum, úrval úr ritgerðum Halldórs Laxness um bókmenntir sem Hannes Pétursson tekur saman en Menningarsjóður gefur út, og hjá Almenna bókafélaginu saga blaða og blaðamennsku á Islandi eftir Vilhjálm Þ. Gislason. Þýdd skáldrit töldust mér hins Þórbergur Þórðarson vegar ekki nema svo sem 20 i fréttunum, og eru þá margir þýddir reyfarar áreiðanlega vantaldir ennþá. Og þar við bæt- ast svo sem 30-40 barna- og ung- lingabækur, sem þegar hefur ver- ið getið, mikils til þýtt efni, en jafnan koma einnig út nokkrar frumsamdar unglingasögur og barnabækur hjá Æskunni, Leiftri, Setbergi, Prentverki Odds Björnssonar og öðrum þeim for- lögum sem einkum leggja stund á þessa bókagrein. Og i haust ætlar Isafold að hef ja Guðmundur Danielsson nýja heildarútgáfu á sögum Stefáns Jónssonar með fyrstu unglingasögum hans, 'Vinum vorsins og Skóladögum. Þar er tilhlökkunarefni, að rifja þessar sögur upp að nýju. öræfi og örlög. Almenna bókafélagið reið á vaðið i haust með þremur bókum sem áður hefur verið getið hér i blaðinu. Ásamt þeim kom Heiðaharmur eftir Gunnar Gunn- arsson, þriðja bindi i nýrri útgáfu AB á skáldsögum hans, hver saga fyrir sig i handhægum bókum. Áður eru Vikivaki og Svartfugl komnar út i sömu sniðum, báðar i þýðingu Gunnars sjálfs i þetta sinn. Það var annars einkennilegt hve litinn hljómgrunn leikgerð Þjóðleikhússins eftir Svartfugli fékk um árið: skyldi það stafa af llalldór I.axness þvi að lesendur og leikhúsgestir séu almennt ókunnugir sögunni? Það er þá þeirra skaði: Svartfugl er ótvirætt einhver mesta skáld- saga okkar á öldinni. Það er hætt við að færri hafi smekk fyrir Viki- vaka með öllum sinum ólikindum — en þeim sem þann smekk hafa verður Vikivaki lika ógleymandi saga. Það er ég hins vegar efins um að hinar nýju þýðingar höfundarins megni eða eigi að ryðja úr vegi fyrir sér prýðilegum þýðingum Magnúsar Ásgeirsson- ar og Halldórs Laxness á þessum sögum sem fyrir eru. En sögur Gunnars Gunnarssonar ætla seint að rata út úr myrkviði tungumál- anna: frumritaðar á dönsku, sið- an misjafnlega þýddar á móður- mál sitt af ýmsum þýðendum, margar hverjar loks endurþýdd- ar af höfundi sjálfum áseinniár- um. Þar fær einhver verk að vinna áður en lýkur að bera sam- an gerðir og stilsmun þeirra i leit að beztum texta. Um Heiðaharm er þessu ekki til að dreifa, fyrstu sögu sem Gunn- ar Gunnarsson frumritaði á islenzku eftir heimkomu sina, og mun hún á þeim tima hafa orðið með útbreiddustu sögum Gunn- ars á islenzku. Má vera að öðru gegni um framhald sögunnar Sálumessu, einu stóru skáldsög- una sem Gunnar hefur siðan sam- ið — þekkja margir hana? Sálu- messa er samt ekki miður áhrifa- mögnuð skáldsaga en Heiða- harmur. En hún kann að gjalda þess meir en fyrri sagan að verk- inu var ætlað framhald, sem ekki hefur komið út, þyngri i vöfum og myrkara yfir henni en Heiða- harmi. En einkennilega sár saknaðar- blær hvilir yfir þessum sögum báðum, vegsömun fornra lifs- hátta bændafólks, islenzkrar öræfadýrðar og sveitasældar, hinna rammslungnu örlaga sem þær mála svo áminnilegri mynd. Breytingarnar i timanum. Fleiri ritsöfn og safnrit eru á Eftir: Ólaf Jónsson döfinni i haust.Mál og menning byrjaði i vor, litlu fyrir andlát Jóhannesar úr Kötlum, nýja útgáfu á Ijóðasafnihans, og eru tvö bindi komin út i ár. Þar eru fyrstu fjórar ljóðabækur hans, fram að Samt mun ég vaka, 1935, ásamt hátiðarljóðum Jóhannesar tfrá alþingishátiðinni 1930._ Reyndar eru hátiðarljóðin ranglega sett niður i safninu i lok annars bindis, en ættu aldurs sins vegna heima i fyrsta bindi. Þau eru lika að efni og brag eins konar lokahnykkur hinnar ættræknu, þjóðræknu, guðræknu og fjarska- lega hagmæltu ljóðagerðar Jó- hannesar úr Kötlum i fyrstu tveimur bókum hans. Vafalaust hefurmargurlesandigaman af að rifja upp að nýju fjölbreyttan feril hins marglynda skálds i þessu safni. Það verður samt að segja eins og er að hin yfir sig hátiðlegu hátiðarljóð frá 1930 orka fyrst og fremst broslega á lesanda sem nú til dags kemst i tæri við þau, og svo er reyndar um fleira i fyrstu bókum Jóhannesar. Þau kvæði og bækur eru aldeilis ekki verri fyrir það. En timarnir breytast og mennirnir i timanum — og Jó- hannes úr Kötlum fór aldrei var- hluta af breytingum timans. Hann skipti sem kunnugt er skjótt og gagngert um skap og átt þegar kreppan fór i hönd, að af- lokinni þjóðminningarvimu al- þingishátiðarinnar. Skeið hins blóðrauða bolsévisma, sigursælu byltingar sem fór i hönd i kvæð- um hans eftir 1930 var jafnframt timi formlegrar fjölbreytni og margskonar tilrauna. Jafnframt hinni hátiðlegu mælsku, inn- blásna ræðustil margra kvæða hans á þessum árum leitaðist hann til við nýtt raunsæi i kvæð- um eins og Karl faðir minn, skop og einhvers konar hermistil i Villidýr, nýtt einfalt ljóðmál i órimuðum kvæðum eins og hinu nafntogaða Sovét-Islandi. Form- leg nýbreytni varð ekki ofan á i ljóðstil Jóhannesar fyrr en siðar. En þessi upprifjun leiðir meðal annars i ljós hve margra kosta hann átti miklu fyrr völ, og þess má spyrja hvort hin eldlega boð- un, byltingarmóður Jóhannesar a þessum árum hefði ekki einmitt þurft á formlegri endurnýjun að halda til að öðlast flug og vængja- tak. Og þess má spyrja hvort ekki hefði verið maklegra minningu Jóhannesar úr Kötlum,,að láta nægja að gefa út rýmilegt, fjöl- breytt úrval kvæða hans frá fyrri árum. Minnsta kosti yrðu lifvæn- leg ljóð hans frá þessum tima að- gengilegri nýjum lesendum með þvi móti en i hefðbundnu ritsafni þjóðskáldsins. En þetta er ekki einasta spursmál um útgáfusiði og tækni i bókagerð heldur einnig um lestrar- og neyzluvenjur les- enda á markaðnum. Liv sokkabuxur hafa ® áunnið sér viðurkenningu • vegna útlits og gæða, og ^ standa jafnfætis beztu sokkabuxum sem fást. • Kaupið Liv i næstu 0 verzlun i 20 eða 30 den. þráðarþykkt. SOKKABUXUR UMBOÐSMENN ÞÓRÐUR SVEINSSON & CO. HF. HAGA V/ HOFSVALLAGÖTU

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.