Vísir - 22.12.1973, Blaðsíða 7

Yisir. Laugardagur >2. deseniber 1973.
7
cTVtenningarmál
Ólafur Jónsson skrifar um bókmenntir:
Bráðum í bíó
JÓNATAN LIYINOSTON
MAYL'H.
Saga eftir Itichard Bach
i þvðingu lljartar Pálssonar.
I.jósmyndir eftir Itussell Munson
Örn og örlygur 1973. 93. bls.
1 þessari bók eru alveg
ljómandi fallegar mynd-
ir af máfum á flugi.
Sjálf er bókin einkar
vönduglega gerð, pappir
prentun og bókband,
prentuð og bundin i
Finnlandi. Hún er að
mér skilst gefin út i
samlögum nokkurra
norrænna forlaga i öll-
um löndunum samtimis
i haust — i framhaldi af
ameriskum og alþjóð-
legum frama bókarinn-
ar.
Svona bækur heita i
rauninni prentgripir. Og
þetta er ansi laglegur
litill gripur.
Þab er svo annað mál. að með-
fram hinum fallegu myndum er
lika sögð saga f bókinni. einhvers
konar dulspekilegt ævintýri um
fugla.
..Einkennilegt að allir fuglar
skuli ekki fljúga eins.'' segir i
Kristnihaldi undir Jökli. ,.Ég hef
heyrt. að vængir á flugvólum lilíti
allir sömu fornuilu þar sem fugl-
ar hliti hver sinni formúlu. Það
hefur óneitanlega þurft meir en
litið imyndunarafl til að útbúa svo
marga fugla sinn með hverri for-
nuilu og ekki verið horft i til-
kostnað. Ef til vill hefur samt
aldrei fundist sá fugl. sem flvgur
jafn laukrótt og flugvól. þó fljúga
allir fuglar betur en flugvólár, ef
þeir eru flevgir á annað borð."
Eftir þessari kenningu er litið
varið i flugvölar móts við fugla,
flugvólin heldur svo klúr el'tiríik-
ing lifandi l'iigls. t sögunni af
Jónatan máli er á hinn bóginn
fjallaðum fúglinn sem flugvöl. að
fijúga betur og betur. æ hærra og
hraðar. sil'ellt li.kar laukröttri
flugvöl verður keppimark hans á
leið til hins hæsla þroska. ..llrað-
inn var afl. og hraðinn var gleð.i.
og hraðinn var hrein fegurð."
segir hör.
En al'l. gleði, l'egurð nægir ekki
Jónalan máli. 1 og með að hann
fer að fljúga eins og þota færist
hann lika á æðra þrep hins and-
lega þroska, siðast orðinn bæði
hljóðfrár og timafrár, eða hvað
það nú heitir á réttu tæknimáli, og
heldur en ekki andfrár, alveg
andlegur fugl upplvstur gullnum
bjarma sinnar eigin innri visku
og þroska.
Óbreyttir máfar á ströndinni
taka nú heldur fálega i fyrstu
þessunt látum i Jónatan, skilja
ekki frekar en vonlegt er af
hverju hann endilega vill verða
að flugvöl. Þeir fljúga til þess að
fá sör að eta. og þykir það heldur
lttilmótlegur háttur hör i sögunni.
enda gera þeir brátt Jónatan út-
lægan úr sinum hóp. Það er
gamla sagan. afrek verða ekki
unnin nein undir normaltaxta.
Það er hið frjálsa framtak ein-
staklingsins sem gildir: Jónatan
hefur það af að l'ljúga betur en
allir aðrir og verður þess vegna
bestur af öllum. Við svo búið snýr
hann aftur til að kenna öðrum
máfum og koma þeim á hina
sömu þroskabraut. Þannig söð er
þessi saga einhvers konar lof-
gerðaröður keppni og tækni -
nenta i þetta sinn felst ávöxtur
hennar ekki i jarðneskri full-
nægju heldur himneskri. Þessi
spekimál stinga töluvert i stúl' við
hinar fallegu myndir, aðalefni
bókarinnar, alveg jarðneskar.
Þessi bók er að einu leyti dálitið
lik Love Story um árið. eins og
lnin afrakstur tæknivæddrar
bókagerðar og auglýsinga, eins
konar raketta. sem þeytist á lol't á
alþjóðlegum metsölu-himni.
Bráðum kemur hún á t)iö. En hór
er sem sö um að ræða fallegri
grip en ástarsöguna, sem ekkert
var nema tötraskapur yst sem
innst.
t>ýðing lljartar Pálssonar á
sögunni sýnist mór, að só skap-
lega af hendi leyst en ekki held-
ur meir. Vandi hefur það verið að
þýða flugtæknimál sögunnar,
sem er með mjög svo islensku-
legu orðl'æri að sjá. Ekkert gerir
til I þessari sögu, þött það só leik-
miinnum enn sem komið er
óskiljanlegt. Ilinn og Ilinir Eldri,
sem sifellt er verið að lala um i
sögunni er á hinn bóginn klaufa-
lcg þýðing á The Elder/Elders.
t>etta er á islensku ..öldungur” i
hinni hátiðlegri merkingu þess
orðs, sbr samsetningar eins og
„safnaðaröldungur”, „öldunga-
ráð” og þvilikl. Og ósköp verður
orðið máfur leiðigjarnt eins og
það er stafselt hór I bókinni —
með v og oftlcga stóru M : Mávur.
Ilóðan I frá ætla óg að gefa frat i
róttritunarreglur og skrifa orðið
meðgamla laginu; máfur. Er það
ekki fallegra?
Bergþóra Gísladóttir skrifar um barnabœkur:
I MYND OG TONUM
PÉTL'K ()(í C'LFL'KINN
Myndir: Krans llaacken
Þýð.: Alda /Kgis.
L'tg.: Bókaútgáfan SAÍJA.
í eftirmála bókar-
innar segir: ,,Rit-
höfundar semja sögur
með orðum, teiknarar
með linum og litum.
Tónskáld semja sögur
með tónum. Tónskáldið
Sergei Prokofiev bjó til
barnasögu i tónum. Sag-
an heitir Pétur og úlf-
urinn. Þessi bók segir þá
sögu i orðum og
myndum.”
Við l'yrstu sýn gæti maður
haldið.að þelta væri ósköp venju-
leg barnabók. Hún er smekkleg
að allri ytri gerð og í sterklegu
bandi. Þetta erævintýri um litinn
dreng, og það sem hann sá og
reyndi, þegar hann opnaði hliðið
og gekk út á stóra græna engið, —
saga sögð á látlausan hátt. Letur
er stórt og læsilegt, lika fyrir lítil
börn.
Myndirnur eru Ijómandi
fallegar, eiginlega listaverk
hver fyrir sig. Þær draga Iram
ýmis atvik ævintýrisins og hjálpa
til við sköpun andrúmslofts, sem
umlykur verkið.
En þetta er engin venjuleg
barnabók. Eiginlega er hún
kynning á miklu stærra verki
Pótri og úllinum hinu alþekkta
tónverki Prokolievs, sem hann
samdi sórslaklega l'yrir börn.
Enda segir i eltirmála bökar-
innar: „Nú þegar þið halið lesið
siiguna um Pótur og úll'inn og sóð
myndirnár i bókinni, væri gaman
að hlustu á tónverkið sjálft. „Það
er greinilegt að útgelendur hala
meðvitað markmið með bókinni
og er það vel. Þess má geta, að
hljómplatan hefur verið gefin út
hórlendis og er sögumaður Ilelga
Valtýsdóttir.
Ævintýri Prokofievs um Pótur
og úlfinn er meistaraverk. Ég
þekki ekkert barn, sem ekki nýtur
þess ef það fær tækifæri til að
hlusta á það. Það er i senn marg-
slungið og einfalt og segir bráð-
skemmtilega sögu. Jaínframt
þvl, að það er stgild tónlist, er það
lónlistarkennsta, hver persóna er
táknuð með ákveðnu hljóðfæri.
Hver persóna á einnig sitt sór-
staka stef í tónverkinu, þannig að
barnið veit alltaf frá hverjum er
verið að segja hverju sinni.
Aftast i umræddri bók eru nólur
að þessum stefjum (fyrir þá,
sem það geta lesið,) öllum nema
stefi veiðimannanna.
Texti þessarar bókar er ekki
texti Prokofievs, a.m.k. ekki
óbreyttur, og er hvergi getið um
höfund hans. Ekki er heldur getið
höfundar eftirmálans, svo maður
veit ekki, hvort þetta er upp-
haflegur eftirmáli höfundar, eða
hvort hór er um að ræða eftir-
mála islenzku útgáíunnar. En
það er ekkert sjaldgæft um
barnabækur, að þar vanti upp-
lýsingar, sem þættu sjálfsagðar á
bókum fyrir fulloröna.
Þetta er eiguleg bók. Og verði
hún til þess, að fleiri börn kynnist
þessu ágæta tónverki, er hún tvö-
faldur fengur.
Leikur að lœra?
LEIKL'K AÐ LÆKA, bóka-
flokkur.
Ilvað telur umferðina?
I 2 3
Litalúðurinn
IIIjómsveitin fljúgandi
llöf.: L'lf Löfgren
C'tg. Iðunn, 1973
Þetta er bókaflokkur,
sem er ætlað það hlut-
verk að fræða börn, eins
og segir á bókarkápu:
,,Það er leikur einn að
læra nauðsynlegustu
staðreyndir um um-
hverfið og lifið i kring-
um okkur með hjálp
bókarflokksins LEIKUR
AÐ LÆRA,sem er ætlað-
ur ungum börnum til
fróðleiks og skemmt-
unar heima, i leikskól-
um og dagheimilum og i
yngstu bekkjum barna-
skólanna.”
f»etta eru myndabækur
i'litum og er hvergi til
sparað, varðandi útlit.
Bækurnar eru fallegar og
sterklegar. Þær virðast vera til
þess gerðar að þola allt það
hnjask, sem gjarnan fylgir litlum
höndum.
Þýðingar eru góðar, nema stirö
á bókinni 1, 2 3, sem Andrés
Kristjánsson þýðir á bundið mál.
Ekki veit ég af hverju þessi stirö-
leiki stafar, eða hvort hans gætti i
frumtextanum, en mér fannst
erfitt aö lesa bókina. Aðrar bækur
I ffokkunum þýddi Anna Valdi-
marsdóttir.
Letur er ljómandi og við hæfi
barna. Ekki veit ég, hvort þessar
bækur hafa eitthvert gildi fyrir
utan það að vera fræðandi. Þær
geta sjálfsagt orðið gagnlegar
börnum, sem ekki fá þennan
fróðleik i daglegu lifi sinu — en
það munu flest börn, sem betur
fer fá.
Ulf Löfgren er Svii, þekktur og
virtur barnabókahöfundur i sfnu
heimalandi og viðar, og ætti það
ð vera viss trygging fyrir vöru-
æðum.