Tíminn - 25.01.1966, Page 5

t
i ' t > l , , i Í i ] t f: r l.
I,
SUNNTJDAGUR 23. janúar 1966
TÍMINN
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og IndrifSi
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastj.: Steingrímur Gíslason. Ritstj.skrifstofur í Eddu-
hösinu, símar 18300—18305. Skrifstofur, Bankastræti 7. Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasími 19523. Aðrar skrifstofur,
sfmi 18300. Áskriftargjald kr. 95.00 á mán. Innanlands — í
lausasölu kr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f.
Listamannalaun
^'Mutun listamannalauna fyrir árið 1966 hefur far-
ir 'u og skrá um þá listamenn og rithöfunda, sem
hi ' hafa laun að þessu sinni, hefur verið birt. Að
sjálísögðu verða eins og fyrr skiptar skoðanir um út-
hlutunrna og þarf ekki að undra, eins og allt er í pott
báið. Þó mun hætt við, að úthlutunin sæti nú enn meiri
gagnrýni en undanfarin ár, enda er til þess stofnað með
ýmsom hætti.
Alls eru 126 listamenn á skránni, og er það sama tala
og í fyrra, en eðlilegt hefði verið, og í samræmi við
það kerfi, sem gildir í úthlutuninni, að þeim hefði eitt-
hvað fjölgað, þar sem gróska í íslenzku listalífi er mikil,
enda virðist sá ljóður á úthlutuninni stinga einna mest
í augu, að viðurkenndum skáldum er rutt brott og geng-
ið framhjá alltof mörgum ungum og snjöllum rithöfund-
um og listamönnum, sem birt hafa mjög athyglisverð
verk hin síðustu missiri Er vart að furða, þótt ekki hafi
orðið fullt samkomulag um úthlutunina i þeirri sjð
manna nefnd, sem með hana fer, og sérbókanir til mót-
mæla komið fram. Virðist nú, sem meirihluti nefndar-
innar færi sig upp á skaftið í því efni að leggja pólitísk-
an mælikvarða á röðun til listamannalauna, og góðir
rithöfundar og listamenn njóti varla sanngirni, ef þeir
eru kunnir að því að gagnrýna jafnframt það, sem miður
fer í fjármálalífi og stjórnmálum þjóðarinnar. Þarf ekki
um að ræða, hve slíkt viðhorf til listamats er háskalegt
og fordæmanlegt og sver sig í þá ætt, sem verst er, við-
horfið til bókmennta og lista austan tjalds, sem rétti-
lega er mjög gagnrýnt hér á landi svo sem skýr dæmi
eru um hina síðustu daga.
En annmarkar þeir, sem á úthlutuninni eru, eiga sér
öðrum þræði rætur í hinni naumu fjárveitingu ríkisins,
en hún hefur síðustu árin farið hlutfallslega mjög minnk-
andi. Hækkunin í ár er aðeins 9% og nær því ekki
einu sinni launahækkun opinberra starfsmanna, hvað
þá almennri launaþróun og dýrtíð, og engin hækkun til
samræmis við hina miklu fjölgun góðra listamanna síð-
ustu árin.
Einnig ber á það að líta, að meðan fjárveiting er svo
naum, er meginhluti allra túlkandi listamanna utan
launa, en mikill fjöldi slíkra listamanna, hámenntaðra og
snjallra hefur einmitt bætzt þjóðinni á síðustu árum.
Úthlutunarnefndinni mun og vera það fullljóst, að
með hverju árinu, sem líður, verður örðugra að búa við
gildandi úthlutunarkerfi og fjárhæð. Engar fastar laga-
reglur gilda um þetta. og nefndin aðeins kjörin til eins
árs í senn, svo að hún getur ekki komið á gerbreytingum
tU frambúðar á eigin spýtur. Hins vegar ritaði hún
menntamálaráðuneytinu í fyrra bréf með tilmælum um,
að farið væri að undirbúa löggjöf um þessi mikilvægu
mál, en undirtektir hafa engar orðið enn, og ekki sinnt
rökstuðningi hennar um nauðsyn á hækkun fjárveiting-
ar til listamannalauna, svo sem fjárveitingin í ár ber
greinilega með sér.
Óhætt er að fullyrða, að mikil gróska ríkir nú í lista-
og bókmenntalífi þjóðarinnar, enda er hún á öru vaxtar-
skeiði í þessum efnum, og þar eru nú að koma fram
ávextir þjóðírelsis og framfara > landinu síðustu ára-
tugi. Ríkið þyrfti að geta ýtt undir þessa þróun með já-
kvæðum og öflugum stuðningi, þar sem sanngirni, rétt-
læti og víðsýni ríkir.
Halldór Kristjánsson, Kirkjubóli:
Vestfjarðaáætlun
Stjó.rnarblöðin hafa verið
margorð um það undanfarna
daga, að mehntamálaráðherra
hafi sagt í ræðu, að nú myndi
vera gengið svo nærri þorsk-
stofninum á íslandsmiðum, sem
hann frekast þyldi eða jafnvel
meira en það. Engin ástæða er
til að bera brigður á þá frétt,
og telja margir glöggir menn,
að sama kunni að eiga við um
fleiri nytjafiska
Það er raunar dálítið einkenni
legt, að stjornarblöðin skuli allt
í einu kippast við eins og þeim
hefði opinberazt vitrun með
ræðu Gylfa. en gott var það
sannarlega, að augu þeirra opn
uðust fyrir þessari staðreynd.
Það er ekkert nýtt í því, að
takmörk séu fyrir því, hve
mikla veiði fiskstofnamir þola.
fslendingar nafa vitað það
marga áratugi að fiskimiðin verð
ur að vernda. Með þeim rökum
hafa þeir barizt fyrir rýmri land
helgi og meira valdi yfir fiski-
slóðunum kringum landið. Og
skýrslur og áiit fiskifræðing-
anna nú ættu að vera okkur
hvöt til að gera meira og
vinna betur á því sviði.
Vestfirðir eru byggilegir í dag
vegna þess, að þar eru góðar
hafnir sem liggja vel við fiski
miðum, og iandkostir til búskap
ar svo, að vel má duga talsverðri
sjávarbyggð Hins vegar hefur
þar gerzt sama saga og víða ann
ars staðar á landi hér, að byggð
hefur ekki þróázt þar neitt í lík
ingu við Faxaflóasvæðið og því
dregizt aftur úr.
Mikið heíur verið talað um
Vestfjarðaáætlun undanfarið,
og menn í öðrum héruðum virð-
ast jafnvel halda, að þar sé um
að ræða einhverja heildaráætl-
un um alhliða framkvæmdir til
uppbyggingar i atvinnulífi og
öðru. En hér er í rauninni ekki
um annað að ræða en lántöku
til samgöngubóta og sundurlið-
un á því lánsfé til vega, hafna
og flugvalla Þar sem ríkisstjóm
og þingmeirihluti viidi ekki ljá
máls á því að afla lánsfjár til
þessara hluta á almennum frjáls
urn lánamarkaði eins og t.d. fyr-
ir Keflavíkurveginn, var þessi
lántaka bundin við Flóttamanna
sjóð Evrópu, en því fylgir sú
kvöð að leggja þarf jafnmikið
á móti annars staðar að, og er
því fé ráðstafað um leið. Þar
með er því ráðstafað og bundið
vemlegt af því fé, sem á fjár-
lögum og samkvæmt vegaáætl-
un gengur til samgöngubóta á
Vestfjörðum.
Halldór Kristjánsson
Þessi Vestfjarðaáætlun er ekki
víðtækari en þetta. Þær fram-
kvæmdir, sem þar er rætt um,
eiga vitanlega að bæta aðstöðu
til að reka atvinnu á Vestfjörð-
um og víst er þar almenn á-
nægja eneð það, að loks hefur
verið sinnt óskum Vesffirðinga
um lántöku til að flýta fyrir
samgöngubótum í héraðinu.
En það þyrfti að gera raun
verulega Vestfjarðaáætlun, sem
miðaðist við blómgun atvinnu-
lífsins og menningarlífs héraðs-
ins í heild. Og þá áætlun á að
géra í samráði við það fólk,
sem þefur haldið upp.i og heldur
uppi byggð í héraðinu í dag og
margt hvað leggur örlög sín og
hamingju við örlög byggðar-
innar.
Eðlileg viðbrögð gegn þeim
vanda, sem íslenzk þjóð horfist
í augu við í dag, eru að full-
komna fiskiðnaðinn. Það er oft
talað um hagvöxt nú á dögum,
og í því sambandi mætti hug-
leiða, hvort ekki myndi það vera
hollast fyrir hagvöxtinn að
leggja rækf við fiskiðnað, þar
sem svigrúm er til að byggja
hann upp á hafnarbakka og þar
sem byggðin leyfir, að fólk geti
gengið til vinnu sinnar og frá
en ekki þurfi að flytja bæði fólk
og hráefni langar leiðir með
ærnum tilkostnaði. Það þarf að
gera Vestfjarðaáætlun, sem mið
ast við það að fiskiþorpin á
Vestfjörðum taki við eðlilegum
hluta af fjölgun þjóðarinnar.
Það eiga þau að gera af því, að
það er íslenzkri þjóð fyrir beztu.
Þar eru verkefni fyrir fólk, ef
miðað er við náttúruskilyrðin,
og það er hagkvæmast, að þau
verkefni séu unnin þar. Þegar
svo þorpin hafa fiskveiðar og
fiskiðnað aö undirstöðuatvinnu
fyrir hæfilega margt fólk skap-
ast skilyrði fyrir iðnaðarmanna-
stétt og fjöibreytt þjónustustörf
og jafnframt blómlegan landbún
að í sveitunum í kring.
Slík Vestfjarðaáætlun félli
sannarlega vel inn í það heildar
verk, sem íslenzk þjóð verður
nú að vinn? til að tryggja fram
tíð sína og sjálfstæði sitt sem
frjálsrar þjóðar, sem á land sitt
sjálf og ræður því.
Það væri ægileg skammsýnl
og meiri háttar slys, ef fiskimið
in kringum ísland yrðu rányrkt
svo á þessari vísindaöld, að til
ördeyðu kæmi, eða þau færu
að gefa af sér minna magn en
þau gera og geta gert. Það væri
glæpur gegn mannlífinu á þess
ari jörð. En það eru líka ó-
glæsileg vinnubrögð að mala
vertíðarþorsk og Norðurlands-
síld eins og skít.
Sú þjóð. sem býr við þessi
mið og hefur helgað sér hluta
þeirra hefur hér hlutverki að
gegna Það hlutverk er skylda
hennar við sjálfa sig, fortíð
sína og sögu, en - eins og engu
síður skylda hennar við enann-
kynið allt.
Vestfjarðaáætlun sú, sem hér
hefur verið vikið að er eðlilegur
og raunar óhjákvæmilegur þátt
ur í þvi ætlunarverki, sem ís-
lenzk þjóð hefur í samfélagi
þjóðanna í dag. Eg fæ ekki ann
að séð en það sé skylda okkar
sem þjóðar að gera hana og
framkvæma.
Hitt skulu menn svo gera sér
ljóst, að hér duga ekki orðin
ein. Hér verður skammt komizt
áleiðis öðruvísi en að höfð sé
stjórn á fjárfestingunni í land
inu og beinlínis að því unnið,
að þær framkvæmdir. sem hér
heyra til, séu forgangsfram-
kvæmdir. Þær verða aldrei unn
ar ef hin blinda sogdæla peninga
lögmálsins er óhindruð látin
halda áfram að sjúga fólk og
fjármagn burt úr vestfirzkum
byggðum.
ÞRIÐJUDAGSGREININ
ISAFJORÐUR