Tíminn - 01.03.1966, Blaðsíða 9

MtlÐJUDAGUR 1. marz 1966
TIMINN
Og þá var þa3 Gullna hliðið
einu sinni enn.—
Hvað snýr að undirrituðum var
það að nokkru leyti í fyrsta sinn,
í Þjóðleikhúsinu á föstudagskvöld
ið. Þar var ég sennilega meðal
þeirra fáu ,sem höfðu ekki fyrr
séð Gullna hliðið á sviði. Skal
því strax játað að mér er nokkuð
örðugt um vik að skrifa um þessa
sýningu því eðlilegt og naiuðsyn
legt má teljast að fjallað sé um
hana með hliðsjón af þeirri hefð
sem verkið hefur áunnið sér
í Þjóðleikhúsinu, Iðnó og víðar.
Eittihvað af gömlu andrúmslofti
verksins hefur þó síazt inní mig
gegmtm útvarpið, eins og flesta
aðra landsmenn, og þær hugmynd
ir urðu sizt til að gera flutning
Þjóðleikhússins ánægjulegri. Sá
Ijómi secn staðið hefur af Gullna
hliðinu varð ekki numinn á þess
ari sýningu. Má kannski orða
það svo að gyllingin hafi dottið
af þvi
Samt hygg ég að Gullna hliðið
hafi áður verið flutt þannig að
leikurinn verðskuldaði hrifningu.
Mig rekur minni til þess að rödd
Lárusar Pálssonar kitlaði _ hlustir
manns þegar hann lék Óvininn,
þannig að hrollur fór um mann,
og þó gat maður ekki að sér gert
að vorkenna djöfsa. Ég man
líka, að Kerlingin ávann sér hug
og hjarta þeirra sem hlýddu þeg
ar Arndís Bjömsdóttir fór með
hlutverkið. Hvorugt gerðist að
þessu sinni, a.m.k. ekki hvað mig
snertir. Og hvernig sem á því
stendur, þá féll Gullna hliðið í
Þjóðleikhúsinu að þessu sinni
þótt ágætum leikurum væri teflt
fram, bæði í þessum hlutverkum
og öðrum sem máli skipta. Aðeins
í þriðja þætti lyftist það ögn, og
þau áhrif hjöðnuðu niður að
mestu áður en sál Jóns bónda var
kominn innfyrir. Hvað veldur? —
Hér bæri kannski fyrst að
spyrja, hvað olli því að Gullna
hliðið var fyrrum hafið til vegs
og virðingar? Svarið hef ég ekki
á reiðúm höndum, en mig grun
ar að leikfólkið sem það gerði
hafi skilið Davið Stefánsson og
verk hans alveg sérstökum skiln
ingi sem verður ekki vakinn til
lífsins. Þess munu fá dæmi að
íslenzk skáld hafi hlotið aðdáun
samtíðarmanna á borð við hann:
og er' mér næst að halda að í
krafti þess skilnings, ástar og
virðingar, hafi ieikfólkinu tekizt
að hefja Gullna hliðið. Þá er und
arlegt til þess að vita að Lárusi
Pálssyni skyldi ekki takast að
blása lifi í þessa sýningu. svo
mjög sem hann hefur komið við
sögu verksins. Þó sýndi Lárus
enn að nokkru hve hann er inn-
lifaður í skáldskap Davíðs, þar
á ég við flutning hans á prologus.
Sá fliutningur var laus við öfga-
kennda leikræna tilburði og þær
hvimleiðu dýfur sem einkenna
mest af ljóðalestri íslendinga, og
nálgaðist þannig einfaldleik óbund
ins máls, án þess að hrynjandhi
færi forgörðum. Tónlist Páls ís-
ólfssoar brást heldur ekki, flutn
ingur hljómsveitarinnar undir
stjórn Bodháns Wodiczko, það
var Gullna hliðið sem brást í
höndum leikaranna. Og ekki fæ
ég séð að það sé neinn velgjöm
ingur við hina ágætu leikkonu,
Guðbjörgu Þorbjarnardóttur, að
fá henni hlutverk Kerlingar, svo
mjög virðist það fjarstætt þeim
glæsilegu heimskonum sem Guð-
björgu lætur hvað bezt að leika.
Með því er ég ekki að gefa í
skyn að hæfileikasvið Guðbjarg
ar sé þröngt. Hitt er mér nær að
halda, að hin einfalda þráa Kerl
ing sem brýtur lögmál himnarik
is (og helvítis) sé eitt af þeim
hlutverkum sem kemur þar sízt
til greina. Þá hlýtur samanburð
urinn við Arndísi Bjömsdóttur
að verða óhagstæður, og ekki
vænkast óvinurinn í mínum
eyrum við samanburðinn á með-
ferð Gunnars JEyjólfssonar nú og
Lárusar Pálssonar fyrr. Þá
minnti djöfsi einhvernveginn and
Rúrik Haraldsson sem Jón.
Gunnar Eyjólfsson og Guðbjörg Þor bjarnardóttir í hlutverkum sinum.
kannalega á Pétur Gaut. Þetta er
ekki sagt af illkvittni, heldur til
að benda á óheppilegan saman-
burð sem kann að hafa orðið til
þess að ég hafi vanmetið frammi
stöðu Gunnars íremur en skyldi.
Þá fannst mér rödd Jóns bónda
ógreinileg og niðurbæld um of
meðan sálin var í skjóðuni.
Áheyrandinn verður að nema orð
in þótt röddin sé bæld að nokkru.
En Rúrik Haraldsson kom vel
fyrir í gervi Jóns á tröppunum
við hliðið.
Af þeim mörgu leikurum sem
hér koma við sögu þykir mér
hlýða að nefna Önnu Guðmunds
dóttur sem lék Vilborgu grasa-
konu í fyrsta þætti og Herdísi
Þorvaldsdóttur er kom fram í
öðrum þætti sem frilla Jóns.
Þessum hlutverkum var vel til
skila haldið þótt hvorug megnaði
að svipta burt þeim drunga sem
hvíldi yfir leiknum. Var þess og
sízt von af Herdísi þar sem hlut-
verk hennar er örstutt. Með til-
komu Róberts Arnfinnssonar
(sveitunga Jóns). Valdimars
Helgasonar og Nínu Sveinsdóttur
(foreldra Kerlingar) og Valdi-
mars Lárussonar (prestsins) i
þriðja þætti var einsog þessi
drungi hyrfi um stund og leikur
inn nálgaðist það „naívitet" sem
ég geri ráð fyrir að verkið þurfi
á að halda. Sá barnalegi og
gamansami tónn entist þó ekki
ÞjóðEeikhúsio:
ilLLNA
H LiDaÐ
eftir DavíS Stefánsson — tónlist: Páll ísólfsson
— leikstjóri: Lárus Pálsson — leikmyndir: Lár-
us Ingólfsson — hljómsveitarstiórn: Bodhan
Wodiczko.
________________________9
til lykta, en Valur Gíslason, hag-
vanur í hlutverki Lykla-Péturs,
átti drýgstan þatt i því að bjarga
því sem bjargað varð eftir að
komið var að hliðinu. Jón Sigur
björnsson lék Pál postula, gervi
hans var frábært og flutningur-
inn heldur viðkunnanlegur.
Búningateikningar Lárusar lng
ólfssonar þóttu mér yfirleitt góð-
ar en leikmyndirnar kunni ég
ekki að meta nema landareign
himnaföðurins í byrjun þriðja
þáttar. Sú mynd undirstrikaði
kímni leiksins á einkar viðfeldinn
hátt. Hliðið var ofviða og gylling
in innifyrir úr hófi. Sé farið úti
smáatriði má benda á að geisla
baugurinn um höfuð Maríu rann
saman við gylltan bakgrunninn í
lokasenunni, lítil en greinileg
skerðing á myndrænu gildi. Ljós
j um var haglega beitt, einkum í
I fyrsta þætti, en baðstofuhornið
var snubbótt.
Það væri fróðlegt að vita hvað
komið hefði útúr Gullna hliðinu
ef viðkomandi hefðu söðlað um,
túlkað verkið frá nýjum sjónar-
hóli um leið og mannaskipti urðu
í helztu hlutverkum, en eins og
nú er á haldið í Þjóðleilchúsinu
i virðist mér Gullna hliðið hefði
betur fengið að hvíla í friði.
Baldur Óskarsson.
Sinfóníu-
tónkikar
Sinfóníuhljómsveit íslands, og
söngfólk hafa haft umsvifa-
miklu starfi að gegna síðustu
vikurnar eftir að hafa flutt 9.
sinfóniu Beethovens 5 sinnum
fyrir þéttskipuðu húsi, með
ágætis árangri og við mikinn á
huga hlustenda. — Það má því
segja að á fimmtudagstónleik-
unum síðustu væri starfsemin
komin aftur í sitt fyrra og
eðlilega horf, þótt rólegheitin
yrðu kannske heldur mikil. —
Efnisskráin var helguð Hayd’i
— Beethoven og Mozart, ágæt
verk ef undan er skilið Diverti
mentó „Bergmál" eftir Haydn
þr sem Hljómsveit Tónlistar-
skólans flutti „Bergmálið"
Unga fólkið stóð mjög vel fyrir
sínu, en það eldra lagði sig
ekki eins vel fram, þrátt fyrir
„sjálfspilandi“ eiginleika verks
ins, þess utan sem þetta verk
er óvenju gisin og hversdagsleg
tónsmíð. — Konsert fyrir píanó
fiðlu, cello og hljómsveit, er
sérlega aðlaðandi og falleg mús
ik með óvenjulega sóló-hljóð-
færaskipan þar sem píanóið er
eins og kryddið í verkinu. Þeir
Árni Kristjánsson, Björn Ólafs
son og Einar Vigfússon, fluttu
þetta verk með aðstoð hiióm-
sveitarinnar. Innbyrðis var leik
ur þeirra þremenninganna vel
samstilltur og i fyrsta og öðruin
þætti verksins var um að ræða
fallegan samleik og litríkar tón
línur. — í þriðja þættmum
slaknaði aftur nokkuð a því
trausta samspili, sem að öðru
leyti var hin styrka stoð í leik
þeirra. — Síðasta verkið a eín
isskránni var svo Es-dúr sin-
fónían eftir Mozart. Stjórn-
andinn Bodan Wodiczko, fyllti
þetta indæla verk af lífi og
reisn, sem óx með því og náði
hámarki í lokaþættinum. Wod-
iczko, hélt vel í alla þræði og
kom í mörgu á óvart me'ð fast
mótuðu hraðavali og snerpu.
Þá var og ánægjulegt að heyra
Beethovenkonsertin fluttan hér.
í fyrsta sinni. Stjórnanda og
einleikurum var mjög vel fagn
að.
Unnur Arnórsdóttir.